ظرفيت هاي فراموش شده تجارت اقيانوسي چابهار /گ

ظرفيت هاي فراموش شده تجارت اقيانوسي چابهار
چابهار تنها بندر اقيانوسي ايران است که بر ساحل کرانه هاي درياي عمان و اقيانوس هند خراميده است.
اين بندر به دليل موقعيت راهبردي نزديک ترين راه دسترسي دريايي و ترانزيتي کشورهاي CIS (ترکمنستان، ازبکستان، تاجيکستان، قرقيزستان و قزاقستان) و افغانستان است.
منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهي اليه جنوب شرقي ايران در شرق خليج چابهار و در ساحل درياي عمان قرار دارد اين منطقه به وسيله شبکه حمل و نقل زميني و هوايي از شمال به کشورهاي آسياي ميانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقيانوس هند اتصال مي يابد.
دسترسي مستقيم به آب هاي آزاد و همجواري با خليج فارس و همچنين ناممکن بودن آسيب پذيري دريايي در مواقع بروز بحران موقعيت استراتژيکي بي بديلي را براي ايجاد گذرگاه ارتباطي بين کشورهاي آسياي ميانه و ساير کشورهاي جهان فراهم آورده است کارشناسان سازمان ملل در سال ۲۰۰۱ چابهار را مهم ترين مسير دالان شرق- غرب و جنوبي ترين راه اين دالان قلمداد کرده اند.
در سال ۲۰۰۹ نيز محققان سازمان ملل اعلام کردند از مجموع ۳ کريدور حمل و نقل جهاني، ۲ کريدور از ايران مي گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبي ترين کريدور شرقي- غربي جهان است اين کريدور از «دروازه ابريشم» در چين آغاز مي شود و قلب اقتصاد اين کشور يعني استان کانتون را تغذيه مي کند و به سرزمين هاي آسياي جنوب شرقي مي پيوندد و پس از طي اين مسير وارد هندوستان مي شود و باپوشش مهم ترين شهرهاي اين ناحيه مانند کلکته، جايپور، حصيرآباد و کراچي به چابهار مي رود.
۶۰۰ کيلومتر ساحل و فقط ۶ اسکله صيادي
استان سيستان و بلوچستان داراي ۲ اداره کل شيلات در شمال و جنوب به مرکزيت شهرهاي زابل و چابهار است. چابهار داراي ۶ اسکله صيادي زرآباد، پسانبور، پزم، بريس، کنارک، رمين و هفت تير است که در ۶۰۰ کيلومتر ساحل چابهار با درياي عمان در حال برداشت از ذخاير دريايي و اقيانوسي آب هاي دور و بين الملل هستند.
«سندگل» مديرکل سابق شيلات چابهار درباره ظرفيت توليد شيلات چابهار به خراسان مي گويد: موقعيت چابهار در حوزه صيد و صيادي موقعيت ممتازي به شمار مي رود به گونه اي که شيلات چابهار توانايي حضور در صيد فراساحلي (آب هاي دور و بين الملل) را در سال هاي اخير به دست آورده و مراکز فرآوري و توسعه و تکثير پرورش ميگو را نيز در دست مطالعه و بهره برداري دارد.
صادق ماريني کارشناس بهره برداري شيلات ايران با بيان اين مطلب که فقط از ۱۰ درصد ظرفيت شيلات چابهار استفاده مي شود به خراسان مي گويد: موقعيت ممتاز چابهار ايجاب مي کند که اين منطقه قطب توليدات شيلاتي ايران باشد و مي توان با ايجاد زيرساخت هاي صيد و صيادي و صنايع تبديلي و تکميلي شيلاتي، فرآورده هاي شيلاتي ايران را که در کشورهاي آسياي ميانه بازارهاي بزرگي دارد رونق بخشيد.
وي ظرفيت ناوگان صيادي چابهار را بيش از ۱۰ هزار فروند مي داند و مي افزايد: هم اکنون فقط ۱۴۰۰ فروند صيادي در آب هاي ساحلي، آب هاي دور و اقيانوسي در حال صيد و بهره برداري هستند و اغلب پايانه هاي صيادي به صادرات خام محصولات شيلاتي مي پردازند که ارزش افزوده قابل توجهي را در پي ندارد.
