نفس رودخانه‌های مازندران به شماره افتاد

نفس رودخانه‌های مازندران به شماره افتاد
رودخانه‌های مازندران در معرض خطر نابودی ناشی از آلودگی‌های کشاورزی، خانگی و صنعتی قرار دارند، آلودگی‌هایی که تنفس این رودخانه‌های غنی را به شماره انداخته‌اند
خبرگزاری فارس از ساری، استان مازندران به سبب دارا بودن آب و هوایی مناسب و ریزش‌های جوی فراوان دارای شبکه گسترده‌ای از رودخانه‌های کوچک و بزرگ است که نقش حیاتی آنها بر کسی پوشیده نیست.
به طور کلی با توجه به وضعیت محیط زیست انسانی در مازندران مشاهده می‌شود که بیشتر سکونت‌گاه‌های انسانی و نیز واحدهای تولیدی و صنعتی به همراه فعالیت‌های متنوع اقتصادی در مجاورت رودخانه‌ها استقرار یافتند و در ارتباط تنگاتنگ با این منابع آبی ارزشمند هستند.
با این وجود همزمان با برخورداری واحدهای مختلف تولیدی و صنعتی از این نعمت خدادادی مشاهده می‌شود که فرآیند فعالیت اقتصادی این واحدها به گونه‌ای است که حیات و پویایی رودخانه‌ها در سراسر استان در تاثیر عوارض نامطلوبی قرار گرفته و این مسئله با توجه به شکنندگی اکوسیستم استان مازندران به ویژه اکوسیستم‌های آبی روند بسیار نگران‌کننده‌ای است که موجبات انهدام حیات بیولوژیک جریان‌های آبی استان را در پی دارد.
به طور کلی مهم‌ترین منابع آلوده‌کننده رودخانه‌های استان در سه مولفه قابل تعریف است، آلودگی‌های شهری و روستایی، آلودگی کشاورزی و آلودگی صنعتی.
آلودگی‌های شهری و روستایی
عبور رودخانه‌ها در حاشیه و میان شهرها و روستاها سبب شده که انواع فاضلاب‌های خانگی، زهکش شهرها و فاضلاب کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و در برخی موارد حتی فاضلاب‌های خطرناک بیمارستانی در رودخانه‌ها تخلیه و از این طریق شدیدا آلوده شدند که با توجه به گوناگونی عناصر تشکیل‌دهنده این فاضلاب‌ها، شرایط زیستی رودخانه‌ها در بیشتر نقاط دگرگون شده و از این ناحیه خسارات جبران‌ناپذیری رقم خورده است.
آلودگی کشاورزی
استان مازندران یکی از قطب‌های قوی کشاورزی است اما به دلیل فقدان طرح جامع آمایش سرزمین و استفاده غیراصولی از خاک و ضعف تکنیک‌های مهندسی به همراه مصرف بی‌رویه و بسیار زیاد انواع کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی و همچنین واقع شدن درصد قابل توجهی از اراضی کشاورزی در حاشیه رودخانه‌ها لزوما پساب‌های اراضی زراعی از طریق نهرها و جویهای کوچک یا شستشوی خاک توسط باران، وارد مجاری اصلی رودخانه‌ها شده و باعث تغییرات اساسی در ترکیبات شیمیایی و فیزیکی آب می‌شود که خسارات و پیامدهای زیان‌بار حاصل از آن بسیار چشم‌گیر و مشهود است.
ورود فاضلاب‌های خانگی یا کشاورزی به رودخانه‌ها موجب غنی شدن این آب‌ها شده که این حالت را اصطلاحا "یوتروفیکاسیون" می‌نامند.
تجمع این فاضلاب‌های مغذی موجب رویش انواع جلبک‌های سبز و گیاهان حاشیه‌ای شده که نمونه بارز این وضعیت را می‌توان در رودخانه‌های غرب استان مشاهده کرد.
آلودگی صنعتی
به طور کلی در سال‌های اخیر توسعه فعالیت‌های صنعتی و استخراج مواد اولیه در استان مازندران به لحاظ برخورداری از برخی شرایط مساعد و نیز به سبب برخورداری از منابع مطمئن آب روندی رو به رشد را طی می‌کند که در نهایت منجر به استقرار برخی واحدهای صنعتی نظیر صنایع غذایی، نساجی، چوب و فلزات شده است.
خطرات ناشی از مواد زاید این صنایع که از ظرفیت بسیار بالایی نیز برخوردارند صدمات جدی و گسترده‌ای بر پیکر طبیعت و اکوسیستم‌های آبی مازندران وارد آورده که با بی‌توجهی کامل همچنان ادامه دارد.
رودخانه‌های استان در معرض نابودی
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با تاکید بر اینکه رودخانه‌های استان از سرمایه‌های عظیم خدادادی و طبیعی هستند، گفت: به دلیل مشکلات زیست محیطی دیگر تکثیر طبیعی انواع ماهیان دریایی در رودخانه‌های شیلاتی منتهی به دریای خزر نیز صورت نمی‌گیرد.
