نیم نگاهی به سازمان D8

نیم نگاهی به سازمان D8

سازمان D8 نه تنها توان مقابله با اثرات سوء بحران‌های جهانی را دارد، بلکه می‌توان امیدوار بود در سایه افزایش مناسبات درون سازمانی، ضمن ارتقای رفاه اعضا، در استقرار صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی سهیم باشد

خبرگزاری فارس، پانزدهمین نشست وزرای خارجه سازمان همکاری‌های اقتصادی D8 امروز (چهارشنبه) در اسلام‌آباد پاکستان در حال برگزاری است.

ایده تشکیل سازمان D8 به عنوان یک اتحادیه اقتصادی فرامنطقه‌ای، متشکل از هشت کشور مسلمان در حال توسعه شامل کشورهای جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالـزی، مصر و نیجریه برای اولین بار از سوی نجم‌الدین اربکان رهبر حزب اسلامگرای رفاه و نخست‌وزیر وقت ترکیه، با هدف تقویت همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای مزبور در جریان کنفرانسی تحت عنوان «همکاری برای توسعه» (اکتبر 1996 – ترکیه) با حضور وزرای امور خارجه کشورهای فوق مطرح و با استقبال آنان مواجه شد. این سازمان رسماً در تاریخ 25 خرداد ماه 1376 با برگزاری اولین اجلاس سران در استانبول آغاز به کار کرد.

تقویت و ارتقاء جایگاه کشورهای در حال توسعه در اقتصاد جهانی، ایجاد فرصت‌های جدید در روابط تجاری و اقتصادی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، افزایش مشارکت در تصمیم‌گیری در سطح بین‌المللی، ارتقاء سطح زندگی و رفاه عمومی مردم کشورهای عضو از مهمترین اهداف سازمان است.

زمینه‌های همکاری بین کشورهای این سازمان شامل بخش‌های مختلف اقتصادی نظیر تجارت، صنعت، بانکداری و بیمه (بیمه اسلامی)، خصوصی سازی، ارتباطات و اطلاع رسانی، علوم و تکنولوژی، توسعه روستایی و مناطق محروم، انرژی، کشاورزی، گردشگری، بهداشت و سلامت، فرهنگی و ورزشی، دریاها، شیلات و آبزیان، همکاری در زمینه صنعت غذای حلال، حمل و نقل و شرکت‌های هواپیمایی است.

• ارگان‌های اصلی دی - هشت و نحوه تصمیم‌گیری:

ارگان‌های اصلی دی - هشت عبارتند از: نشست سران، شورای وزیران و کمیسیونرها.

1) اجلاس سران: به عنوان ارگان عالی متشکل از رؤسای جمهور و نخست‌وزیران هشت کشور عضو، هر 2 سال یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. تا کنون هفت دوره نشست سران برگزار شده که به ترتیب زیر می‌باشد.

- اولین اجلاس سران سازمان در تاریخ 26 خرداد 1376 (15 ژوئن 1997) در استانبول

- دومین اجلاس در سال 1377 (مارس 1999) در داکا

- سومین اجلاس در اسفندماه 1379 (فوریه 2001) در قاهره

- چهارمین اجلاس در بهمن 1382( فوریه 2004) در تهران

قرار بود چهارمین اجلاس سران در سال 2003 در جاکارتا برگزار شود، ولی به واسطه بروز مشکلات اقتصادی اندونزی از جمهوری اسلامی ایران درخواست کرد که اجلاس سران را برگزار کند.

- پنجمین نشست سران در تاریخ 23 اردیبهشت ماه 85 در جزیره بالی اندونزی

لازم به ذکر است که در نشست پنجم 2 موافقتنامه تجارت ترجیحی و همکاری‌های گمرکی به امضاء رسید. همچنین وضعیت دبیرخانه از دفتر اجرایی به دبیرخانه ارتقاء یافت و فردی از سوی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مدیر در دبیرخانه مشغول به کار شد.