دکتر گلشاهي مديرکل دفتر بهبود کيفيت، فرآوري و توسعه بازار آبزيان سازمان شيلات ايران نيز درباره حلقه شيلاتي ايران و ناقص بودن اين حلقه در محور جنوب شرق (چابهار)- شمال شرق (سرخس در استان خراسان رضوي) به خراسان مي گويد: حلقه شيلاتي ايران از جنوب غرب در خوزستان تا تهران و شمال ايران امتداد دارد و از شمال ايران به شمال خراسان شمالي ادامه پيدا مي کند و در مسير جنوب از خوزستان تا بندرعباس ادامه دارد اما اين حلقه در بخش جنوب شرق ايران تا شمال شرق قطع شده و در شرايط فعلي در حال رايزني با منطقه آزاد ويژه اقتصادي سرخس هستيم تا کريدور شيلاتي جنوب شرق از چابهار را تا شمال شرق از طريق سرخس به آسياي ميانه و آسياي مرکزي متصل و اين حلقه شيلاتي کشور را تکميل کنيم.
نبود فرودگاه بين المللي
ترانزيت هوايي کالا CARGO مهم ترين ابزار توسعه مناطق آزاد بازرگاني، بندرهاي تجاري و اسکله هاي متروپل (چندمنظوره) به شمار مي رود.
تنها پايانه هوايي مسافري و حمل و نقل کالا در ۳۰ کيلومتري چابهار در بندر کوچک کنارک احداث شده که با توجه به حمل و نقل کالا و ترددهاي بين المللي به چابهار، کنارک ظرفيت پذيرش محموله هاي تجارت کلان کالا را ندارد.
احداث فرودگاه بين المللي چابهار همواره در دستور کار نمايندگان استان سيستان و بلوچستان، مسئولان هماهنگي چابهار و سفرهاي استاني دولت نهم و دهم بوده اما تاکنون فرودگاه بين المللي چابهار به مرحله اجرايي و عملياتي نرسيده است.
در آخرين اظهارنظرها درباره لزوم احداث فرودگاه بين المللي چابهار رئيس کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي در سال گذشته اعلام کرد که با توجه به موقعيت استراتژي چابهار نياز مبرم به فرودگاه بين المللي احساس مي شود.
وي خواهان اختصاص رديف ويژه اعتباري براي احداث فرودگاه بين المللي چابهار شد و افزود: با توجه به شرايط اين شهر (چابهار) فرودگاهي که اکنون در شهرستان کنارک است پاسخ گو و در شأن نياز اين بندر نيست و شايسته است رديفي از محل اعتبارات ملي براي اين مهم در نظر گرفته شود.
فراهم شدن پهلوگيري کشتي هاي ۵۰ هزار تني
اسکله هاي بارگيري ترانزيت کالا و پهلوگيري کشتي هاي حمل و نقل اقيانوسي نقش اساسي در توسعه سواحل تجاري در جهان دارد که متأسفانه چابهار فاقد اين ضرورت تجاري است.
ظرفيت تخليه و بارگيري کالا در بندر چابهار معادل 2.5 ميليون تن در سال برآورد شده و اين در حالي است که ظرفيت حمل و نقل کالا از خليج چابهار تا ۱۰ ميليون تن در سال قابل افزايش است.
کارشناس اداره کل بنادر و دريانوردي سيستان و بلوچستان در اين باره به گزارشگر خراسان مي گويد: چابهار ظرفيت احداث حداقل ۷ پايانه پهلوگيري کشتي هاي تجاري اقيانوس پيما را دارد اما متأسفانه تنها در بندر شهيد بهشتي اين ظرفيت ايجاد شده
که کشتي هاي سنگين بتوانند پهلوگيري کنند و عمده تخليه بار کشتي هاي اقيانوس پيما به ساير بنادر ارجاع مي شوند.
