‌قانون تصویب پروتکل کنترل انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات در دریا

‌قانون تصویب پروتکل کنترل انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات در دریا
‌

ماده واحده - پروتکل کنترل انتقالات برون مرزی و دفع مواد زائد خطرناک و دیگر ضایعات در دریا مشتمل بر شانزده ماده و پنج ضمیمه به شرح‌پیوست تصویب و اجازه تسلیم اسناد آن داده می‌شود.

‌بسم‌الله الرحمن الرحیم
‌پروتکل کنترل انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات در دریا
‌مقدمه:
‌کشورهای متعاهد که عضو کنوانسیون منطقه‌ای کویت برای همکاری در مورد حفاظت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی - مصوب ۱۹۷۸ میلادی(۱۳۵۷ هجری شمسی) - می‌باشند؛
با تصدیق به خطری که انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات متوجه سلامت انسان و محیط زیست منطقه پروتکل می‌نماید و‌اینکه انتقالات و دفع مزبور، اثرات زیانبار این گونه مواد زاید را از منشأ آنها به کشورهای عبور و کشورهایی که مواد زاید در آنها دفع یا نگهداری خواهد‌شد، انتقال می‌دهد؛
با اعتقاد به اینکه کاهش یا کنار گذاشتن تولید مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات، و در صورتی که این امر میسر نباشد، دفع صحیح آنها از نظر زیست‌محیطی در محل تولید یا در نزدیکی آن مؤثرترین راه برای کاهش خطراتی است که به واسطه مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از جمله انتقالات‌برون مرزی آنها متوجه سلامت انسان و محیط زیست دریایی می‌شود؛
با تشخیص کامل اینکه هر کشور متعاهد دارای حق حاکمیت برای تحریم ورود یا دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات خارجی در سرزمین خود‌می‌باشد؛
با تأکید بر اهمیت همکاری و هماهنگی اقدامات منطقه‌ای به منظور نظارت بر انتقالات برون مرزی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات بین کشورهای‌متعاهد و محدودیت واردات مواد زاید از کشورهای غیر متعاهد برای دفع؛
با توجه به ماده (۱۱) کنوانسیون بازل در مورد کنترل انتقالات برون مرزی مواد زاید خطرناک و دفع آنها - مصوب مارس ۱۹۸۹ میلادی (‌اسفند ۱۳۶۷‌هجری شمسی) - و با اعتقاد به روح کنوانسیون یادشده؛
‌با آگاهی از مفاد کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص حقوق دریا - مصوب ۱۹۸۲ میلادی (۱۳۶۱ هجری شمسی) ، کنوانسیون بین‌المللی‌جلوگیری از آلودگی کشتی‌ها و پروتکل آن (‌مارپول ۷۳.۷۸) و کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی دریا به وسیله تخلیه مواد زاید و دیگر ضایعات- مصوب ۱۹۷۲ میلادی (۱۳۵۱ هجری شمسی) و پروتکل آن مصوب ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۵ هجری شمسی)؛
همچنین با در نظر گرفتن اقدامات و موافقتنامه‌های بین‌المللی مربوط به ویژه اعلامیه ریو در باره محیط زیست و توسعه (۱۹۹۲ میلادی) (۱۳۷۱ هجری‌شمسی) و دستور کار۲۱؛
با علاقمندی به تحکیم اجرای مواد (۴) و (۵) و با رعایت ماده (۱۹) کنوانسیون منطقه‌ای کویت؛
‌به شرح زیر توافق نمودند:
‌ماده ۱ - حیطه شمول پروتکل
۱ - این پروتکل در مورد مواد زاید زیر که مشمول انتقالات برون مرزی از منطقه پروتکل یا به آن یا از طریق آن و همچنین دفع آنها هستند، اعمال‌خواهد شد؛
‌الف - مواد زیادی که در هر یک از طبقه‌بندیهای ضمیمه (۱) درج شده‌اند مواد زاید خطرناک خواهند بود مگر اینکه این مواد هیچ یک از ویژگی‌های‌مندرج در ضمیمه (۳) را دارا نباشند؛ و
ب - مواد زایدی که در هریک از طبقه‌بندی‌های ضمیمه (۲) درج شده‌اند، دیگر ضایعات خواهند بود.
۲ - مواد زایدی که به سبب رادیواکتیو بودن مشمول سایر نظامهای نظارتی بین‌المللی هستند، از حیطه شمول این پروتکل مستثنی هستند.
۳ - مواد زایدی که از تأسیسات ساحلی ناشی شده و تحت شمول پروتکل راجع به آلودگی دریایی ناشی از اکتشاف و استخراج از فلات قاره - مصوب۱۹۸۹ میلادی (۱۳۶۸ هجری شمسی) قرار دارند، از حیطه شمول این پروتکل مستثنی می‌باشند.
۴ - هیچ یک از مفاد این پروتکل به گونه‌ای تفسیر نخواهد شد به معنای ممنوعیت یا تنظیم انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر‌ضایعات از طریق زمین یا هوا (‌که به محیط زیست دریایی منطقه پروتکل وارد نمی‌شود) باشد.