- اجلاس ششم در کوالالامپور در سال 1387( 2008 )

- اجلاس هفتم در ابوجا 17 تیر ماه 1389( 8 جولای 2010)

جمهوری اسلامی ایران در اولین، پنجمین و ششمین اجلاس در سطح رئیس جمهور، در دومین اجلاس در سطح معاون اول رئیس جمهور و در سومین اجلاس در سطح وزیر شرکت کرده است.

2) شورای وزیران: به عنوان «رکن سیاسی و تصمیم گیری» با حضور وزرای امور خارجه هشت کشور، سالی یک بار تشکیل جلسه می‌دهد. تا کنون 14 دوره نشست شورای وزیران در کشورهای عضو برگزار شده است.

3) اجلاس کمیسیونرها: به عنوان «رکن اجرایی و نظارتی» با حضور معاونان وزرای خارجه یا سایر مقامات ارشد هشت کشور، سالی 2 بار برگزار می‌شود. کمیسیونرها نیز تعداد بیست و هشت اجلاس رسمی و دو اجلاس غیررسمی و یک اجلاس ویژه داشته است.

همه تصمیمات در ارگان‌های دی - هشت براساس اجماع اتخاذ می‌شود و به منظور انجام هماهنگی و حفظ تماس منظم بین کشورهای عضو، میزبان اجلاس، ریاست اجلاس را به عهده خواهد داشت.

دبیرخانه دی- هشت: طبق تصمیم اتخاذ شده سران دولت‌ها در پنجمین اجلاسی که در می 2006 در بالی اندونزی برگزار شد، دبیرخانه سازمان از دبیرکل، مدیر و اقتصاددان تشکیل شده است. در این راستا دبیرکل ضمن انجام مکاتبات و ایجاد ارتباط کارآمد بین کشورهای عضو و تبادل اطلاعات، بر حسن اجرای امور نظارت خواهد کرد.

دبیرخانه سازمان در استانبول ترکیه مستقر است. در حال حاضر دبیرکل سازمان بر عهده کشور اندونزی است و در اجلاس امروز دبیرکلی به ایران منتقل شد.

● نقش جمهوری اسلامی ایران در سازمان دی -8

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای موسس و محوری سازمان، در کلیه نشست‌ها اعم از کمیسیونرها، وزرای امور خارجه و سران به طور فعال شرکت کرده و نسبت به شناسایی و ارائه اطلاعات مربوط به توانمندی‌های کشورمان به دیگر اعضاء و همچنین استفاده از تجربیات آنها تلاش کرده است. اهداف بلندمدت اولیه‌ای که جمهوری اسلامی ایران از بدو عضویت تعقیب می‌کند، عبارتند از :

1) همکاری اقتصادی با کشورهای عضو و افزایش حجم تجارت درون سازمانی در جهت تحقق اهداف اقتصادی نظام با انعقاد موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی، تسهیلات گمرکی و تسهیلات صدور روادید تجار و بازرگانان کشورهای عضو سازمان.

2) تقویت و ارتقاء جایگاه کشورهای عضو سازمان در اقتصاد جهانی با هدف مشارکت کشورهای در حال توسعه به منظور کاهش نابرابری در روند جهانی شدن و اصلاح ساختار بین‌المللی در امور مالی.

3) ایجاد فرصت‌های جدید در روابط تجاری و اقتصادی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی.

4) همکاری با کشورهای عضو در عرصه‌های گوناگون صنعتی، فناوری، علمی، فرهنگی، کشاورزی، انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل و نقل (زمینی، دریایی و هوایی)، خدمات فنی و مهندسی، پزشکی و دارویی و سایر حوزه‌ها به منظور دسترسی به بازارهای کشورهای عضو و افزایش مشارکت در تصمیم‌گیری در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی.

5) استفاده از تجربیات کشورهای عضو در جهت رفع تنگناهای اقتصادی و بهره‌گیری از سازمان به منظور مواجهه و اتخاذ سیاست واحد در برابر چالش‌ها و تهدیدات بین‌المللی.