وي افزود: البته عمليات اجرايي احداث اسکله ۳۰۰متري که امکان پهلوگيري کشتي هاي تجاري بيش از ۵۰هزار تن را فراهم مي کند، در چابهار آغاز شده و احتمالا تا پايان سال ۹۲ اين پايانه به بهره برداري خواهد رسيد.
چابهار، متروپل منطقه اقيانوسي ايران
سيامک کاکايي، عضو مرکز بين المللي مطالعات صلح موسوم به IPSC در نوشتاري درباره «فرصت طلايي چابهار در آينده اقتصاد آسياي مرکزي» مي گويد: درباره اهميت استراتژيکي و ژئوپلتيکي چابهار همين بس که ايران در طول جنگ تحميلي با بهره گيري از اين بندر توانست نقش مهمي در تداوم روابط بازرگاني و تجاري خود با جامعه بين الملل را ايفا کند. در اين بين از دو دهه گذشته و با سرنگوني اردوگاه شرق و بنيان دولت هاي نوبنياد و بازارهاي بزرگ در آسياي مرکزي عملا دامنه توجه به نقش ايران، جنوب شرق ايران و بندر چابهار براي حيات اقتصادي آسياي مرکزي افزايش يافته است.
وي در ادامه مي افزايد: با توجه به شرايط جغرافيايي منطقه آسياي مرکزي و افغانستان و همچنين ظرفيت هاي گوناگون ملي - منطقه اي و بين المللي بندر چابهار بايد گفت که اين بندر در شرايط کنوني فرصتي طلايي براي ايفاي نقش منطقه اي را يافته است، فرصتي که با توجه به شرايطي همچون سازندگي و سرمايه گذاري فراوان در آن، ساخت اسکله و افزايش گنجايش بندر و افزايش بارگيري کشتي هاي اقيانوس پيما (در خليج چابهار)، ساخت راه آهن به سوي آسياي ميانه و احداث فرودگاه بين المللي مي تواند يکي از مهم ترين چهارراه هاي کريدور شمال - جنوب بازرگاني منطقه اي شود.
اهميت اين اقدامات زماني بيشتر خواهد شد که بدانيم اکنون سالانه ۳۰ميليون تن کالا از کشورهاي مختلف به سمت آسياي مرکزي ترانزيت مي شود اما بسياري از کشورها کالاهاي خود را از طريق درياي مديترانه و درياي سياه حمل مي کنند، يعني با افزايش و بهبود راه هاي جاده اي و ريلي ايران عملا چابهار خواهد توانست نقش مهمي در اقتصاد منطقه بازي کند.
کاکايي ظرفيت چابهاررا به عنوان بندر متروپل منطقه اين گونه تشريح مي کند: با گشايش خط آهن ترکمنستان - ايران و قزاقستان و همچنين طرح خط آهن شرق ايران (از چابهار تا ايستگاه کالشور در خراسان رضوي) کشورهاي محصور در خشکي آسياي ميانه مي توانند با بهره گيري از ويژگي هاي بندر چابهار در ايران توان ترانزيت و صادرات خود را به ديگر کشورهاي جهان بيش از پيش افزايش دهند و چابهار نيز بيش از هر زماني قابليت تبديل به بندر متروپل براي کشورهاي حوزه آسياي ميانه و افغانستان را خواهد يافت.
ضرورت احداث پايانه
صنعت از جمله عوامل توسعه اي هر منطقه به شمار مي رود و مي تواند در زمينه اشتغال پايدار و توسعه اقتصادي و افزايش حجم مبادلات بين المللي نقش آفرين باشد.
نادر ميرشکاررئيس سازمان صنعت، معدن و تجارت سيستان و بلوچستان با بيان اين مطلب به باشگاه خبرنگاران افزود: ايجاد صنايع بزرگ از جمله پتروشيمي و فولاد در استان مي تواند مشکل بيکاري را رفع و سبب ايجاد صنايع متوسط و کوچک در منطقه شود و بر همين اساس با توجه به شرايط مناسب به جهت سرمايه گذاري در استان و وجود برخي مشکلات، سازمانها و شرکتهاي دولتي براي ايجاد صنايع بزرگ در استان سرمايه گذاري و پس از بهره برداري به صورت کامل به بخش خصوصي واگذار کنند.
