مرکز تحقیقات شیلاتی آبهای دور (چابهار)

- مقدمه :

استان سيستان و بلوچستان سرزمين پهناور با استعدادهاي شناخته شده و ناشناخته بسيار، وسعت زياد اين استان همراه با طبيعت متنوع و آب و هوايي متغير در چهار فصل، اين سزمين را سرزمين مستعد براي هرگونه فعاليت شيلاتي ، كشاورزي ، دامپروري و صنعتي و غيره نموده است.

پتانسيل هاي موجود استان با شرايط موجود بسيار غني مي باشد. موقعيت اين استان به ويژه شهرستان چابهار از نظر دارا بودن 320 كيلومتر مزر آبي در درياي عمان و واقع شدن در دهانه اقيانوس هند، آن را بعنوان يك آبراه ترانزيتي و بازار مطلوب اقتصادي متمايز ساخته است . اين استان از پتانسيل هاي بالايي در امر صيد و صيادي برخوردار مي باشد كه مي توان اهم آن را بدين شرح برشمرد :

1- تون ماهيان : بيش از 70-60 درصد صيد كل تون ماهيان كشور و 47-45 درصد صيد آبزيان در اين استان صورت مي پذيرد و اين امر باعث احداث كارخانه هاي متعدد در منطقه و باعث ارتقاء سطع زندگي بوميان گرديده است. در همين راستا تحقيقات مختلفي از قبيل روشهاي مختلف صيد ، بيولوژي و ارزيابي ذخاير اين خانواده انجام گرفته است.

2- شاه ميگو (لابستر) : از مهمترين سخت پوستان با ارزش خوراكي در اين زمينه است. در چند سال اخير تحقيقات شيلات چابهار ضمن شناسايي گونه هاي مختلف ، مطالعات مبسوطي در خصوص روش ها و ادوات صيد ، ميزان ذخاير و برداشت بهينه از اين ذخاير را انجام داده است.

3- جلبک هاي دريايي : يكي ديگر از ذخاير غني موجود در منطقه با بيش از 180 گونه مختلف، جلبک هاي دريايي مي باشند. اين دسته از گياهان دريايي در صنايع نساجي، داروئي ، غذايي، بهداشتي، آرايشي و آزمايشگاهي كاربردهاي بسيار متنوعي را دارا مي باشند. لذا با اين رويكرد، مطالعاتي بر روي شناسايي گونه هاي موجود، پراكنش و دستيابي به روش هاي مناسب جهت استحصال مواد صنعتي آغاز گرديد.

4- خيار دريايي : يكي از گونه هاي آبزيان در منطقه خياران دريايي است كه در سواحل استان گونه هاي مختلف آن به وفور يافت مي شود. بطوريكه ميزان پروتئين در خياران دريايي معادل 8/81 درصد وزن خشك آنرا تشكيل مي دهد (زنكويچ 1375). همچنين بررسي هاي برروي سموم بدست آمده از دستگاه خيار دريايي نشان مي دهد كه اين مواد خواص ضد ويروسي، ضد تومور، ضد سرطان و ضد بارداري داشته و در صنعت داروسازي كاربرد گسترده دارند (James, 2001). خياران دريايي موجوداتي هستند كه رسوبات كف بستر استخرهاي پرورش آبزيان را مي بلعد و درحقيقت به عنوان يک پلاينده طبيعي بستر استخرها محسوب مي شود بنابر اين مي توان آنها را در مزارع پرورش ميگو به صورت توام پرورشي داده و در نتيجه باعث رشد سريع خود و ميگو و افزايش توليد در هكتار گرديد كه در نهايت باعث رشد و شكوفايي بيشتر صنعت پرورش ميگو در منطقه و استان گرديد.

- تاريخچه :

مركز تحقيقات شيلاتي آبهاي دور، در راستاي فعاليت هاي شيلاتي منطقه مبني بر بهره برداري مناسب از منابع آبي در سال 1368 در سواحل استان سيستان و بلوچستان تاسيس و فعاليت خود را رسماً از ابتداي سال 1369 آغاز نمود.