‌ماده ۲ - تعاریف
‌از نظر این پروتکل :
۱ - «‌مواد زاید» عبارت از مواد یا اجسامی است که دفع شده‌اند یا قرار است دفع شوند یا براساس مقررات قوانین ملی لازم است دفع گردند.
۲ - «‌مدیریت» به معنای جمع آوری، حمل و دفع مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از جمله مراقبت بعدی از محل‌های دفع می‌باشد.
۳ - «‌انتقالات برون مرزی» عبارت است از هرگونه انتقال مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از منطقه‌ای که تحت صلاحیت ملی یک کشور می‌باشد یا‌از طریق منطقه‌ای که تحت صلاحیت ملی کشور دیگر است یا از طریق منطقه‌ای که تحت صلاحیت ملی هیچ کشوری نمی‌باشد، به شرطی که حداقل‌دو کشور در انتقال دخالت داشته باشند.
۴ - «‌مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی» به معنای انجام تمام اقدامات عملی برای تضمین این است که مواد‌زاید خطرناک یا دیگر ضایعات به نحوی مهار شده که موجب حفظ سلامت انسان و محیط زیست در برابر اثرات زیان‌آور ناشی از این گونه ضایعات‌خواهد شد.
۵ - «‌کشور واردکننده» عبارت است از هر کشوری که انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات به آن طراحی شده یا به منظور دفع در آن یا‌برای بارگیری قبل از دفع در منطقه‌ای که تحت صلاحیت ملی هیچ کشوری نمی‌باشد، درنظر گرفته شده است.
۶ - «‌کشور صادرکننده» عبارت است از هر کشوری که از آن انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات قرار است انجام شود یا انجام شده‌است.
۷ - «‌کشور عبور» عبارت است از هر کشوری بجز کشور صادرکننده یا واردکننده که از طریق آن انتقال مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات قرار است‌انجام گردد یا انجام می‌شود.
۸ - «‌کشورهای مربوط» عبارتند از کشورهایی که کشور واردکننده، صادرکننده یا عبور باشند اعم از آنکه از کشورهای متعاهد باشند یا نباشند.
۹ - «‌واردکننده» عبارت از هر شخصی است که تحت صلاحیت کشور واردکننده می‌باشد و ترتیب ورود مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات را می‌دهد.
۱۰ - «‌صادرکننده» عبارت از هر شخصی است که تحت صلاحیت کشور صادرکننده می‌باشد و ترتیب صدور مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات را‌می‌دهد.
۱۱ - «‌تولیدکننده» عبارت از هر شخصی است که فعالیت‌های وی باعث تولید مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات می‌شود یا در صورتی که شخص‌مزبور ناشناخته باشد شخصی که این ضایعات را تحت تملک و یا کنترل دارد.
۱۲ - «‌دفع کننده» عبارت است از هر شخصی که مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات برای وی حمل می‌شود و دفع آن ضایعات را انجام می‌دهد.
۱۳ - «‌دفع» عبارت است از هرگونه عملیاتی که در ضمیمه (۴) این پروتکل مشخص گردیده است.
۱۴ - «‌حمل کننده» عبارت است از هر شخصی که حمل و نقل مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات را انجام می‌دهد.
۱۵ - «‌شخص» عبارت از هر شخص حقیقی یا حقوقی است.
۱۶ - «‌کشتی» عبارت است از هر نوع شناوری که در محیط زیست دریایی عمل می‌کند و شامل قایقهای هیدروفویل، هاورکرافتها، زیردریایی‌ها، قایقهای‌شناور و سکوهای شناور یا ثابت می‌باشد.
۱۷ - «‌منطقه پروتکل» عبارت است از منطقه‌ای که در ماده (۳) این پروتکل تعریف شده است.
۱۸ - «‌کشور متعاهد» عبارت است از هر کشوری که عضو این پروتکل شده است.
۱۹ - «‌کنوانسیون» عبارت از کنوانسیون منطقه‌ای کویت برای همکاری در مورد حفاظت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی - مصوب ۱۹۷۸‌میلادی (۱۳۵۷ هجری شمسی) - می‌باشد.
۲۰ - «‌شورا» عبارت است از رکن سازمان متشکل از کشورهای متعاهد که طبق ماده(۱۶) کنوانسیون تشکیل شده است.
۲۱ - «‌سازمان» عبارت است از سازمان منطقه‌ای برای حفاظت از محیط زیست دریایی که طبق ماده (۱۶) کنوانسیون تشکیل شده است.
۲۲ - «‌مرجع صالح» عبارت است از مرجع ملی که در ماده (۱) کنوانسیون تعریف شده است یا مرجع یا مراجعی که در دولت کشور متعاهد از سوی‌مرجع ملی منصوب شده و مسؤول اجرای تعهدات و وظایفی است که در این پروتکل تصریح شده است.
۲۳ - «‌رهنمودهای فنی منطقه‌ای» عبارت است از رهنمودهایی برای مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی که به‌موجب بند (پ) ماده (۱۴) این پروتکل وضع شده است.
۲۴ - «‌تأسیسات دریافت منطقه‌ای» عبارت از هرگونه تأسیسات به‌وجود آمده بر مبنای ابتکار منطقه‌ای برای دریافت ضایعات و تدارک خدمات برای‌بیش از یک کشور متعاهد است
۲۵ - «‌حمل و نقل غیر قانونی» عبارت از هرگونه انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات به گونه‌ای که در ماده (۱۰) این پروتکل مشخص‌شده است.

‌ماده ۳ - منطقه شمول
‌منطقه‌ای که این پروتکل در مورد آن اعمال می‌شود (‌از این پس «‌منطقه پروتکل» نامیده می‌شود) عبارت است از منطقه دریایی به گونه‌ای که در بند(‌الف) ماده (۲) کنوانسیون تعریف شده به اضافه آبهایی که در سمت خشکی خطوط مبدایی قرار دارد که از آن پهنای دریای سرزمینی کشورهای متعاهد‌اندازه‌گیری می‌شود و در مورد بستر رودخانه تا حد آبهای شیرین و از جمله مناطق جزر و مدی، باتلاقهای شور، خورها و مصب خورها امتداد می‌یابد.

‌ماده ۴ - تعهدات کلی
۱ - کشورهای متعاهد با در نظر گرفتن جنبه‌های اجتماعی، فنی و اقتصادی از به حداقل رسیدن تولید مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات اطمینان‌حاصل خواهند کرد.
۲ - هر کشور متعاهد کلیه اشخاصی را که تحت صلاحیت ملی آن قرار دارند، از حمل و نقل یا دفع مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات منع خواهد کرد‌مگر این قبیل اشخاص مجاز به انجام چنین عملیاتی باشند.
۳ - هر کشور متعاهد اقدامات مقتضی را اتخاذ خواهد نمود تا اطمینان حاصل نماید که اشخاصی که به مدیریت مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات‌تحت صلاحیت ملی آن اشتغال دارند اقدامات ضروری را برای جلوگیری از ایجاد آلودگی ناشی از مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعاتی که حاصل چنین‌مدیریتی می‌باشد و در صورت ایجاد آلودگی، برای کاهش عواقب آن برای سلامت انسان و محیط زیست اتخاذ می‌کنند.
۴ - هر کشور متعاهد مقرر خواهد نمود که مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعاتی که قرار است مشمول انتقال برون مرزی قرار گیرد مطابق قواعد و‌استانداردهای بین‌المللی که به طور عمومی پذیرفته و به رسمیت شناخته شده‌اند بسته‌بندی گردد، برچسب زده شود و حمل گردد.
۵ - هر کشور متعاهد مقرر خواهد نمود که انتقال مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات همراه با سند انتقال از جایی که انتقال برون مرزی آغاز می‌گردد تا‌محل دفع آنها انجام پذیرد.
۶ - کشورهای متعاهد از کنترل مؤثر تأسیسات حمل و نقل و دفع مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از جمله بازرسی و نظارت مرتب و روزمره بر‌اثرات زیست محیطی این عملیات اطمینان حاصل خواهند نمود.
۷ - هر کشور متعاهد مقرر خواهد نمود که مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعاتی که قرار است صادر شود، در کشور واردکننده یا هر جای دیگر، به نحو‌صحیح زیست محیطی کنترل می‌شود.
۸ - کشورهای متعاهد در نظارت بر اثرات مدیریت مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات بر سلامت انسان و محیط زیست همکاری خواهند کرد.
۹ - کشورهای متعاهد در توسعه برنامه‌های فنی و سایر کمکهای مربوط به مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی‌همکاری خواهند نمود.
۱۰ - کشورهای متعاهد حمل و نقل غیرقانونی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات را جرم به شمار خواهند آورد.
۱۱ - هر کشور متعاهد به منظور اجرای مفاد این پروتکل، اقدامات قانونی و اداری مناسب و اقدامات دیگری از جمله اقداماتی برای جلوگیری و‌مجازات اعمال مغایر با این پروتکل را اتخاذ خواهد نمود.
۱۲ - هر کشور متعاهد مرجع صالح خود را که مسؤول انجام تعهدات و وظایف مقرر در پروتکل است، تعیین خواهد نمود.
۱۳ - کشورهای متعاهدی که حق خود را به منظور اعمال ممنوعیت واردات مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات برای دفع اعمال می‌کنند، کشورهای‌متعاهد دیگر را به طور مستقیم یا از طریق سازمان به طور کتبی مطلع خواهند نمود. کشورهای متعاهد از صدور مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات به‌کشورهای متعاهدی که ورود مواد زاید مزبور را ممنوع کرده‌اند، جلوگیری خواهند کرد یا مجوز صدور آنها را صادر نخواهند نمود.
۱۴ - هیچ یک از مفاد این پروتکل به هیچ وجه تأثیری بر حق حاکمیت کشورهای متعاهد بر دریای سرزمینی آنها که طبق حقوق بین‌الملل مشخص شده‌است و حقوق حاکمیت و صلاحیتی که کشورهای متعاهد در مناطق انحصاری اقتصادی و فلات قاره خود مطابق حقوق بین‌الملل دارد و اعمال آزادی‌ها‌و حقوق دریانوردی توسط کشتی‌ها و هواپیماهای کلیه کشورها به گونه‌ای که در حقوق بین‌الملل پیش‌بینی شده و در اسناد بین‌المللی مربوط انعکاس‌یافته، نخواهد داشت.