6) فعال کردن بخش خصوصی در راستای اهداف اقتصادی بین ایران و کشورهای عضو از طریق برگزاری مجمع بازرگانان کشورهای عضو که تاکنون چهار جلسه برگزار شده است.

● فعالیت ایران در سازمان دی – 8

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای محوری سازمان دی – 8 از همان ابتدا در همه برنامه‌ها و نشست‌های سازمان حضوری فعال داشته و پیشنهادات و برنامه‌های مهمی را برای تقویت همکاری‌ها ارائه کرده است. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1) برگزاری چهارمین نشست اجلاس سران و همزمان با آن برگزاری هفتمین نشست وزرای امور خارجه.

2) پیشنهاد تاسیس صندوق سرمایه گذاری مشترک توسط محمود احمدی‌نژاد ریاست جمهوری اسلامی ایران

3) راه‌اندازی پایگاه اطلاعاتی دی – 8 به منظور ساماندهی و تبادل اطلاعات صنعتی، تجاری، بازرگانی، علمی بین کشورهای عضو.

4) تهیه پیش نویس تجارت الکترونیک دی – 8 با همکاری اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) که اکنون از سوی مراجع ذیربط کشورمان در حال بررسی است.

5) تهیه، امضاء و تصویب موافقتنامه تسهیل تشریفات اعطای روادید به تجار و بازرگانان دی– 8.

6) تهیه پیش‌نویس موافقتنامه تجارت ترجیحی.

7) تهیه پیش‌نویس موافقتنامه چندجانبه همکاری پیرامون مسائل گمرکی.

8) برگزاری اولین نشست وزرای صنایع اعضای سازمان دی هشت.

9) برگزاری اولین نشست وزرای گردشگری سازمان دی – هشت.

10) برگزاری اولین نشست سرمایه گذاری در صنعت توریسم.

11) برگزاری اجلاس وزرای صنایع سازمان دی- هشت و پنجمین نشست مقامات ارشد همکار‌های صنعتی و تنظیم نقشه راه برای استراتژی همکاری‌های صنعتی و تکنولوژیکی و تعیین کارسازمان همکاری‌های صنعتی در زمینه‌های یازده‌گانه صنایع اتومبیل، سیمان، سرامیک، استیل، انرژی، صنایع غذایی، تکنولوژی ارتباطات بین‌المللی (ICT)، پتروشیمی، صنایع کوچک و متوسط (SMEs)، استاندارد سازی و همکاری‌های تکنولوژیک.

12) برگزاری اجلاس وزرای کشاورزی سازمان دی- هشت در قالب کارسازمان‌های پنج‌گانه توسعه بانک بذر، خوراک دام، امور دریانوردی و شیلات، استاندارد و تجارت و کود

13) برگزاری برنامه آموزش دیپلمات‌های جوان.

14) برگزاری نشست‌های متعددی در سطح معاونان وزرای خارجه و همچنین در زمینه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، محیط زیست، کشاورزی، امنیت غذایی، اتاق‌های بازرگانی، همکاری‌های گمرکی و گردشگری.

● ویژگی‌های سازمان دی - هشت

شرایط و مقتضیات جامعه بین‌المللی در عصر حاضر و اهمیت ویژه ایجاد بسترهای جدید همکاری‌های اقتصادی و لزوم گسترش همگرایی و مشارکت منطقه‌ای بین کشورهای در حال توسعه، کشورها را بر آن داشته تا از طریق عضویت در سازمان‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به دنبال تحصیل و تأمین حداکثری منافع ملی خود باشند. در این میان، سازمان دی - هشت که از کشورهای مهم و تاثیرگذار اسلامی از مناطق مختلف جغرافیایی (شرق دور، خاورمیانه و آفریقا) با جمعیتی حدود یک میلیارد نفر را گردهم جمع کرده، درصدد بالفعل کردن پتانسیل‌های فراوان موجود به منظور پیشبرد اهداف کلان در عرصه‌های منطقه‌ای و جهانی است. از لحاظ موقعیت جغرافیای سیاسی تقریبا تمام کشورهای عضو از موقعیت ممتازی برخوردارند.