اين مركز با مساحت 2000 متر زير بنا با بخش هاي تحقيقاتي، مديريت ذخاير، اكولوژي، آبزي پروري مي باشد. علاوه بر بخشهاي فوق واحد اطلاعات علمي و واحد هاي اداري و مالي نيز بر حسب نياز بخش هاي مختلف مركز را پشتيباني مي نمايند. عمده فعاليت هاي اين مركز بر چند محور اساسي شامل : مطالعات انواع جلبک ، شاه ميگو، تون ماهيان، خيار دريايي، ميگو و شناسايي منابع آبي استان متمركز است كه در چهارچوب اهداف تعيين شده در قالب پروژه هاي تحقيقاتي كاربردي شيلاتي به اجراء در آمده است.

- وظايف و اهداف مركز :

1- تحقيق و مطالعه در خصوص بررسي و بيولوژي ذخاير تون ماهيان.

2- تحقيق و بررسي بر روي بيولوژي، اكولوژي و ميزان ذخاير گونه شاه ميگوي صخره اي .

3- تحقيق و بررسي در خصوص امكان سنجي احداث زيستگاه مصنوعي، ذخاير ماهيان كفزي جهت اعمال مديريت بر ذخاير و بهره برداري پايدار.

4- بهينه سازي و استاندارد نمودن روش هاي صيد تون ماهيان.

5- بررسي بيولوژي، پراكنش و امكان سنجي صيد اسكوئيد و ماهي مركب.

6- بررسي اثرات زيست محيطي سايت هاي تكثير و پرورش ميگو استان سيستان و بلوچستان.

7- تحقيق و بررسي وضعيت زيست محيطي ، بيولوژي ، اكولوژي و پراكنش گياهان دريايي.

8- بررسي اكولوژيك خوريات و خليج گواتر در درياي عمان.

9- توسعه همكاري هاي تحقيقاتي با كشور هاي حاشيه اقيانوس هند به منظور افزايش امكان بهره برداري از منابع آبزيان اقيانوس هند و درياي عمان.

با در اختيار داشتن يك ايستگاه تحقيقاتي در شهر زابل تحت عنوان ايستگاه هامون، از امكان اجراي پروژه هاي تحقيقاتي در منابع آبي داخل استان بويژه بر روي تكثير و پرورش گونه هاي بومي نيز برخوردار است.

5- ساختار سازماني و وظيفه واحد ها بويژه واحد هاي تخصصي حداكثر در ده سطر همراه با عكس هاي مربوطه :

1- مديريت ذخاير :

اين بخش بمنظور كمك به مديريت صحيح از ذخاير شيلاتي و صيد بهينه آبزيان بوجود آمد تا بتوان با گردآوري اطلاعات مربوط به صيـد ، تـلاش صـيادي ، بـيومتري ، كـالبدشكافـي ، پراكنش آبزيان مهم شيلاتي و بكارگيري نرم افزارهاي مناسب جهت آناليز اطلاعات فوق به يك برنامه اساسي براي بهره برداري مستمر از دريا دست يافت .

عمده فعاليت آن بخش شامل :

گردآوري اطلاعات مربوط به صيد و بيومتري آبزيان از اسكله هاي صيادي .

انجام كارهاي آزمايشگاهي و آناليز اطلاعات حاصل جهت اعمال ممنوعيت فصل صيد .

ارزيابي ذخاير كفزيان و سطح زيان درياي عمان ، تن ماهيان و اعلام وضعيت ذخاير اين آبزيان .

تهيه نقشه پراكنش براي گونه هاي مهم شيلاتي از عمده فعاليت هاي اين بخش مي باشد

- بخش اكولوژي :

اين بخش كه در راستاي اهداف تحقيقاتي در زمينه شناسایي انواع گونه هاي آبزي با تأكيد بر گونه هاي مهم از نظر شيلاتي و فراهم نمودن اطلاعات پايه در خصوص بررسي اثرات متقابل زيست محيطي در چرخه زندگي آبزيان تشكيل شده است ، مشتمل بر آزمايشگاه هاي : پلانكتون ، بنتوز ، ماهـي شناسي ، فيزيك و شيمي و اتاق حساس مي باشد .

عمده فعاليت هاي اين بخش را ميتوان در موارد ذيل متمركزنمود :

مطالعات جامع اكولوژيك و زيست محيطي اكوسيستم هاي دريايي و رودخانه هاي مهم شيلاتي

شناسايي اكوسيستم هاي مختلف آبي از نظر فاكتورهاي فيزيكي و شيميايي ، آلايندها، موجودات زنده كفزي، فيتوپلانكتون ها، زئوپلانكتون ها و ايكتيو پلانكتونها و تحقيق در زمينه روابط اكولوژيكي اين فاكتورها با يكديگر.