‌ماده ۵ - ممنوعیت ورود
۱ - واردات مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات از کشورهای غیر متعاهد به داخل منطقه پروتکل یا عبور این مواد از این منطقه به منظور دفع نهایی‌توسط هر کشور متعاهد ممنوع است.
۲ - کشورهای متعاهد می‌توانند مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات را به منظور احیای منابع، بازیافت مواد، بازسازی، استفاده مجدد مستقیم یا‌استفاده‌های ثانوی از کشورهای غیرمتعاهد از طریق منطقه پروتکل وارد نمایند مشروط بر اینکه:
‌الف - کشور واردکننده دارای تأسیسات و توانایی فنی برای مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی طبق‌رهنمودهای فنی منطقه‌ای باشد و تأسیسات مزبور با مشورت مرجع صالح کشور واردکننده نزد سازمان به ثبت رسیده باشد؛
ب - کشور صادر کننده فاقد توانایی فنی، تأسیسات لازم یا محلهای مناسب دفع برای دفع صحیح مواد زاید و خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست‌محیطی باشد؛ و
پ - انتقال برون مرزی مواد زاید طبق کلیه موافقتنامه‌های بین‌المللی مربوط و قوانین ملی صورت پذیرد.

‌ماده ۶ - ممنوعیت دفع
۱ - دفع مواد زاید خطرناک در منطقه پروتکل ممنوع است، مگر اینکه دفع این مواد به منظور عملیاتی که در بخش (ب) ضمیمه (۴) مشخص شده‌است، صورت بگیرد.
۲ - در راستای نظامهای حقوقی بین‌المللی مربوط، کلیه کشتی‌ها موظف به فراهم نمودن تأسیسات مناسب دریافت مواد زاید در روی عرشه برای دفع‌بعدی مواد زاید در تأسیسات دریافت منطقه. ملی می‌باشند. به منظور دریافت این گونه مواد زاید و مواد زاید بنادر، تأسیسات مناسب منطقه‌ای و یا ملی‌فراهم خواهد گردید. کشورهای متعاهد می‌تواند برای خدمات ارایه شده در تأسیسات دریافت به خاطر مدیریت مواد زاید، با در نظر گرفتن مقررات ملی‌و رهنمودهای فنی منطقه‌ای هزینه‌هایی را وضع نمایند.
۳ - دفع دیگر ضایعات مستلزم اخذ مجوز اولیه‌ای است که توسط مرجع صالح هر کشور متعاهد طبق رهنمودهای فنی منطقه‌ای ارایه می‌گردد.

‌ماده ۷ - صدور مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات به کشورهای غیر متعاهد
صدور مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات به وسیله کشور متعاهد به کشور غیر متعاهد امکان‌پذیر است، مشروط بر اینکه :
‌الف - کشور صادرکننده از طریق سازمان، سایر کشورهای مربوط را از قصد خود برای صدور مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات آگاه سازد؛
ب - کشور واردکننده دارای تأسیسات و توانایی فنی برای مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی باشد؛ و
پ - انتقال برون مرزی طبق مقررات کنوانسیون بازل در خصوص کنترل انتقالات برون مرزی مواد زاید خطرناک و دفع آنها و سایر موافقتنامه‌های‌بین‌المللی مربوط و قوانین ملی انجام گردد.

‌ماده ۸ - انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات بین کشورهای متعاهد
۱ - به استثنای موادی که در بند (۲) زیر پیش‌بینی گردیده، هیچ کشور متعاهدی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات را به هیچ کشور متعاهد دیگری‌صادر نخواهد کرد مگر در موارد زیر:
‌الف - رهنمودهای فنی منطقه‌ای از سوی شورا به تصویب رسیده باشد؛
ب - کشور واردکننده دارای تأسیسات و توانایی فنی برای مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات از نظر زیست محیطی طبق رهنمودهای‌فنی منطقه‌ای باشد و تأسیسات مزبور با مشورت مرجع صالح کشور واردکننده نزد سازمان به ثبت رسیده باشد؛
پ - کشور صادرکننده فاقد توانایی فنی و تأسیسات لازم یا محلهای مناسب دفع برای دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات طبق رهنمودهای فنی‌منطقه‌ای باشد.
۲ - مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات می‌تواند توسط یک کشور متعاهد به کشور متعاهد دیگر برای عملیاتی که در بخش (ب) ضمیمه (۴) مشخص‌گردیده است، صادر گردد.
۳ - کشور صادرکننده به طور مستقیم یا از طریق سازمان هرگونه انتقال برون مرزی پیشنهادی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات را به طور کتبی به‌کشورهای متعاهد مربوط اطلاع خواهد داد. این اطلاعیه شامل اعلامیه و اطلاعات مندرج در بخش (‌الف) ضمیمه (۵) خواهد بود. تنها ارسال یک‌اطلاعیه به هر کشور متعاهد مربوط و ارسال رونوشت آن به سازمان کافی خواهد بود.
۴ - کشور واردکننده پاسخ خود را مبنی بر قبول انتقال مواد با یا بدون شرایط، عدم صدور مجوز برای انتقال یا درخواست اطلاعات بیشتر به طور کتبی‌به اطلاع دهنده ارایه خواهد داد. رونوشت پاسخ نهایی کشور واردکننده به مراجع صالح کشورهای مربوط و سازمان ارسال خواهد شد.
۵ - هر کشور عبور که کشور متعاهد نیز می‌باشد، وصول اطلاعیه را بلادرنگ به اطلاع دهنده اعلام خواهد کرد. پس از آن کشور عبور می‌تواند ظرف‌سی روز پاسخ خود را مبنی بر قبول انتقال با یا بدون شرایط، عدم صدور مجوز برای انتقال یا درخواست اطلاعات بیشتر به طور کتبی به اطلاع دهنده‌ارایه دهد. کشور صادرکننده تا زمانی که رضایت کتبی کشور عبور را دریافت نداشته است شروع انتقال برون مرزی را اجازه نخواهد داد.
به هر حال‌چنانچه در هر زمانی کشور متعاهد تصمیم بگیرد که در مورد انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات به طور کلی یا تحت شرایط ویژه‌تقاضای رضایت کتبی قبلی ننماید یا شرایط خود را در این خصوص اصلاح نماید، سایر کشورهای متعاهد را بلادرنگ از تصمیم خود آگاه خواهد‌ساخت. در مورد اخیر چنانچه کشور صادرکننده ظرف مدت سی روز از تاریخ دریافت اطلاعیه از سوی کشور عبور، پاسخی دریافت ندارد، کشور‌صادرکننده می‌تواند اجازه صدور را از طریق کشور عبور بدهد.
۶ - نسخه‌ای از اسناد انتقال مندرج در بخش (ب) ضمیمه (۵) به همراه اطلاعیه به سازمان ارسال خواهد شد.
۷ - هرگونه انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک و یا دیگر ضایعات تحت پوشش بیمه، وجه‌الضمان یا ضمانت‌نامه‌های دیگری که ممکن است به‌وسیله کشور وارد کننده یا کشور عبور مقرر شده باشد، قرار خواهد گرفت.
۸ - کشورهای متعاهد به منظور نیل به اهداف این ماده یا یکدیگر همکاری خواهند کرد و در ارتقای مدیریت صحیح مواد زاید و دیگر ضایعات از نظر‌زیست محیطی طبق رهنمودهای فنی منطقه‌ای تلاش خواهند کرد.