از لحاظ وضعیت اقتصادی، طبق تقسیم بندی بانک جهانی در گزارش توسعه جهانی، می‌توان این کشورها را بر اساس شاخص‌های عمده اقتصادی در سه سازمان جای داد:

1) کشورهای صادر کننده نفت شامل سه کشور ایران، اندونزی و نیجریه

2) کشورهایی با درآمد متوسط، شامل چهار کشور پاکستان، ‌ترکیه، مالزی و مصر

3) کشورهای کمتر توسعه یافته که در بین این هشت کشور تنها بنگلادش در این سازمان قرار می‌گیرد.

وجود مبادلات تجاری اعضای سازمان با دنیا بالغ بر 750 میلیارد دلار در سال 2007 (با قابلیت افزایش 2/1 تریلیون دلار در دهه آینده) بوده است. مبادلات تجاری و مناسبات اقتصادی درون سازمانی(ین اعضاء) افزون بر 68 میلیارد دلار یعنی 5 درصد کل تجارت جهانی کشورهای عضو سازمان دی – هشت است و طبق نقشه 10 ساله راه تا سال 2018 باید به 15 الی 20 درصد تجارت جهانی دی هشت (‌معادل 5/571) برسد.

در صورت تحقق برنامه نقشه راه، این مجموعه از ظرفیت‌های بالا جهت تقویت عرصه همکاری‌های جمعی- سازمانی و گسترش و تعمیم آن به دیگر مجموعه کشورهای اسلامی برخوردار خواهد بود. این سازمان می‌تواند هسته اولیه و مرکزی یک بازار مشترک اسلامی را که مورد خواست بسیاری از کشورهای مسلمان و سازمان کنفرانس اسلامی است، تشکیل دهد.

اعضای سازمان علاوه بر برخورداری از نیروی کار 400 میلیون نفری، از منابع طبیعی قابل توجهی نیز برخوردارند که برخی از آنها در حال حاضر در دست بهره‌برداری است، ولی بسیاری به صورت بالقوه و دست نخورده باقی مانده‌اند. اعضای دی- هشت در مجموع 12 درصد کل ذخائر جهان و 21 درصد ذخایر ثبت شده گاز طبیعی را دارا هستند. از این رو، ظرفیت همکاری بین اعضاء در زمینه‌های مختلف، بسیار بالاست.

موقعیت جمهوری اسلامی ایران با جمعیتی بالغ بر 75 میلیون نفر، به لحاظ برخورداری از دومین ذخایر گازی و چهارمین دارنده ذخایر نفتی جهان و موقعیت ژئواستراتژیک در تامین امنیت انرژی سایر کشورها در کانون توجه جهانی قرار دارد و از این رهگذر می‌تواند نقش موثری در سازمان ایفا کند.

اندونزی با جمعیتی بالغ بر 230 میلیون نفر، کشوری غنی از حیث منابع نفت، گاز و منابع کشاورزی است. این کشور همچنین علاوه بر برخورداری از منابع معدنی شامل زغال سنگ، قلع، بوکسیت، مس و نیکل، از تولیدکنندگان عمده محصولاتی نظیر روغن نخل، قهوه، کاکائو، کائوچوی طبیعی و محصولات چوبی محسوب می‌شود.

مالزی با جمعیتی بالغ بر 30 میلیون نفر، در زمینه صنایع الکترونیک و کامپیوتر، بانکداری اسلامی و تولید غذای حلال دارای مزیت‌ها و تجربیات بالایی است که می‌تواند در انتقال فناوری و تجربه به سایر کشورهای عضو مؤثر واقع شود.