وي گفت: سيستان و بلوچستان که 11 درصد کل مساحت ايران را به خود اختصاص داده استاني محروم نيست بلکه منابع غني و ظرفيت هاي بالقوه اي در بخشهاي مختلف دارد که از جمله آنها در بخش تجارت و بازرگاني شيلات ، معدن، دامپروري، کشاورزي، گردشگري، حمل و نقل و غيره است که اين مزيت ها هر کدام مي تواند به عنوان بستري مناسب براي سرمايه گذاري نقش آفريني کند و در اين زمينه بايد مشکلات فراروي سرمايه گذاري در استان رفع شود.
وي وجود 27 شهرک و ناحيه صنعتي در استان، صنايع شيلاتي، صنايع سيمان، صنايع معدني و وجود معادن و زيرساخت هايي از جمله بنادر در چابهار، منطقه آزاد تجاري چابهار، جاده ترانزيتي چابهار و ميلک، خط آهن سراسري که آسياي جنوب شرقي را به اروپا متصل مي کند وجود ذخاير معدني مناسب که باعث ايجاد صنايع معدني مي شود و داشتن بيش از هزار و 500 کيلومتر مرز آبي و خاکي و دسترسي به آبهاي آزاد را از جمله ظرفيت هاي استان عنوان کرد.
ميرشکار خاطر نشان کرد: پيشنهاداتي در بخش امور صنايع عنوان شده که از جمله آنها مي توان به ايجاد تعاوني هاي خاص براي تامين تجمعي مواد اوليه، استفاده از روند حمايتي بر اساس بسته هاي پيشنهادي در قالب کمک هزينه انرژي، بازسازي و نوسازي، تجهيز و تکميل فرآيند توليد، اعمال معافيت مالياتي به ميزان 100 درصد به مدت 15 سال براي واحدهاي صنعتي و معدني استان و اصلاح مواد 105 و 132 قانون ماليات، کاهش تعرفه هاي مصرف آب و برق براي واحدهاي صنعتي و معدني استان به ميزان 50 درصد و تامين آن از جانب دولت و همچنين حق انشعاب واگذاري آب و برق به ميزان 50 درصد در سطح استان، کاهش سقف حقوق و مزايا، بخشودگي حق بيمه و ماليات حقوق کارگران، اشاره کرد.
وي ادامه داد: تسهيل کردن نحوه بکارگيري جابجايي و جايگزيني نيرو و تسهيل کردن امکان بکارگيري کارآموز فارغ از اعمال مقررات قانون کار، اعمال حاکميت دولت و حمايت از سرمايه گذاران و همچنين برخورد با متخلفان و معترضان در راستاي امنيت سرمايه گذاران و ايجاد پايانه صادراتي براي صادرات توليدات صنعتي و معدني از طريق چابهار، از ديگر پيشنهادات است.
رئيس سازمان صنعت، معدن و تجارت سيستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: در سيستان و بلوچستان بيش از 1200 پروانه بهره برداري با اشتغال 24 هزار و 237 نفر و سرمايه گذاري 6 هزار و 723 ميليارد ريال وجود دارد و بيش از هزار و 580 جواز تاسيس با اشتغال 25 هزار و 799 نفر و 21 هزار و 363 ميليارد ريال صادر شده است.
بدون شک توانمندي هاي اقتصادي چابهار به ظرفيت هاي ناپايان شيلات، حمل و نقل کالا و ظرفيت هاي تجاري و بازرگاني محدود نبوده و اين منطقه مي تواند به عنوان پايانه تجاري و کريدور شمال شرق - جنوب شرق و توسعه مناطق آزاد تجاري و صنعت CARGO تبديل شود و زمينه توسعه حوزه دريايي اقيانوس هند، محور شرق و جنوب شرق ايران، توسعه ظرفيت هاي تجاري شمال شرق ايران و گسترش تجارت ايران با کشورهاي CIS را فراهم کند