هرمز محمودی‌راد با بیان اینکه آب منطقه‌ای بدون رعایت مقولات زیست‌محیطی اقدام به احداث سدهای اصلی و فرعی می‌کند، گفت: توقع داریم مشاوران آب منطقه‌ای نسبت به رعایت مسائل زیست محیطی رودخانه‌ها از مشاوره محیط زیست بهره بگیرند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با ابراز نگرانی از روند روبه رشد آلودگی شریان‌های آبی استان، تعداد رودخانه‌های کوچک و بزرگ استان را 130 رودخانه عنوان کرد و گفت: طرح مهندسی رودخانه‌های استان در حال انجام است که به نظر می‌رسد به کندی پیش می‌رود.
وی بر اهتمام همه شهروندان و مسئولان دستگاه‌های اجرایی نسبت به حفاظت از منابع طبیعی و رودخانه‌ای استان تاکید و اظهار کرد: آلودگی رودخانه‌ها موجب آلودگی منابع آبی زیرزمینی می‌شود و این مسئله می‌تواند بر سلامت شهروندان تاثیرات منفی داشته باشد.
وی همچنین فقدان سیستم‌های پیشرفته جمع‌آوری فاضلاب درشهرها و روستاها را از عمده‌ترین دلایل سرازیر شدن انواع فاضلاب‌ها به رودخانه‌های استان برشمرد و گفت: معتقدم در این بخش فرهنگ رفتار اجتماعی در حفاظت از محیط زیست نهادینه نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران همچنین پایش رودخانه‌ها را از دیگر اقدامات محیط زیست برای جلوگیری از آلودگی عنوان کرد و اظهار داشت: با نصب دستگاه پایش رودخانه‌های هراز و تجن انجام می‌شود و مقرر شد تا سه رودخانه شیلاتی دیگر استان نیز به این دستگاه مجهز شوند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر معضل سرازیر شدن انواع زباله، پسماند و فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به رودخانه‌های استان که در نهایت به دریا منتهی می‌شود مهم‌ترین دغدغه مسئولان محیط زیست استان است.
خلاصه کلام اینکه امروزه نشانه‌های ظاهری آلودگی شدید در رودخانه‌های مازندران کاملا مشهود است.
انواع زباله و پساب‌ها در تمامی سطوح رودخانه‌ها پراکنده‌اند و البته تراکم این مواد آلاینده در مناطق روستایی چشمگیرتر است زیرا فقدان سیستم جمع‌آوری فاضلاب‌ها و نیز بی‌توجهی روستائیان به روند تخریب این اکوسیستم‌ها، باعث بروز چنین وضعیت خطرناک شده است.
از سوی دیگر با توجه به اینکه اغلب این رودخانه‌ها پس از عبور از شهرها و روستاهای مسیر سرانجام به دریای مازندران می‌پیوندند می‌توان جنبه‌های دیگر این فاجعه زیست محیطی را در نابودی آبزیان دریا تصور کرد.
به اعتقاد کارشناسان، عدم توجه به استقرار تکنولوژی ناسازگار در محیط،‌ عدم رعایت اصول فنی برای کنترل انواع آلودگی‌های شهری، صنعتی و حتی عدم توجه و تلاش کافی در حفظ و حراست از ذخایر و منابع آبزی موجود در رودخانه‌های مازندران و مهم‌تر از همه بی‌توجهی سوال برانگیز مسئولان شهرهای استان نسبت به آلودگی شدید رودخانه‌ها از جمله مسائلی است که حیات، طراوت و سرسبزی شهرهای مازندران را به مخاطره انداخته است.
به طور کلی در شرایط کنونی انواع مواد آلوده‌کننده و خطرناک از طریق رودخانه‌ها به دریا راه می‌یابند و به طور مستقیم و غیرمستقیم اثرات سویی را بر حیات آبزیان وارد می‌کند.
امروزه به علت آلودگی و تخریب زیستگاه‌ها و مکان‌های تخم‌ریزی آبزیان بقای آنها در معرض خطر جدی قرار گرفته است علاوه بر این اثرات سوء این مواد خطرناک و سمی به موجودات زنده دیگر که از جانوران مسموم تغذیه می‌کنند نیز انتقال می‌یابد.
این دگرگونی زیان‌بار در هر محیطی همچون رودخانه‌های مازندران غیرقابل جبران است.
به هر تقدیر باید توجه داشت که آلودگی رودخانه‌ها به تباهی محیط زیست و فساد منابع غذایی و حیاتی استان می‌انجامد.
رودخانه‌ها به عنوان شبکه‌ها و شریان‌های حیاتی استان سرسبز مازندران به حساب می‌آیند که تخریب و نابودی آنها پیامدها و عواقبی غیرقابل جبران را به دنبال دارد.
از این رو ضروری است مسئولان استان نسبت به صیانت از این موهبت الهی اهتمام جدی را در دستور کار قرار دهند