ترکیه با بیش از 74 میلیون نفر، در دهه 1980 با هدف آزاد سازی اقتصاد و پیوستن به اقتصاد جهانی و باز، اقدام به انجام اصلاحات اساسی کرد. در نتیجه این اقدامات، در طی 20 سال گذشته این کشور از متوسط رشدی معادل 5 درصد برخوردار بوده است. همچنین ترکیه در سال‌های اخیر موفقیت‌های چشمگیری در زمینه توسعه صادرات محصولات صنعتی، توسعه صنعت گردشگری، جذب سرمایه گذاری خارجی، فناوری‌های تکنولوژیکی، ساخت ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل داشته است.

اقتصاد پاکستان با جمعیتی بالغ بر 169 میلیون نفر، به طور عمده بر پایه تولیدات و صادرات محصولات کشاورزی استوار است و غالب مردم این کشور یا کشاورز هستند یا به نوعی با کشاورزی در ارتباط می‌باشند. از طرف دیگر صنعت نساجی، پوشاک و تولید منسوجات پنبه‌ای با توجه به وسعت کشت پنبه در این کشور به عنوان ستون فقرات کشور پاکستان شناخته می‌شود. در واقع پاکستان در سال‌های اخیر به عنوان چهارمین تولید کننده جهانی پنبه و سومین مصرف کننده جهانی پنبه دسته‌بندی شده است.

نیجریه با بیش از 155 میلیون نفر جمعیت، بزرگترین کشور نفت خیز آفریقا و پرجمعیت‌ترین آنهاست. این کشور سومین قدرت اقتصادی آفریقا پس از آفریقای جنوبی و الجزایر و ششمین کشور بزرگ تولید کننده نفت است، لذا زمینه‌های فراوانی در خصوص همکاری‌های نفتی و صنایع وابسته به آن، استحصال و پالایش نفت و صنایع زیردستی آن وجود دارد. از طرف دیگر با توجه به نیازهای نیجریه خصوصا در بخش مربوط به برق، نیروگاه، توسعه شبکه برق، صنعت دارو و درمان و نظایر آن زمینه‌های فراوان دیگری در قالب دی - هشت وجود دارد.

مصر با جمعیتی بالغ بر 82 میلیون نفر، علاوه بر ذخائر نفت و گاز، از منابع فسفات قابل توجهی برخوردار است. این کشور همچنین از توانایی تولید و صدور محصولات کشاورزی نظیر پنبه مرغوب، برنج، نیشکر و مرکبات برخوردار است.

بنگلادش با 162 میلیون نفر جمعیت، با تولید 80 درصد کنف جهان، بزرگترین صادرکننده این محصول به شمار می‌رود. چای و برنج نیز در سطحی گسترده در این کشور تولید و صادر می‌شود. اکتشافات اخیر در خلیج بنگال، امکان بهره برداری از ذخایر گسترده نفت را برای این کشور فراهم ساخته است.

در مجموع زمینه‌های فراوان اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو دی – هشت وجود دارد که می‌تواند همکاری‌های دو یا چند جانبه را بین اعضاء ترغیب و تشویق کند.

داشتن بازاری بزرگ با جمعیتی قریب به یک میلیارد نفر که گستره سرزمینی آن 3 قاره جهانی را شامل می‌شود همراه با نیروی انسانی متخصص، جوان و کارآمد درکشورهای عضو، از سرمایه‌های بسیار ارزشمند اعضای دی - هشت است. بدون اغراق، در صورت برنامه‌ریزی جامع می‌توان امیدوار بود که فعالیت دی- هشت از ابعاد منطقه‌ای فراتر رفته و گستره و ابعاد بین‌المللی پیدا کند.

بدون تردید حرکت جمعی و هماهنگ کشورهای مسلمان سازمان دی- هشت - به عنوان یکی از سازوکارهای اساسی و مهم- نه تنها ظرفیت، توان و قابلیت مقابله با اثرات سوء بحران‌های جهانی را دارد بلکه می‌توان امیدوار بود، در سایه افزایش مناسبات درون سازمانی، ضمن ارتقای رفاه و آسایش کشورهای عضو، در پیدایش و استقرار صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی سهیم باشند