‌ماده ۹ - استفاده طرف ثالث از تأسیسات بندری
چنانچه تأسیسات بندری در داخل منطقه پروتکل برای صدور مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات استفاده شود، هر کشور متعاهدی که دارای صلاحیت‌ملی بر این تأسیسات باشد و آگاهانه استفاده از چنین تأسیساتی را مجاز یا ممنوع کرده باشد، از نظر این پروتکل به عنوان کشور صادرکننده تلقی خواهد‌شد.

‌ماده ۱۰ - حمل و نقل غیرقانونی
۱ - از نظر این پروتکل، هرگونه انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات که مغایر با این پروتکل و مقررات کلی حقوق بین‌الملل باشد، به‌عنوان حمل و نقل غیر قانونی تلقی خواهد شد.
۲ - در موردی که انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات در نتیجه نحوه عمل صادر کننده یا تولید کننده، به عنوان حمل و نقل غیر‌قانونی تلقی گردد، کشور صادرکننده اطمینان حاصل خواهد نمود که ظرف مدت سی روز از تاریخی که کشور صادرکننده در مورد حمل و نقل غیرقانونی‌مطلع شده یا ظرف هر مدتی که کشورهای مربوط ممکن است پذیرفته باشند، مواد زاید مورد نظر:
‌الف - توسط صادرکننده یا تولیدکننده یا در صورت لزوم به وسیله خود آن کشور به کشور صادرکننده بازگردانده می‌شود، یا، اگر این کار عملی نباشد؛
ب - طبق مفاد این پروتکل به گونه دیگری دفع می‌گردد.
بدین منظور کشورهای مربوط با بازگرداندن این قبیل مواد زاید به کشور صادرکننده مخالفت نکرده و یا مانع آن نخواهند شد یا از آن جلوگیری نخواهند‌کرد.
۳ - در مواردی که انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعات در نتیجه عمل واردکننده یا دفع کننده به عنوان حمل و نقل غیرقانونی تلقی‌گردد، کشور واردکننده اطمینان حاصل خواهد نمود که مواد زاید مورد نظر توسط وارد کننده یا دفع کننده یا در صورت لزوم توسط خود آن کشور طی‌مدت سی روز از تاریخی که کشور وارد کننده متوجه حمل و نقل غیرقانونی شده است یا ظرف هر مدت دیگری که کشورهای مربوط ممکن است‌پذیرفته باشند، به گونه صحیح از نظر زیست محیطی دفع گردیده است.
بدین منظور کشورهای مربوط در صورت لزوم در دفع مواد زاید به گونه صحیح از نظر زیست محیطی با یکدیگر همکاری خواهند کرد.
۴ - در مواردی که مسؤولیت حمل و نقل غیرقانونی را نتوان به صادرکننده یا تولیدکننده یا وارد کننده یا دفع کننده نسبت داد، کشورهای مربوط از طریق‌همکاری اطمینان حاصل خواهند کرد که مواد زاید مورد نظر در اسرع وقت به گونه صحیحی از نظر زیست محیطی در کشور صادرکننده یا در کشور وارد‌کننده یا هر جای دیگری که مقتضی شناخته شود، دفع گردیده است.
۵ - هر کشور متعاهدی قانون ملی.‌داخلی مناسبی را برای جلوگیری از حمل و نقل غیرقانونی و مجازات آن وضع خواهد نمود. کشورهای متعاهد به‌منظور نیل به اهداف این ماده با یکدیگر همکاری خواهند نمود.

‌ماده ۱۱ - وظیفه در قبال ورود مجدد
هرگاه انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک یا دیگر ضایعاتی که مورد قبول کشورهای مربوط می‌باشد، با رعایت مفاد این پروتکل نتواند مطابق با شرایط‌قرارداد به اتمام رسد، چنانچه ظرف مدت سی روز از تاریخی که کشور واردکننده مراتب را به اطلاع کشور صادرکننده و سازمان رسانده، نتوان ترتیبات‌دیگری برای دفع آنها به گونه صحیح از نظر زیست محیطی ایجاد کرد، کشور صادرکننده اطمینان حاصل خواهد نمود که مواد زاید مورد نظر به وسیله‌صادرکننده به کشور صادرکننده بازگردانده می‌شود. بدین منظور کشور صادرکننده و کشور عبور مانع برگشت این قبیل مواد زاید به کشور صادرکننده‌نخواهد شد.

‌ماده ۱۲ - اتخاذ سایر محدودیت‌ها
‌به منظور حفاظت بهتر از سلامت انسان و محیط زیست، هیچ یک از مفاد این پروتکل، هر کشور متعاهد را از وضع شرایط دیگری که در راستای مفاد‌این پروتکل بوده و طبق کنوانسیون بازل در خصوص کنترل انتقالات برون مرزی مواد زاید خطرناک و دفع آنها و قواعد حقوق بین‌الملل می‌باشند، منع‌نخواهد کرد.

