هامون در انتظار آب

مهر: 12سال خشكسالي در سيستان و بلوچستان و از سوي ديگر وقوع سيلاب‌هاي ناشي از توفان‌هاي سهمگين و بارش‌هاي شديد همواره مشكلات اساسي براي مردم اين سرزمين به همراه داشته است. سيستان و بلوچستان به لحاظ شرايط اقليمي، منطقه منحصر به فردي است به‌گونه‌اي كه همزمان با گسترش خشكسالي و زمين تشنه در شمال آن، مناطق جنوبي دستاويز توفان‌ها و بارش‌هاي باران شديد و زودگذر مي‌شود كه سيلاب‌ها و روان‌آب‌هاي زيادي را در منطقه جاري مي‌‌كند و خسارت‌هاي متعددي را به همراه مي‌آورد.
وجود منابع طبيعي ذخيره آب و چاه نيمه‌هاي غني از آب در شمال و رودخانه‌هاي فصلي پراكنده در مناطق مركزي و جنوبي استان، به عنوان منابع آبي در تامين آب كشاورزي و آشاميدني منطقه بسيار حايز اهميت است.
اين استان با گستره بيش از 187هزار و 500 كيلومتر مربع داراي پنج حوزه آبريز اصلي شامل هامون هيرمند، هامون ماشكيل يا ماشكيد، هامون جازموريان، كوير لوت و درياي عمان است.
همچنين منابع آب‌هاي سطحي سيستان و بلوچستان به حجم يك هزار و 700ميليون مترمكعب، آورده رودخانه‌هاي دايمي هيرمند مرزي، سيستان، لاديز، بمپور، سرباز، پيشين، كارواندر، دامن و شماري رودخانه فصلي در مركز و جنوب استان است.
منابع آب‌هاي زيرزميني استان را نيز 11هزار و 88 منبع شامل هشت هزار و 756 حلقه چاه، 791 دهنه چشمه و يك هزار و 541 رشته قنات تشكيل مي‌دهد. اگرچه ميزان بارندگي در سيستان و بلوچستان 136 ميلي‌متر كمتر از متوسط كشوري است، اما خوشبختانه براي كنترل و استفاده مطلوب از آب‌هاي سطحي و زيرزميني در اين استان به ويژه چند سال اخير مديريت خوبي انجام شده است.
پس از پيروزي انقلاب 17 سد از نوع انحرافي، مخزني و تغذيه‌اي به حجم 175 ميليون مترمكعب در سيستان و بلوچستان ساخته و بهره‌برداري شده است. سدهاي پيشين چابهار، بمپور، سيستان، زهك، كهك، فهره، شيرگواز، شي كلك، چاه نيمه چهارم، بزمان، دوربن، گلگ و كهير از جمله سدهاي بهره‌برداري شده بعد از انقلاب در اين استان است.
با اين حال، آمار و شواهد حاكي است كه روند سد‌سازي در دولت نهم و دهم در سيستان و بلوچستان رونق يافت و ايجاد 30 سد در دستور كار مسوولان وزارت نيرو و استاني قرارگرفت.
از اين تعداد پنج سد با تلاش‌هاي صورت گرفته به بهره‌برداري رسيد و عمليات اجرايي هفت سد ديگر نيز در دست انجام است كه از جمله ساخت سدهاي گلوگاه، سارادان، ماشكيد عليا و آبرساني به ميرجاوه از مهم‌ترين آنهاست. 132 ميليارد ريال اعتبار هزينه شده توسط نظام جمهوري اسلامي براي ساخت اين سد را مي‌توان گوشه‌‌اي از سياست خدمت‌رساني به مردم دانست. سد بزرگ خيرآباد نيكشهر در جنوب استان سيستان و بلوچستان در سال1383 تنها 25 ‎درصد رشد اجرايي داشت كه با همت دولت نهم در سال 87 به پايان رسيد و اكنون منشا خدمات بزرگي در منطقه بلوچستان است.
افزون بر 160 ميليارد ريال براي ساخت و تكميل سد مخزني خيرآباد نيكشهر به حجم ذخيره سازي27 ميليون متر ‎مكعب هزينه شد كه بهره‌برداري از اين سد، آب آشاميدني 50سال آينده مردم نيكشهر را تامين مي‌كند.
استاندار سيستان و بلوچستان با اشاره به تاثيرهاي سوءخشكسالي در شمال استان گفت: 12سال خشكسالي در شمال استان اثرهاي بسيار سويي بر جغرافيا و اقتصاد منطقه كه وابسته به كشاورزي است گذاشته كه براي رفع اين مشكل، دولت برنامه‌هاي ويژه‌اي در دستور كار خود قرار داد.
علي محمد آزاد اظهار داشت: سال‌ها قبل سيلاب‌هايي در منطقه مي‌آمد كه سه درياچه افغانستان، مشترك و هامون را بعضا با آب روبه‌رو مي‌كرد، اما متاسفانه به سبب گسترش خشكسالي در آن سوي مرز ورود حقابه تنها جواب مصرف آب شرب و بخش كمي براي كشاورزي فصلي را مي‌دهد. وي افزود: بود و نبود آب در سيستان و بلوچستان حرف اول را مي‌زند زيرا در شمال با خشكسالي شديد روبه‌رو هستيم و در جنوب بارندگي‌ها يك‌باره مي‌آيد، سيلاب راه مي‌اندازد و پس از خسارت فراوان به دريا مي‌ريزد.
او گفت: با وجود اين روان‌آب‌ها دولت براي ذخيره‌سازي و استحصال آب طرح‌هاي مختلف سد‌سازي و آبخيزداري را در دستور كار قرار داد.
وي بيان داشت: اكنون در سطح سيستان و بلوچستان حدود 30سد در دست مطالعه و ساخت است كه با بهره‌برداري از پنج تا از اين سدها، ذخيره‌سازي و تغذيه قنات‌ها و سفره‌هاي زير زميني رشد چشمگيري داشت. وي اظهار داشت: سد زيردان نيز تيرماه امسال توسط رياست‌جمهوري در چابهار افتتاح شد كه نقش بسزايي در تامين آب شرب و كشاورزي بيش از هزاران روستا و مردم چابهار دارد. آزاد افزود: سه سد گلوگاه، زيردان و ماشكيد عليا از مصوبات سفرهاي دولت به اين منطقه است كه در مجموعه توان ذخيره‌سازي 350‌ميليون متر مكعب دارند. وي با اشاره به سد زيردان گفت: اين سد در روستاي پيرسهراب چابهار در جنوب اين استان قرار دارد كه آب آن از طريق رودخانه محلي كاجو تامين مي‌شود.
استاندار سيستان و بلوچستان افزود: در سفر نخست رييس‌جمهوري به اين منطقه تكميل سد به يكي از مصوبه‌هاي هيات دولت تبديل شد و در اين مدت روند اجرايي طرح شتاب بيشتري يافت.
وي گفت: سد زيردان از نوع بتوني با حجم مخزني207 ‎ميليون مترمكعب امسال مورد بهره‌برداري قرار گرفت