دانشگاه خاتم الانبیاء بهبهان دانشکده منابع طبیعی گروه شیلات

گروه شیلات دانشکده منابع طبیعی

این گروه از سال 1384 در مقطع کارشناسی گرایش تکثیر و پرورش آبزیان فعالیت خود را آغاز کرد.

قابليت ها و امکانات براي تحقق اهداف کيفي رشته شيلات در شهرستان بهبهان:

شهرستان بهبهان درجنوب شرق استان خوزستان و در موقعیت مرکزی نسبت به 3 رودخانه دائمی و پرآب کشور(مارون در 10 کیلومتری، خیرآباد در 20 کیلومتری و زهره در 45 کیلومتری)، در فاصله 70 کیلومتری از خلیج فارس (بندر دیلم) و 45 کیلومتری از ارتفاعات برفگیر تنگه ماغر قرار دارد. در بخش شمال و شمال شرقی دشت بهبهان به دلیل گسترش سازندهای آهکی آسماری همراه با درز و شکاف­های فراوان، چشمه­های متعدد ظاهر شده­است که بعد از استفاده به عنوان آب شرب می­تواند برای کشاورزی و آبزی­پروری مورد استفاده قرار گیرد. در دشت بهبهان جمعاً 34 دهنه چشمه وجود دارد که آبدهی آنها بین حداقل 5/0 تا حداکثر 1031 لیتر در ثانیه متغیر است. همچنین سد مخزنی مارون با ارتفاع تاج 175 متر نیز در 10 کیلومتری این شهرستان روی رودخانه مارون قرار دارد. با توجه به این منابع آبی، قابليت ها و امکانات موجود در استان و شهرستان عبارتند از: وجود ذخاير مناسب و کمتر برداشت شده، تنوع گونه­اي و گسترده براي ماهيگيري و نزديکي به صيدگاه­ها، وجود اراضي مستعد (ساحلي و غيرساحلي)، تنوع اقليمي، تنوع زيستي ذخاير آبزيان براي تکثير و پرورش آبزيان ( آب هاي شيرين، لب شور و شور)، وجود مزارع و مجتمع­هاي تکثير و پرورش آبزيان، وجود امکانات مناسب در مراکز تکثير و بازسازي ذخاير آبزيان، وجود صنايع فرآوري، انجماد، حمل و نقل آبزيان و ساير صنايع پيشين و پسين صيد و پرورش آبزيان، وجود جاذبه سرمايه­گذاری و مشارکت بخش غيردولتي و خارجي، وجود بازار و ظرفيت­هاي مناسب براي توسعه صادرات، وجود تشکل­ها و امکان مشارکت بهره برداران و توليدکنندگان در فعاليت هاي شيلاتي.

گرایش­های رشته شیلات

رشته شیلات زیرمجموعه منابع طبیعی است و در حال حاضر 4 گرایش آن عبارتند از: تکثیر و پرورش آبزیان ، فرآوری آبزیان ، بوم­شناسی و زیست­شناسی آبزیان، و صید و بهره­برداری آبزیان که سه گرایش آن که در برنامه توسعه گروه شیلات قرار دارند به شرح ذیل می باشند.

1- تکثیر و پرورش آبزیان: در یک گروه بندی کلی می­توان آبزیان را به انواع سردآبی (مثل قزل­آلا)، گرم­آبی ( مثل کپورماهیان و ماهیان زینتی)، و دریایی تقسیم­بندی نمود. شهرستان بهبهان با توجه به دسترسی با منابع آبی مذکور، و موقعیت جغرافیایی خاص، می­تواند در هر سه بخش فعالیت نماید؛ امکانی که در دیگر دانشگاه­های بزرگ کشور مثل تهران، تربیت مدرس، اصفهان و ... وجود ندارد. با توجه با برف­گیر بودن ارتفاعات ماغر، به نظر می­آید امکان ایجاد ایستگاه تحقیقاتی ماهیان سردآبی وجود دارد. همچنین میتوان به آسانی به مزارع پرورش ماهیان سردآبی استان کهکلویه و بویراحمد دسترسی داشت.

دشت بهبهان با توجه به دارا بودن این رودخانه ها همچنین داشتن آب و هوای گرم و خاک رسی- قلیایی جهت پرورش ماهیان گرم آبی بسیار مناسب است. در حال حاضر نیز این بخش آبزی­پروری در شهرستان فعال می­باشد، اما با توجه به پتانسیل موجود زمینه کاری گسترده­ای فراهم است.

در زمینه تکثیر و پرورش ماهیان زینتی (آکواریومی) با توجه به اینکه میزان زیادی از هزینه ها در استان­هایی نظیر تهران و اصفهان ( عمده تولیدکنندگان ماهیان زینتی کشور) صرف گرم کردن مراکز پرورش تا دمای 30 درجه سانتیگراد می­شود، این فعالیت با هزینه کمتری در این منطقه قابل انجام است. تکثیر و پرورش ماهیان زینتی علاوه بر اشتغالزایی، می­تواند با توجه با موقعیت کشور ایران در منطقه، صادرات این ماهیان را رونق ببخشد و سود زیادی نسیب پرورش­دهندگان نماید.