‌ماده ۱۳ - ترتیبات سازمانی
‌سازمان علاوه بر موارد دیگر، موارد زیر را انجام خواهد داد:
۱ - برقراری تماس با مراجع صالح در کشورهای متعاهد در مورد اجرای این پروتکل؛
۲ - تدارک آموزش متخصصان ملی به ویژه برای نظارت و اجرای مفاد این پروتکل؛
۳ - ترتیب تدارک کمک و راهنمایی حقوقی و فنی به کشورهای متعاهد برای اجرای مؤثر این پروتکل در صورت درخواست؛
۴ - ارتقای شبکه و توانایی‌های منطقه‌ای به منظور تبادل داده‌ها و اطلاعات مرتبط با این پروتکل؛
۵ - نگهداری دفتر ثبت ویژه تأسیسات دفع در کشورهای متعاهدی که دارای توانایی فنی کافی برای مدیریت صحیح مواد زاید خطرناک و دیگر‌ضایعات از نظر زیست محیطی به‌گونه‌ای هستند که در رهنمودهای فنی منطقه‌ای مقرر شده، با مشورت مراجع صالح؛
۶ - برقراری نظام نظارتی واحد برای انتقال برون مرزی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات در منطقه پروتکل؛
۷ - تسهیل ایجاد تأسیسات دریافت منطقه‌ای با همکاری نزدیک کشورهای متعاهد و سازمانهای منطقه‌ای . بین‌المللی مربوط؛
۸ - تهیه گزارشهایی بر مبنای اطلاعات دریافتی از کشورهای متعاهد در مورد اجرای این پروتکل و ارایه آنها به شورا؛
۹ - ایجاد و برقراری ارتباط با سازمانهای بین‌المللی و منطقه‌ای مربوط و سازمانهای خصوصی مربوط در خارج از کشورهای متعاهد، از جمله‌تولیدکنندگان و حمل‌کنندگان مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات؛
۱۰ - ایجاد و برقراری ارتباط با دبیرخانه کنوانسیون بازل در خصوص کنترل انتقالات برون‌مرزی مواد زاید خطرناک و دفع آنها؛ و
۱۱ - انجام وظایف دیگری که ممکن است برای اجرای این پروتکل به وسیله شورا به آن محول شود.

‌ماده ۱۴ - وظایف شورا
‌شورا وظایف زیر را انجام خواهد داد:
‌الف - بازنگری اجرای پروتکل و بررسی کارایی اقدامات اتخاذ شده و نیاز به اتخاذ اقدامات دیگری از جمله الحاق ضمایم؛
ب - تصویب، بازنگری و اصلاح هر ضمیمه این پروتکل در صورت لزوم؛
پ - تصویب، تجدیدنظر و اصلاح رهنمودهای فنی منطقه‌ای؛ و
ت - انجام سایر وظایفی که برای اجرای این پروتکل ممکن است مقتضی باشند.

‌ماده ۱۵ - مقررات کلی
۱ - مفاد کنوانسیون مربوط به هر پروتکلی در مورد این پروتکل اعمال خواهد شد.
۲ - روش انجام اصلاحات پروتکلها و ضمایم آنها که طبق مواد (۲۰) و (۲۱) کنوانسیون اتخاذ گردیده است، در مورد این پروتکل اعمال خواهد شد.
۳ - آیین کار و مقررات مالی که به موجب ماده (۲۲) کنوانسیون اتخاذ گردیده است، و اصلاحات آنها در مورد این پروتکل اعمال خواهد شد.
۴ - ضمایم، بخش لاینفک این پروتکل را تشکیل می‌دهند، مگر اینکه در آنها به طور صریح به گونه دیگری قید شده باشد.

‌ماده ۱۶ - مقررات نهایی
۱ - این پروتکل در تهران، جمهوری اسلامی ایران، از تاریخ ۱۷ مارس تا ۱۴ ژوئن ۱۹۹۸ میلادی برابر با ۱۸ ذیقعده ۱۴۱۸ تا ۱۹ صفر ۱۴۱۹ هجری‌قمری (۲۶ اسفند ۱۳۷۶ تا ۲۵ خرداد ۱۳۷۷ هجری شمسی) برای امضای هر کشور عضو کنوانسیون مفتوح خواهد بود.
۲ - این پروتکل منوط به تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق کشورهای عضو کنوانسیون خواهد بود. اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق نزد دولت‌کویت سپرده خواهد شد و دولت کویت وظایف امین اسناد را طبق ماده (۳۰) کنوانسیون عهده‌دار خواهد بود.
۳ - این پروتکل در نودمین روز پس از تاریخ سپردن حداقل پنج سند تنفیذ، پذیرش یا تصویب پروتکل یا الحاق به آن از سوی کشورهای موضوع بند(۱) این ماده لازم‌الاجرا خواهد گردید.
۴ - این پروتکل پس از تاریخ سپردن پنج سند تنفیذ پذیرش یا تصویب یا الحاق به این پروتکل، در مورد هر کشور موضوع بند (۱) این ماده، در نودمین‌روز پس از تاریخ سپردن سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق توسط آن کشور لازم‌الاجرا خواهد شد.
در تأیید مراتب فوق، امضاکنندگان تام‌الاختیار امضاکننده زیر که از سوی دولتهای متبوع خود به طور مقتضی مجاز می‌باشند این پروتکل را امضا‌نموده‌اند.
‌این پروتکل در تهران در تاریخ هفدهم مارس یکهزار و نهصد و نود و هشت میلادی برابر با هجدهم ذیقعده یکهزار و چهارصد و هجده قمری (۲۶‌اسفند ۱۳۷۶ هجری شمسی) به سه زبان عربی، انگلیسی و فارسی که هر سه متن از اعتبار یکسانی برخوردارند، تنظیم گردیده است.


‌ضمیمه ۱
‌طبقه‌بندی مواد زایدی که باید کنترل شوند

‌دسته‌های مواد زاید
۱Y - مواد زاید بیمارستانی ناشی از مراقبتهای پزشکی در بیمارستانها، مراکز پزشکی و درمانگاهها
۲Y - مواد زاید ناشی از تهیه و تولید فرآورده‌های دارویی
۳Y - فراورده‌های دارویی، مواد مخدر و داروهای زاید
۴Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از سموم و داروهای گیاهی
۵Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از نگهدارنده‌های شیمیایی چوب
۶Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از حلالهای آلی
۷Y - مواد زاید ناشی از به عمل آوری حرارتی و گرمکاری مواد حاوی ترکیبات سیانید
۸Y - روغنهای معدنی زایدی که برای موارد استفاده اصلی خود مناسب نیستند
۹Y - مواد زاید روغنی در آب، مخلوط آب و هیدروکربن‌ها و امولوسیونها
۱۰Y - مواد زاید و اشیای حاوی یا آلوده به ترکیبات بی‌فنیل‌های پلی‌کلرینه (PCBs)، و یا ترفنیل‌های پلی کلرینه (PCTs) و یا بی‌فنیل‌های‌پلی‌برومینه (PBBs)
۱۱Y - مواد زاید قیری حاصل از پالایش، تقطیر و به عمل آوری حرارتی
۱۲Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از جوهرها، رنگها، رنگدانه‌ها، لاکها و جلادهنده‌ها
۱۳Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از رزینها، لاستیکها، نرم‌کننده‌ها و چسبها
۱۴Y - مواد زاید شیمیایی حاصل از تحقیقات و توسعه یا فعالیتهای آموزشی که ناشناخته و یا جدید هستند و اثرات آنها بر روی انسان و یا محیط‌زیست شناخته نشده است.
۱۵Y - مواد زاید ناشی از مواد قابل انفجار که مشمول قوانین دیگر نمی‌شوند
۱۶Y - مواد زاید ناشی از تولید، ترکیب و استفاده از مواد شیمیایی عکاسی و مواد عکسبرداری
۱۷Y - مواد زاید ناشی از به عمل‌آوری سطحی فلزات و پلاستیکها
۱۸Y - پس‌مانده‌های ناشی از عملیات دفع مواد زاید صنعتی