مطالعات جامع اكولوژيك استخرهاي پرورش آبزيان و بررسي اثرات متقابل زيست محيطي ناشي از فعاليت كارگاه هاي تكثير و پرورش آبزيان ( به ويژه ميگو)

مطالعات جامع و مستمر اكولوژيك و زيست محيطي آبهاي ساحلي و دريايي (جنگل هاي دريايي ، خوريات و مصب ها، آبسنگ هاي مرجاني و .... ) و طبقه بندي آنها از نظر ارزش هاي شيلاتي و زيست محيطي.

مطالعات جامع اكولوژيك گونه هاي آبزي (دريايي – داخلي) به منظور اعمال مديريت بهينه در بهره برداري پايدار و بازسازي اين گونه ها.

مطالعات جامع هيدرولوژي و هيدروبيولوژي درياي عمان و آبهاي ساحلي شامل : خورها، مصب ها و مناطق حساس صيد و صيادي).

بررسي اثرات زيست محيطي ناشي از فعاليت هاي صنعتي و كارگاه هاي تكثير و پرورش آبزيان و تحقيق در خصوص اثرات (كوتاه مدت و بلند مدت) آلوده كننده هاي مختلف بر اجزاي گوناگون اكوسيستم هاي مهم آبي (داخلي و دريايي) با درنظر گرفتن ديدگاه هاي مختلف ( اثرات مجزا و توام آلاينده ها، تاثير شرايط محيطي بر ميزان ***** آلاينده ها ، اثرات آلاينده ها بر تنوع زيستي انواع آبزيان و .... )

همكاري با ساير گروه هاي تحقيقاتي مركز در قالب پروژه هاي تحقيقاتي و اندازه گيري فاكتورهاي مورد نياز آنها.
همكاري با ساير سازمان ها و ادارات در چارچوب همكاري هاي سازماني و با هماهنگي مسئولين مافوق.

- بخش آبزي پروري :

اين بخش به عنوان جوانترين بخش مركز در راستاي اهداف تحقيقاتي به جهت حفظ ذخاير مهم اقتصادي و تكثير و پرورش آنها در محيط هاي آب كنترل شده و اواخر سال 1374 تشكيل گرديد .

عمده فعاليت آن بخش شامل :

بررسي و انتخاب گونه هاي مهم اقتصادي منطقه وبدست آوردن بيوفاكتورهاي گونه هاي قابل پرورش و در نهايت تكثير وپرورش آنها در محيط هاي آبي مناسب .

تعيين پراكنش ، بررسي بيولوژيكي و درنهايت تكثير و پرورش جلبک هاي دريايي .

تعيين پراكنش ، بررسي بيولوژيكي و در نهايت تكثير و پرورش خيار دريايي .

نگهداري و پرورش شاه ميگو در حوضچه هاي بتوني .

بررسي وضعيت مديريت بهداشتي كارگاه هاي تكثير مزارع و پرورش ميگوي استان .

كشت و نگهداري بعضي از جلبكهاي ميكرو( فايكولب ) .

- واحد اطلاعات علمي :

اين واحد به منظور فراهم آوردن اطلاعات مورد نياز تخصصي بخش هاي مختلف ، عمده فعاليت خود را در موارد ذيل متمركز نموده است .

تهيه و تامين كتب ، مقالات ، نشريات از طريق بانک هاي اطلاعاتي موجود در داخل و خارج از كشور .

ارتباط با شبكه اينترنت به منظور تماس با محققين خارج از كشور و ايجاد ارتباط با كليه مراكز تحقيقاتي شيلاتي داخل و خارج .

انجام خدمات نرم افزاري و سخت افزاري به بخشهاي تخصصي مركز .

ايجاد كتابخانه مركز كه هم اكنون متجاوز از 6800 جلد كتب فارسي و لاتين ، گزارش و مقالات فارسي و لاتين دارد كه جهت سهولت دستيابي و ايجاد سيستم مناسب براي استفاده از كتب و غيره كليه آنها وارد برنامه هاي كامپيوتري كتابخانه گرديده است .

برگزاري سمينارهاي داخلي در رابطه با فعاليت هاي تحقيقاتي مركز .

ايجاد بانک فيلم و اسلايد و نوارهاي ويدئويي در رابطه با فعاليت هاي تحقيقاتي .

انتشار متعدد عنوان مقاله در مجلات و ژورنال داخلي و خارجي .

http://www.ifro.ir/portal.aspx?tabid=121