تالاب ذولبین / آذربایجان شرقی

تالاب ذولبین / آذربایجان شرقی

اين تالاب در ۲۴ كيلومترى غرب شهرستان هشترود، بين روستاهاى ذولبين، قوپوز و قلعه جوق، واقع شده و در اراضى زراعى ديم زار روستاى ذولبين محصور است.
مساحت اين تالاب حدود ۱۰ هكتار است كه در سال هاى كم باران به مقدار قابل توجهى از وسعت آن كاسته شده و اغلب به مانداب، تبديل مى شود.
ارتفاع اين تالاب بيضى شكل از سطح دريا كه بستر آن در ضلع شرقى، عمق چندانى ندارد، يك هزار و ۶۵۰ متر است.
كمى عمق تالاب ذولبين در قسمت شرقى آن، فرصت را براى رشد گياهان ريشه در آب همچون نى و لويى فراهم كرده و نيزارهاى انبوهى در ناحيه شرق و جنوب تالاب به وجود آمده كه پناهگاهى امن براى پرندگان و تخمگذارى آنان است.
عمق آب تالاب در مناطق رويش نى به طور متوسط بين ۱‎/۵ تا ۲ متر بوده و در قسمت شمال غربى آن منطقه عميقى وجود دارد كه زهكش هاى آب هاى زيرزمينى از اين قسمت تالاب ذولبين به صورت چشمه، تراوش مى كند.

حوزه آبريز تالاب ذولبين حدود ۵۰۰ هكتار وسعت دارد كه جريان آب سطحى قابل توجهى به آن واريز نمى شود.
عمده ترين منابع تأمين كننده آب تالاب ذولبين را حفره هاى زيرزمينى و جريانات مختصر قشرى ناشى از ريزش هاى جوى در فصول مختلف سال، تشكيل داده در سال هاى كم آبى و يا خشكسالى، سطح آب تالاب بشدت افت كرده و با عقب نشينى خط ساحلى، نيزارهاى بخش شرقى از آب بيرون مى مانند.
در چنين مواقعى، پرندگان آبزى به علت آسيب پذير شدن زيستگاه تالاب را ترك كرده و تعداد معدودى چنگر در بخش ميانى تالاب كه از عمق بيشترى نسبت به ساير نقاط آن برخوردار است، مشاهده مى شود.
زيبايى هاى تالاب ذولبين محدود به پرندگان زيباى آن نبوده بلكه ناحيه غربى پوشيده از چمن آن كه دامنه اى تا خط ساحلى ادامه مى يابد، فضاى مطبوعى را براى حيات وحش ايجاد مى كند.
در تركيب پوشش گياهى سواحل تالاب ذولبين، درخت يا درختچه اعم از وحشى يا كاشته شده به وسيله مردم منطقه، قابل مشاهده بوده و علاوه بر آن گياهان ريشه در آب نيز پوشش گياهى داخل آن را تشكيل مى دهد.
نى، لويى، پليگنوم آمفى بيوم، خوشاب و آيسما گرامينيوم، پوشش گياهى عمده درون تالاب ذولبين هستند كه اغلب ريشه در آب داشته و يا روى آب نيلگون آن غوطه مى خورند.
بخش اعظم خط ساحلى تالاب را نيزارهاى انبوه، تشكيل مى دهد كه در لانه گزينى و تأمين امنيت پرندگان آبزى و كنارآبزى، نقش حياتى دارد.
به رغم چشم انداز رويايى تالاب ذولبين درفصول پرآب سال همچون بهار استفاده انسانى اثرات زيانبار و در مواقعى غيرقابل جبران روى آن دارد.
به دليل شيرين بودن آب اين تالاب، بخشى از آب اين سفره گسترده آبى به مصرف دام هاى روستاهاى اطراف رسيده و بخشى نيز براى آبيارى مزارع پمپاژ مى شود كه دومى در پايين آمدن سطح آب تالاب بويژه در فصول گرم آب تأثير فراوان دارد.

در سال هاى اخير از طرف اداره حفاظت محيط زيست هشترود، محدوديت هايى در زمينه برداشت غيراصولى بويژه پمپاژ مستقيم آب از تالاب ذولبين، اعمال مى شود.
به علت سردسير بودن منطقه و بالا بودن ارتفاع تالاب از سطح دريا در اواخر پاييز سطح آن ازيخ پوشيده شده و فصل خزان چهره اى ديگر به اين عروس آبى مى بخشد.
پس از باز شدن يخ تالاب در اوايل بهار، حضور پرندگان مهاجر در تالاب كه پيام آوران صلح و دوستى از كشورهاى شمال به ايران هستند، حياتى دوباره به آن مى بخشند.
از عمده ترين پرندگان تالاب ذولبين مى توان به اردك سرسفيد، اردك سرحنايى، اردك بلوطى، اردك سرسبز، چنگر كشيم گردن سياه، كشيم كوچك، بوتيمار و سسك تالابى اشاره كرد.
علاوه بر گونه هاى زاداور، تعدادى از مهاجران عبورى هم براى تغذيه و استراحت در مسير هزاران كيلومترى خود از شمال به جنوب از اين تالاب، بهره مند مى شوند.
به دليل وجود مزارع گندم و چمنزار در اطراف تالاب ذولبين، غاز خاكسترى به عنوان يك پرنده مهاجر و عبورى، طولانى تر از ساير گونه ها، ميهمان تالاب مى شود.
تالاب ذولبين از نظر دارا بودن مواد غذايى، بسيار غنى بوده و در فصول گرم سال به دليل شكوفا شدن پلانكتون ها و جلبك ها، رنگ آب آن تغيير مى كند.

اين تالاب يكى از سه تالاب محل زادآورى اردك سرسفيد به عنوان گونه در حال انقراض در كشور همراه با تالاب هاى قورى گل و يانيق، شناخته مى شود.
همچنين زيست و زادآورى اردك سرحنايى و اردك بلوطى به عنوان گونه هاى ارزشمند جانورى در تالاب ذولبين، حفاظت از آن را ضرورى مى سازد.
اين تالاب به رغم اهميت راهبردى آن در حفظ گونه هاى در حال انقراض جانورى از نظر قانون مندى مناطق زير مديريت حفاظت محيط زيست آذربايجان شرقى، هيچ جايگاهى نداشته و جزو مناطق آزاد محسوب مى شود.
نبود تعريف قانونى براى حفاظت از اين تالاب كم نظير موجب شده كه گونه هاى جانورى موجود در آن در فصل هاى مجاز، مورد استفاده شكارچيان قرار بگيرد.
تالاب ذولبين با عوامل مخربى نيز مواجه است كه پمپاژ مستقيم آب آن براى آبيارى مزارع اطراف، نفوذ دام هاى اهلى و بريدن نيزارها به عنوان زيستگاه و محل زادآورى پرندگان، ورود رسوبات ناشى از شخم زدن زمين هاى شيبدار مجاور تالاب و ورود فاضلاب و پس ماندهاى كودهاى شيميايى از جمله آنها است.
اميد است در سايه تعامل مردم منطقه و مديريت اصولى و علمى اداره حفاظت محيط زيست هشترود، از كاسته شدن وسعت تالاب ذولبين به عنوان يكى از ثروت هاى طبيعى منطقه جلوگيرى شود.

http://www.irandeserts.com