‌مواد زایدی که به عنوان ماده اصلی حاوی مواد زیر است
۱۹Y - کربونیل‌های فلزی
۲۰Y - بریلیم و ترکیبات آن
۲۱Y - ترکیبات کروم شش ظرفیتی
۲۲Y - ترکیبات مس
۲۳Y - ترکیبات روی
۲۴Y - آرسنیک و ترکیبات آن
۲۵Y - سلنیم و ترکیبات آن
۲۶Y - کادمیوم و ترکیبات آن
۲۷Y - آنتیموان و ترکیبات آن
۲۸Y - تلور و ترکیبات آن
۲۹Y - جیوه و ترکیبات آن
۳۰Y - تالیم و ترکیبات آن
۳۱Y - سرب و ترکیبات آن
۳۲Y - ترکیبات معدنی فلوئور به استثنای فلورید کلسیم
۳۳Y - ترکیبات معدنی سیانید
۳۴Y - محلول‌های اسیدی یا اسیدهای جامد
۳۵Y - محلول‌های بازی یا بازهای جامد
۳۶Y - پنبه نسوز (‌غبار و فیبر)
۳۷Y - ترکیبات آلی فسفر
۳۸Y - ترکیبات آلی سیانید
۳۹Y - فنل‌ها، ترکیبات فنل‌ها از جمله کلروفنل‌ها
۴۰Y - اترها
۴۱Y - حلال‌های آلی هالوژنه
۴۲Y - حلال‌های آلی به استثنای حلال‌های هالوژنه
۴۳Y - هر عضوی از دی‌بنزو فوران‌های پلی کلرینه
۴۴Y - هر عضوی از دی بنزو - پی - دی اکسیل‌های پلی کلرینه
۴۵Y - ترکیبات آلی هالوژنه غیر از مواد موضوع این ضمیمه (‌مثل ۳۹Y، ۴۱ Y، ۴۲Y،
۴۳Y، ۴۴Y)
۴۶Y - ترکیبات آلی قلع (TBT)

‌ضمیمه ۲
‌طبقه‌بندی مواد زایدی که مستلزم توجه خاص می‌باشند

۴۷Y - مواد زاید جمع آوری شده از لوازم و اثاثیه خانگی
۴۸Y - پس‌مانده‌های ناشی از سوزاندن مواد زاید خانگی
۴۹Y - مواد زاید ناشی از حفاری، تغییر محل سکونت، فعالیت‌های کشاورزی و عملیات صنعتی که در ضمیمه (۱) و یا (۳) مشخص نشده‌اند.


‌ضمیمه ۳
‌فهرست مشخصات مواد خطرناک

‌طبقه‌بندی سازمان ملل متحد( ) ‌کد‌مشخصات ۱ ۱H ‌قابل انفجار
‌ماده یا ماده زاید قابل انفجار،‌ماده ‌یا ماده زاید جامد یا مایعی (‌یا ‌مخلوطی از ماده و ماده زاید) ‌است که به‌خودی خود مستعد ‌تولید گاز در واکنش شیمیایی در چنان دما و فشار و سرعتی است که ‌باعث صدمه به محیط‌اطراف ‌می‌شود.

*>‌پاورقی - مربوط به نظام طبقه‌بندی خطر مندرج درتوصیه‌های سازمان ملل‌متحد در مورد نقل وانتقال مواد خطرناک(ST/SG/Ac.۱۰.۱ orkREV.S/United Nations,New Y۱۹۹۸) <

۳ ۳H ‌مایعات قابل اشتعال
‌واژه «‌قابل اشتعال» دارای همان ‌معنی «‌ آتش‌زا» است. مایعات قابل ‌اشتعال، مایعات یا مخلوطی‌از ‌مایعات یا مایعات حاوی جامدات ‌در محلول یا سوسپانسیون می‌باشند که تولید بخار قابل ‌اشتعالی در‌دمای کمتر از ْ۶۰.۵ ‌درجه سانتیگراد، برای آزمایشهای ‌در محیط بسته، یا کمتر از ْ۶۵.۶ ‌درجه سانتیگراد، برای‌آزمایشهای در محیط باز، می‌کنند (‌مثل رنگها، ‌جلادهنده‌ها، الکلها و غیره، اما ‌شامل مواد یا مواد‌زایدی ‌نمی‌شود که برمبنای ویژگیهای ‌خطرناک بودنشان به‌گونه دیگری
‌طبقه‌بندی می‌شوند)، (‌از آنجایی ‌که‌نتایج آزمایشهای در محیطهای ‌باز و بسته به طور دقیق قابل ‌مقایسه نیستند و حتی نتایج ‌انفرادی آزمایشی واحد هم‌اغلب ‌متفاوت می‌باشد، مقررات ‌متفاوتی با اعداد ذکر شده فوق، ‌برای نشان دادن تفاوتهای مزبور، در‌چارچوب این تعریف می‌گنجد.

۴.۱ ۴.۱H ‌جامدات قابل اشتعال
‌جامدات یا مواد زاید جامد، غیر از ‌آنهایی که به عنوان مواد قابل ‌انفجار طبقه‌بندی می‌شوند و ‌تحت‌شرایطی که هنگام جابجایی ‌با آن مواجه می‌شوند به راحتی قابل احتراقند یا ممکن است در ‌اثر اصطکاک باعث‌ ایجاد ‌آتش‌سوزی شوند یا به ایجاد آن ‌کمک کنند.

۴.۲ ۴.۲H ‌مواد یا مواد زایدی که خود به خود قابل احتراقند
‌مواد یا مواد زایدی که خود به خود ‌تحت شرایط طبیعی که در ‌جابجایی با آن مواجه می‌گردند ‌گرم‌می‌شوند، یا در مجاورت با ‌هوا گرم شده و سپس آتش ‌می‌گیرند.

۴.۳ ۴.۳H ‌مواد یا مواد زایدی که دراثر تماس با آب گازهای قابل اشتعال ‌متصاعد می‌کنند
‌مواد یا مواد زایدی که در اثر فعل و ‌انفعال با آب، خود به خود مشتعل ‌می‌شوند یا مقادیر خطرناکی ‌گازهای‌قابل اشتعال متصاعد ‌می‌کنند.

۵.۱ ۵.۱H ‌اکسید کننده‌ها
‌مواد یا مواد زایدی که اگرچه الزاماً ‌خودشان قابل احتراق نیستند، ‌ممکن است به طور کلی با ‌آزاد کردن‌اکسیژن باعث احتراق ‌سایر مواد بشوند یا به احتراق آنها کمک کنند.

۵.۲ ۵.۲H ‌پراکسیدهای آلی
‌مواد یا مواد زاید آلی که دارای ‌ساختمان -O-O‌ دوظرفیتی ‌می‌باشند. این مواد از نظر حرارتی ‌ناپایدارند و‌ممکن است تحت ‌واکنش‌های گرمازا به طور سریع و ‌خود به خود تجزیه شوند.

۶.۱ ۶.۱H ‌مواد سمی (‌حاد)
‌مواد یا مواد زایدی که در اثر ‌بلعیدن یا تنفس یا تماس با پوست ‌بدن باعث مرگ، زخم‌های وخیم ‌یا آسیب‌جسمانی می‌شوند.

۶.۲ ۶.۲H ‌مواد عفونت‌زا
‌مواد یا مواد زایدی که حاوی ‌میکرو ارگانیسم‌های زنده یا سموم ‌آن‌ها هستند و به عنوان عامل ‌بیماری‌زا در‌حیوانات یا انسان‌ها ‌شناخته شده یا بیماری‌زا بودن آن‌ها مورد ترید است.

۸ ۸H ‌خورنده‌ها
‌مواد یا مواد زایدی که از طریق ‌واکنش شیمیایی در صورت تماس ‌با بافت زنده باعث بروز صدمات ‌جدی‌می‌شوند یا در صورت نشت ‌از لحاظ مادی باعث ایجاد صدمه ‌یا حتی تخریب سایر مواد یا ‌وسایل حمل و نقل‌می‌شوند و ‌ممکن است خطرات دیگری نیز ‌به بار آورند.



۹ ۱۰H ‌آزادسازی گازهای سمی در اثر تماس با هوا یا آب

مواد یا مواد زایدی که در اثر فعل و ‌انفعال با آب یا هوا، مقادیر ‌خطرناکی گازهای سمی متصاعد ‌می‌کنند.

۹ ۱۱H ‌مواد سمی (‌تأخیری یا مزمن)
‌مواد یا مواد زایدی که در صورت ‌تنفس یا بلعیدن یا جذب پوستی ‌ممکن است اثرات تأخیری یا ‌مزمن از‌جمله سرطان‌زایی داشته ‌باشند.

۹ ۱۲H ‌سموم محیطی
‌مواد یا مواد زایدی که در صورت ‌انتشار اثرات زیانبار فوری یا ‌تأخیری بر محیط زیست از طریق ‌تجمع‌زیستی و یا اثرات سمی بر ‌روی سیستمهای زنده داشته یا ‌ممکن است داشته باشند.


۹ ۱۳H
‌موادی که به هر طریق بعد از دفع ‌مواد دیگر، دارای هر یک از ‌خصوصیات فهرست شده فوق ‌باشند (‌ مانند‌شیرابه زباله)

‌آزمایشات

‌خطرات بالقوه انواع خاصی از مواد زاید هنوز به طور کامل ثبت نشده است و آزمایشاتی برای تعیین کمی این خطرات وجود ندارد. تحقیقات‌بیشتری برای بهبود روشهایی به منظور شناختن خطرات بالقوه این مواد زاید برای انسان و یا محیط زیست لازم است. آزمایش‌های استاندارد در رابطه با‌اجسام و مواد خالص طرح ریزی شده است. بسیاری از کشورها آزمایش‌های ملی را توسعه داده‌اند که می‌تواند در مورد مواد مندرج در ضمیمه (۱) به‌کار رود تا وجود هر گونه مشخصات فهرست شده در این ضمیمه را نشان دهد.


‌ضمیمه ۴
‌عملیات دفع
‌الف - عملیاتی که امکان ترمیم منابع، بازیافت، احیا، استفاده مجدد مستقیم یا سایر موارد استفاده را میسر نمی‌کند

‌بخش (‌الف) شامل تمام عملیات دفعی است که در عمل اتفاق می‌افتد.
۱D - دفع در داخل یا روی زمین (‌به طور مثال دفن در زمین و غیره).
۲D - به عمل آوری در زمین (‌به طور مثال تجزیه بیولوژیکی مواد دفعی مایع یا لجنی در خاک و غیره).
۳D - تزریق عمیق (‌به طور مثال تزریق مواد قابل تلمبه‌زنی در داخل چاهها، گنبدهای نمکی که به صورت طبیعی در مخازن یافت می‌شوند و غیره).
۴D - نگهداری روی سطح زمین (‌به طور مثال قرار دادن مایع یا سیالات دور ریختنی در داخل حفره‌های بزرگ ، برکه‌ها یا کولابها و غیره).
۵D - محلهای مخصوص طراحی شده برای دفن در زمین (‌به طور مثال قرار دادن در داخل اتاقکهای خطی که از همدیگر و محیط اطرافشان جدا‌می‌باشند و غیره).
۶D - آزادسازی در داخل یک پیکره آبی به غیر از دریاها . اقیانوسها.
۷D - آزادسازی در داخل دریاها . اقیانوسها از جمله جا دادن در کف دریا.
۸D - به عمل آوری زیستی که در جای دیگری در این ضمیمه مشخص نشده است و منجر به ترکیبات یا مخلوط نهایی می‌شود که به وسیله هریک از‌عملیات مندرج در بخش (‌الف) دفع می‌شود.
۹D - به عمل‌آوری فیزیکی شیمیایی که در جای دیگری از این ضمیمه مشخص نشده است و منجر به ترکیبات یا مخلوط نهایی می‌شود که به وسیله‌هریک از عملیات مندرج در بخش (‌الف) دفع می‌شود. (‌به طور مثال تبخیر، خشک نمودن، تکلیس «‌تبدیل به آهک نمودن» خنثی نمودن، رسوب دادن‌و غیره).
۱۰D - سوزاندن بر روی زمین.
۱۱D - سوزاندن در دریا.
۱۲D - انبار نمودن دایمی (‌به طور مثال قرار دادن ظروف در معادن و غیره).
۱۳D - مخلوط کردن یا بهم زدن قبل از انجام هرگونه عملیات مندرج در بخش (‌الف).
۱۴D - بسته بندی مجدد قبل از انجام هرگونه عملیات مندرج در بخش (‌الف).
۱۵D - انبار نمودن در ارتباط با هرگونه عملیات مندرج در بخش (‌الف).

ب - عملیاتی که ممکن است به ترمیم منابع، بازیافت، احیا، استفاده مجدد
مستقیم یا سایر موارد استفاده منجر شود

‌بخش (ب) شامل تمام عملیات مربوط به موادی است که از نظر قانونی مواد زاید خطرناک تعریف یا تلقی می‌شود و در غیر این صورت منجر به‌عملیات مندرج در بخش (‌الف) می‌گردد.
۱R - استفاده به عنوان سوخت (‌به جز در موارد سوزاندن مستقیم) یا به عنوان روشهای دیگر تولید انرژی.
۲R - بازیافت . احیای حلال‌ها.
۳R - بازیافت . احیای مواد آلی که به عنوان حلال از آنها استفاده نمی‌شود.
۴R - بازیافت . احیای فلزات و ترکیبات فلزی.
۵R - بازیافت . احیای مواد معدنی دیگر.
۶R - احیای اسیدها یا بازها.
۷R - بازیافت ترکیباتی که برای کاهش آلودگی از آنها استفاده می‌شود.
۸R - بازیافت ترکیبات از کاتالیزورها.
۹R - تصفیه مجدد روغنهای مستعمل یا سایر موارد استفاده مجدد از روغن‌هایی که قبلاً استفاده شده‌اند.
۱۰R - اصلاح خاک به نحوی که برای مقاصد کشاورزی یا اصلاح اکولوژیکی خاک مفید واقع گردد.
۱۱R - استفاده از مواد باقیمانده حاصل از هریک از عملیات ۱R تا ۱۰R
۱۲R - مبادله مواد زاید به منظور بهره‌برداری در هریک از عملیات ۱R تا ۱۱R
۱۳R - جمع آوری مواد به منظور بهره‌برداری در هر یک از عملیات بخش (ب).

‌ضمیمه ۵ (‌الف)
‌اطلاعاتی که باید در اطلاعیه ارایه شود

۱ - دلایل صدور مواد زاید.
۲ - صادرکننده مواد زاید.
۳ - تولیدکننده‌های مواد زاید و محل تولید آن. (۱)
۴ - دفع کننده مواد زاید و محل واقعی دفع . (۱)
۵ - حمل کننده(‌های) مورد نظر مواد زاید یا نمایندگان آنها، (‌اگر مشخص شده‌اند).
(۱)
۶ - کشور صادرکننده مواد زاید.
‌مرجع صالح (۲)
۷ - کشورهای عبور مورد نظر.
‌مرجع صالح (۲)
۸ - کشور واردکننده مواد زاید.
‌مرجع صالح (۲)
۹ - اطلاعیه واحد یا کلی.
۱۰ - تاریخ‌های مورد نظر حمل و مدت زمانی که قرار است طی آن مواد زاید صادر شوند و خط سیر پیشنهادی (‌شامل محل ورود و خروج). (۳)
۱۱ - وسایل حمل و نقل پیش‌بینی شده (‌جاده، راه‌آهن، دریا، هوا و آبهای داخلی).
۱۲ - اطلاعات مربوط به بیمه . (۴)
۱۳ - عنوان و مشخصات فیزیکی مواد زاید از جمله شماره (Y) و شماره سازمان ملل متحد و ترکیبات آن (۵) و اطلاعات لازم در باره هر نوع اقدامات‌ضروری برای حمل و نقل از جمله اقدامات اضطراری در صورت بروز حوادث.
۱۴ - نوع بسته‌بندی پیش‌بینی شده (‌به طور مثال در بشکه، در تانکر).
۱۵ - مقدار تخمینی وزن . حجم. (۶)
۱۶ - فرایندی که به وسیله آن مواد زاید تولید شده است. (۷)
۱۷ - در مورد مواد زاید مندرج در ضمیمه (۱)، طبقه‌بندی‌هایی بر مبنای ضمیمه(۳) مشخصات خطرناک شماره (H) و طبقه‌بندی سازمان ملل متحد.
۱۸ - روش دفع طبق ضمیمه (۴).
۱۹ - اعلامیه تولیدکننده و صادرکننده مبنی بر صحت اطلاعات.
۲۰ - اطلاعات ارایه شده (‌از جمله توضیحات فنی کارخانه) به صادرکننده یا تولیدکننده از سوی دفع کننده مواد زاید که براساس آن وی (‌دفع کننده)‌چنین ارزیابی می‌نماید که هیچ دلیلی برای اعتقاد به اینکه مواد زاید براساس قوانین و مقررات کشور واردکننده از نظر زیست محیطی به طور صحیح‌اداره نمی‌شوند، وجود ندارد.
۲۱ - اطلاعات مربوط به قرارداد بین صادرکننده و دفع کننده.

‌زیر نویس
(۱) نام کامل و نشانی، شماره تلفن یا شماره دورنگار و نام، نشانی شماره تلفن، تلکس یا دورنگار شخصی که قرار است با وی تماس حاصل شود.
(۲) نام کامل و نشانی، شماره تلفن، تلکس یا دورنگار.
(۳) در مورد اطلاعیه کلی شامل چندین حمل، تاریخ پیش‌بینی شده هریک از دفعات حمل یا در صورت مشخص نبودن، ذکر تعداد دفعات پیش‌بینی‌شده حمل الزامی خواهد بود.
(۴) اطلاعاتی که قرار است در باره شرایط بیمه موردنظر و نحوه تأمین آن توسط صادرکننده، حمل کننده و دفع کننده ارایه شود.
(۵) ماهیت و تراکم (‌غلظت) ترکیبات بسیار خطرناک، از نظر میزان سم و سایر خطرات مواد زاید، در هر دو مورد جابجایی و روش پیشنهادی برای‌دفع.
(۶) در مورد اطلاعیه کلی شامل چندین حمل، کل مقدار تخمینی و مقادیر تقریبی هریک از دفعات حمل ضروری است.
(۷) تا جایی که برای ارزیابی خطر و تعیین متناسب بودن عملیات دفع پیشنهادی، لازم است.


‌ضمیمه ۵ (ب)
‌اطلاعاتی که باید در سند انتقال درج شود

۱ - صادر کننده مواد زاید.(۱)
۲ - تولیدکننده(‌های) مواد زاید و محل تولید.(۱)
۳ - دفع کننده مواد زاید و محل واقعی دفع.(۱)
۴ - حمل کننده(‌های) مواد زاید یا نماینده(‌های) وی.(۱)
۵ - موضوع اطلاعیه واحد یا کلی.
۶ - تاریخ شروع نقل و انتقال برون مرزی و تاریخ(‌های) و امضای رسید توسط شخصی که مسؤولیت مواد زاید را بر عهده دارد.
۷ - وسیله حمل و نقل (‌جاده، راه‌آهن، آبراه‌های داخلی، دریا و هوا) از جمله کشورهای صادرکننده، عبور و واردکننده، همچنین نقطه ورود و خروج در‌صورتی که این نقاط مشخص شده باشند.
۸ - مشخصات عمومی مواد زاید (‌وضعیت فیزیکی، طبقه‌بندی و نام صحیح حمل و نقلی سازمان ملل متحد، شماره سازمان ملل متحد، شماره (Y) و‌شماره (H) در صورت امکان).
۹ - اطلاعاتی در مورد شرایط ویژه در موقع حمل و نقل از جمله پیش‌بینی‌های اضطراری در مواقع حوادث، ورقه داده‌های ایمنی مواد (MSD) نیز‌باید برای کلیه مواد زاید تهیه گردد.
۱۰ - نوع و تعداد بسته‌بندی‌ها.
۱۱ - مقدار وزن . حجم.
۱۲ - اعلامیه تولیدکننده یا صادرکننده مبنی بر صحت اطلاعات.
۱۳ - اعلامیه تولیدکننده یا صادرکننده مبنی بر عدم اعتراض مراجع صالح کلیه کشورهای مربوط.
۱۴ - تأیید دفع کننده در مورد وصول مواد به تأسیسات دفع تعیین شده و مشخص نمودن روش دفع و تاریخ تقریبی دفع.

‌زیر نویس
‌اطلاعات مورد نیاز در سند انتقال در صورت امکان در یک سند به همراه اطلاعات مورد نیاز به موجب قواعد حمل و نقل قید خواهد شد. در صورتی که‌این کار امکان نداشته باشد اطلاعات باید تکراری نبوده و کامل کننده اطلاعاتی باشد که به موجب قواعد حمل و نقل ضروری است. سند انتقال باید‌دربرگیرنده اطلاعاتی در مورد شخص مسؤول ارایه اطلاعات و تکمیل هر نوع برگه باشد.
(۱) نام کامل و نشانی، شماره تلفن یا دورنگار و نام، نشانی، شماره تلفن، تلکس یا دورنگار شخصی که باید در موارد اضطراری با وی تماس گرفت.
‌قانون فوق مشتمل بر ماده واحده منضم به متن پروتکل شامل شانزده ماده و پنج ضمیمه در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ نوزدهم فروردین ماه یکهزار‌و سیصد و هشتاد مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۰.۱.۳۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
‌رئیس مجلس شورای اسلامی - مهدی کروبی