واکسن بیماری لکه سفید میگو با استفاده از فناوری هسته‌یی در ایران ساخته شد

باشگاه خبرنگاران، بیماری لکه سفید میگو (White Spot Disease) که در میان سخت‌پوستان مشترک است در سال‌های اخیر باعث از بین رفتن تعداد زیادی میگو با ارزش هزاران دلار در مزارع پرورش میگوی کشورهای پیشرفته در پرورش میگو شده است.
همچنین بسیاری از پرورش‌دهندگان میگو در کشورمان نیز شیوع این بیماری را در استخرهای خود تجربه کرده‌اند و با حجم خسارات ناشی از آن آشنا هستند.
به همین دلیل متخصصان گروه سخت‌پوستان و سایر آبزیان بخش بهداشت و بیماری‌های مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی به همراه کارشناسان پژوهشکده کشاورزی، پزشکی و صنعتی پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌یی، پروژه‌ای را با عنوان «ساخت واکسن غیر فعال برای پیشگیری بیماری ویروسی لکه سفید با استفاده از روش‌های هسته‌یی و غیر هسته‌یی» آغاز کردند و نتایج خوبی از اجرای آن به دست آوردند.
دکتر محمد افشارنسب - مسوول گروه - در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره روش‌های مختلف ساخت این واکسن توضیح داد: برای ساخت واکسن این بیماری از سه روش پرتوهای یون‌ساز گاما، الکترون و ماده شیمیایی فرمالین استفاده شد و ویروس غیرفعال‌ شده حاصل از این روش‌ها بر روی میگوهای بالغ و بچه‌میگوها آزمایش شد.
پرتوهای گاما، بهترین راه غیرفعال‌سازی ویروس‌ها
نتایج آزمایش‌ها به افشارنسب و همکارانش نشان داده است که بهترین حالت غیرفعال‌سازی ویرو‌س‌ها استفاده از پرتو گاماست که می‌تواند میگوها را تا دو هفته پس از واکسینه شدن از ویروس فعال محافظت و از ایجاد بیماری در میگو جلوگیری کند.
گاما، اشعه‌ای با طول موج بسیار کوتاه و موج‌های نزدیک به هم است که هنگام عبور از مواد با اتم‌های آن برخورد کرده و گاه بر اثر این برخوردها ممکن است، الکترون‌های اتم ماده از هم جداشده و یون تولید ‌کنند.
به گفته افشارنسب طبق نتایج علمی به دست آمده در این آزمایش، ویروس این بیماری با تیتر 10 به توان 5.4(حجم ویروس آزمایش‌شده) با پرتو گاما با دوز 15 کیلوگری(KiloGrey) در حالت انجماد کاملاً غیر فعال می‌شود.
همچنین همین مقدار ویروس با دوز 13.5 کیلوگری الکترون در حالت انجماد غیرفعال‌ شد و ماده فرمالین نیز به عنوان روش آزمایشی سوم توانست با میزان 0.5 درصد ظرف مدت 10 دقیقه ویروس را غیرفعال‌ کند.
واکسن تا نیمه سال آینده به بازار می‌آید
به گفته افشارنسب، این بخش از کار در مقیاس آزمایشگاهی انجام شده است و فاز بعدی آن با همکاری متخصصان پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌یی تنها با روش پرتوهای یون‌ساز گاما در مزارع پرورشی اجرا خواهد شد تا در صورت گرفتن نتیجه مطلوب در تمامی مزارع استفاده شود.
فاز آزمایشگاهی این پروژه دو سال زمان برده است و با تعیین محل اجرای پایلوت آن در استان سیستان و بلوچستان (که هم‌اکنون مزارع آن با این بیماری درگیر هستند) تا نیمه سال آینده این واکسن برای استفاده در تمامی مزارع آماده خواهد بود.
این واکسن برای میگوها مصونیت دو هفته‌یی ایجاد می‌کند که قاعدتاً کافی نیست و به یادآوری نیاز دارد.
امکان صادرات واکسن به کشورهای پیشرو در پرورش میگو
وی با اشاره به اینکه در فاز آزمایشگاهی، واکسن به صورت تزریقی آزمون شده است، خاطرنشان کرد: در مرحله پایلوت که به صورت آزمایشی در مزارع میگو انجام خواهد شد، واکسن ساخته شده به سه روش تزریقی، حمام و تغذیه‌یی امتحان می‌شود تا تأثیر سه روش با یکدیگر مقایسه شود.
به گفته افشارنسب پیش از این هیچ روشی در دنیا برای پیشگیری از این بیماری ابداع نشده بود و تنها برای تقویت میگو در برابر این ویروس از برخی ویتامین‌ها استفاده می‌شد.
همچنین روش‌هایی مانند کاستن از حجم میگوی ریخته شده در استخر و یا افزودن آبزیانی که بتوانند میگوهای آلوده به ویروس را بخورند از دیگر روش‌ها بوده است