سد مخزنی مارون و دریاچه مصنوعی پشت سد امکان پرورش آبزیان در قفس Cage culture را در پشت این سد فراهم می آورد. در این نوع آبزی­پروری از آب پشت سدها علاوه بر کاربردهای معمول یعنی تولید برق و کشاورزی می­توان ماهی (نظیر ماهیان خاویاری) و دیگر آبزیان را پرورش داد.

همچنین نزدیکی به خلیج فارس نیز امکان ایجاد ایستگاه تکثیر و پرورش میگو را در این منطقه فراهم نموده است. در شهرستان دیلم 40 تا 50 مزرعه پرورش میگو فعال است. ایجاد این مزارع در منطقه می تواند علاوه بر بحث اشتغال زایی با توجه به مزایای تغذیه­ای آبزیان باعث ارتقای سطح سلامت در بین مردم این منطقه از کشور گردد.

2- فرآوری آبزیان: هر کجا بهره­برداری یا تولید آبزیان وجود دارد، فرآوری نیز نیاز است و وجود دارد. در استان خوزستان و بوشهر کارخانه­جات فرآوری آبزیان و سردخانه­های زیادی وجود دارد که علاوه بر نیار به نیروی کار متخصص، زمینه تحقیقاتی گسترده­ای برای دانشجویان این گرایش فراهم می­کند؛ به­ویژه آنکه در دانشگاه­های دیگر استان خوزستان این گرایش وجود ندارد. متخصصین این رشته می­توانند در زمینه­های زیر فعالیت نمایند: صنایع تبدیلی و تولید انواع محصولات جانبی خوراکی و صنعتی (کتلت ماهی، بستنی ماهی، چسب ماهی، ژلاتین ماهی، ...) از آبزیان پرورشی و صید شده، تولید مواد مورد نیاز صنایع و فعالیت­های دیگر نظیر تولید روغن و پودر ماهی از آبزیان غیرخوراکی و ضایعات ماهیان خوراکی، بهبود روش­های انجماد و نگهداری آبزیان و افزایش زمان ماندگاری و کیفیت آنها.

با توجه به نیاز شدید منطقه، متخصصین این رشته می­توانند گام مؤثری در جهت گسترش صنایع تبدیلی آبزیان، افزایش کارایی بهره­برداری و پرورش آبزیان، اشتغالزایی و در نتیجه شکوفایی اقتصادی منطقه بردارند.

3- بوم­شناسی و زیست­شناسی آبزیان: کارشناسان این گرایش به بررسي و مطالعه خواص محيط آبي، بيولوژي آبزيان از جمله فعاليت هاي رشد ، توليد مثل، تغذيه آبزيان و شناسايي فعاليت هاي طبيعي موجودات زنده آبزي مي پردازند. حفظ گونه­هاي با ارزش اقتصادي، حفظ و مديريت منابع ژنتيکي و تنوع گونه­اي آبزيان، بيولوژي تکثير و پرورش آبزيان و مسائل مربوط به آن از جمله بازسازي ذخاير از جمله دستاوردهاي اين رشته خواهد بود. دانشجويان در طي دوران تحصيل خود در اين رشته مهارت­ها و تجربيات علمي لازم در خصوص موضوعات پايه و اساسي علوم زيستي از جمله، جانورشناسي، گياهشناسي، اکولوژي ،اکولوژي دريا، ليمنولوژي، هيدروبيولوژي، بیولوژی انواع ماهيان، سخت پوستان و نرمتنان و .... آشنا خواهند شد و مهارتهاي لازم براي تأمين احتياجات بخشهاي اجرايي را کسب خواهند نمود. همچنين متخصصين اين گرايش بستر لازم را براي آشناسازي متخصصين شيلاتي با آبزياني که مي­توانند بهره برداري اقتصادي مناسب داشته باشند فراهم مي سازند. در واقع اين گرايش بامطالعات زير بنايي خود در علم شيلات و آبزيان مي تواند باعث پيشرفت علم شيلات گردد. بنابراين هر وقت بخواهيم پس از شناسايي موجودات آبزي از آنها منفعت اقتصادي کسب کنيم يعني بخواهيم با روش علمي و رايج آنها را از محيط طبيعي شان در سطح انبوه صيد کنيم يا بطور مصنوعي تکثير کنيم و يا آنها را در محيط­هاي انسان ساخت پرورش دهيم بايد از حوزه اين گرايش وارد فعاليت­هاي شيلات شويم. هدف شيلات در کشور توجه به مديريت و بهره برداري بهينه از منابع آبزي آبهاي داخلي و ذخايردرياها و آب­هاي آزاد جهان است و وظايف آن در راستاي اجراي قانون حفاظت از منابع آبزي جمهوري اسلامي ايران شکل مي گيرد. براي بهره­برداري از اين منابع طبيعي و موهبت­هاي الهي داشتن تخصص و آگاهي­هاي کافي در زمينه­ها ي مختلف شناخت آبزيان، آبها، تکنيک­ها و برنامه­ريزي و مديريت آنها بسيار لازم و ضروري است. لذا يكي از اهداف گروه شيلات دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان تربيت نيروي متخصص در اين زمينه در سال­هاي آتي مي­باشد.

منبع: https://www.bkatu.ac.ir/fa-IR/DouranPortal/4914/page/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA