پرورش ماهی در خزر با قفس دریایی؛ فاجعه بار یا سودمند /گ

به تاکید برخی از اعضای هیات علمی دانشگاه های مازندران، طرح پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان به شیوه قفس دریایی در خزر غیرکارشناسی و بدون در نظر گرفتن پیامدهای زیست محیطی آن به صورت مقدماتی آغاز شده است.

به عقیده آنان در صورت استمرار اجرای این طرح علاوه بر آلودگی مضاعف، این طرح به طور قطع خسارت زا خواهد بود و با شکست رو به رو می شود.

آنان با اشاره به انواع آلودگی های ناشی از پرورش این گونه از جمله پساب ها، بیماری ها و ویروس ها از مسوولان ارشد سازمان محیط زیست و شیلات کشور خواستند برای نجات خزر از ادامه اجرای طرح پرورش این گونه ماهی در این دریا جلوگیری کنند.

این در حالی است که نهادهای مربوط در مازندران اجرای طرح پرورش ماهیان در قفس در خزر به خاطر اشتغالزایی و تولید بیشتر بسیار مناسب دانسته و بر ادامه پرورش این گونه اصرار می ورزند.

استاد گروه شیلات دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت: در سند اصلی طرح پرورش ماهیان در قفس در خزر گونه های خاویاری، کپور و آزاد و قزل آلا نیز لحاظ شده ولی هدف گذاری اصلی متولیان امر روی ماهی قزل آلای رنگین کمان است.

حسین رحمانی در گفت و گو با ایرنا افزود: قبل از اجرای مقدماتی این طرح، نتیجه پایان نامه کارشناسی ارشد یکی از دانشجویان این دانشگاه نشان می داد که اجرای این طرح در خزر علمی نیست.

رحمانی خاطرنشان کرد: با توجه به این که شیلات مجری این طرح است، به نظر می رسد زیان های ناشی از اجرای آن باید توسط کارشناسانی در خارج از شیلات مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.

این عضو هیات دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری یادآور شد: اگرچه مسوولان در اجرای این طرح به دنبال اشتغالزایی و تولید بیشتر هستند به طور قطع با انتخاب این گونه غیر بومی و غیر کارشناسی شده به مقصود نخواهند رسید.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: 10 الی 15سال قبل پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان را در کارگاه های استان چهار محال و بختیاری آغاز کردند که بسیاری از این کارگاه ها به دلیل شیوع بیماری ویروسی تعطیل و ورشکست شدند.

وی با گلایه از موازی کاری نهادهای مختلف در این زمینه مدعی شد: گویا پژوهشکده اکولوژی دریای خزر در ابتدا با اجرای طرح پرورش ماهیان در قفس در خزر (قزل آلا) مخالف بود ولی بعدها موافق اجرای آن شد.

وی اظهار داشت: مشابه طرح پرورش ماهیان در قفس در سال های 76تا 78 در منطقه آبی گمیشان گرگان اجرا شد با این تفاوت در این جا با قفس در دریا است ولی در طرح قبلی قفس ها از یک طرف رو به خشکی (پن) بود.

رحمانی یادآور شد: سرمایه گذاران اجرای این طرح به روش «پن» به رغم حمایت های دولتی و واخذ وام همه ورشکست شدند و طرح را رها کردند و این بار نیز به اجرای این طرح در خزر هستند.

وی فیزیک دریای خزر را از جمله به لحاظ توفانی بودن برای اجرای طرح پرورش ماهیان در قفس با این گونه ماهی مناسب ندانست.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در دوره ای ماهی سفید خزر را در شهر بافق استان یزد پرورش دادند در حالی که این ماهی مربوط به خزر بوده و بهتر است در همین منطقه پرورش یابد.

رحمانی گفت: امروز ورود گونه های غیر بومی چالش بزرگ شیلات کشور است که باید برای آن فکر اساسی اندیشید.

مهدی نادری دیگر استاد دانشگاه که پایان نامه دکتری خود را با موضوع «تاثیر پساب های کارگاه های پرورش ماهی قزل الای رنگین کمان در رودخانه هراز» به نگارش درآورده است، اقدام نهادهای مربوط در اجرای پرورش این گونه ماهی در خزر را فاجعه بار توصیف کرد.

نادری در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: هدف گذاری طرح پرورش ماهیان در قفس روی گونه قزل آلا است ولی دیگر گونه ها را در این طرح دخیل کردند تا اجرای این طرح را توجیه کنند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مدیریت ها در همه مراکز به ویژه در سازمان شیلات و مرکز تحقیقات آن نباید مصلحت اندیشی کند.

نادری بررسی دقیق و علمی را لازمه اجرای طرح های از جمله این طرح در خزر دانست و گفت: ضروری است در هر طرحی ارزیابی زیست محیطی انجام شود.

وی یادآور شد: ارزیابی های نهادهای مربوط دقیق نبوده بلکه فنی و اقتصادی است یعنی از منظر اقتصادی و درآمدزایی، طرح را بررسی می کنند در حالی که در ارزیابی زیست محیطی همه جوانب در نظر گرفته می شود.

وی موطن اصلی قزل آلای رنگین کمان را آمریکای شمالی دانست و گفت: به ازای هر تن تولید این ماهی در خزر 510 کیلوگرم پساب جامد شامل غذای نخورده و مدفوع، حدود 110 کیلوگرم نیتروژن و ازت و حدود 20 کیلوگرم فسفر دارد که وارد دریا می شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: این مقدار پساب در دوره های زمانی خاص به حدود 800 کیلوگرم می رسد و حتی گزارشی کرده اند که به ازای هر تن تولید این ماهی به همان اندازه پساب تولید می شود.

وی با یادآوری پساب های صنعتی که به دریای خزر می ریزد، گفت: در چنین شرایطی که اکوسیستم دریای خزر در خطر است نباید یک ناهنجای جدید را با ورود پساب های جدید ناشی از این نوع پرورش ماهی به این دریا تحمیل کرد زیرا در این صورت دیگر گونه های موجود در خزر از بین می رود.

نادری گفت: مسوولان در کوتاه مدت، دستاوردهای ناشی از اجرای این طرح را رسانه ای می کنند و به نابودی حال و آینده اکوسیستم خزر نمی اندیشند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: پرورش ماهی در قفس در دریای خزر حتی صنعت گردشگری این خطه را نیز با چالش رو به رو می کند.

نادری یادآور شد: می توان گونه فیل ماهی خزر که بزرگترین ماهی این دریا بوده و در معرض انقراض است، در این اکوسیستم پرورش داد و از تولید گونه های غیربومی خسارت زا خودداری کرد.

فیل ماهی، ازون برون، شیب، تاس ماهی روسی و تاس ماهی ایرانی پنج گونه ماهی خاویاری دریای خزر هستند.

وی با بیان این که 24 درصد ماهی خزر انحصاری هستند یعنی فقط در این دریا زندگی می کنند، اضافه کرد: در حالی که این گونه ها در نقاط دیگر دنیا پرورش داده می شود، نباید ما از تولید و تکثیر آن غفلت کنیم.

وی تاکید کرد: مدیریت در دریای خزر باید اکوسیستمی فکر کند یعنی به همه مسایل توجه کند که اکنون هر نهادی با زاویه دید خود به موضوع می اندیشد.

این استاد دانشگاه بیان داشت: با انجام این گونه کارها نظیر پرورش این ماهی در واقع آلودگی رودخانه ها و نابودی دیگر ماهیان بومی را فراهم می کنیم.

نادری تاکید کرد: با ورود این گونه ماهی به دریای خزر به طور قطع دیگر گونه های موجود آن به تدریج از بین می رود زیرا گونه های خزر توان بیماری ها و انگل های این ماهی را ندارد.

وی گفت: مسوولان گفته اند که قصد ترویج این شیوه پرورش ماهی را در نوار ساحلی خزر دارند تا از این شیوه زمین های بلااستفاده نوار ساحلی را قطعه بندی کرده و برای احداث واحدهای پرورش ماهی بفروشند.

این استاد دانشگاه یادآور شد: اکنون راجع به چالش های پرورش ماهی قزل آلا در قفس در رودخانه هراز حدود 350 مورد شکایت مردمی مطرح است که آنان معترض هستند.

وی ورود ماهیان قزل الا به دریای خزر را در واقع انقراض خاموش گونه های موجود این دریا تعبیر کرد و گفت: اگر این ماهی وارد این دریا بشود در واقع برای از بین بردن آن با هزینه سنگین رو به رو خواهیم شد که قابل جبران نیست.

نادری استفاده از انواع آنتی بیوتیک ها برای کنترل بیماری های قزل آلا را از دیگر چالش این بخش مطرح کرد.

وی خواستار نظارت و ورود محیط زیست به این موضوع شد و تاکید کرد که مدیریت اکوسیستم دریای خزر نباید فقط در بحث شیلات و محیط زیست خلاصه شود.

وی بر لزوم داشتن تخصص مربوط در همه مدیریت شیلات و مرکز تحقیقات ذیربط استان تاکید کرد.

نادری از مسوولان خواست به جای پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمانی به شیوه قفس در خزر، چند رودخانه مهم منتهی به خزر را برای مهاجرت فیل ماهی احیا کنند.

با این حال رییس اداره توسعه ماهیان دریایی اداره کل شیلات مازندران استفاده نکردن برق، نابود نشدن سفره های زیرزمینی، ارکانیگ بودن و دارو مصرف نکردن و افزایش تولیدات را از جمله مزایای طرح پرورش ماهیان در قفس برشمرد.

سیدسهراب میرکمالی در گفت و گو با ایرنا افزود: در فرآیند پرورش ماهیان در قفس گونه های فیل ماهی، آزاد و کپور دریایی پرورش داده می شوند که اکنون 10 قفس در چهار نقطه خزر شامل کلاراباد، تنکابن ، عباس آباد و رامسر در حال اجراست.

وی استقبال سرمایه گذاران برای اجرای این طرح را زیاد عنوان کرد و اظهار داشت: برای پرورش ماهی قزل آلا رنگین کمان در پنج نقطه دریایی مجوز لازم را از نهادهای محیط زیست و دامپزشکی گرفته ایم که به زودی اجرایی می شود.

میرکمالی ادامه داد: هدف این طرح استفاده از ظرفیت موجود دریای خزر است که این طرح به خاطر سهولت در تولید و استقبال عمومی در دریای خزر توسعه می یابد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا با ورود قزل آلا به خزر دیگر گونه های آن تهدید می شوند، گفت: گونه قزل آلا گرایش به رودخانه ها دارد و شیلات با برگزاری جلسات متعدد مخالفان اجرای این طرح را توجیه کرده است.

میرکمالی یادآور شد: هر قفس حداقل 20 تن ماهی قزل آلا تولید می کند که اگر با بچه ماهیان با وزن بیشتر در این قفس ها ریخته شود به طور قطع دوره برداشت افزایش خواهد یافت.

وی حساسیت مطرح شده در خصوص پیامدهای زیست محیطی ورود ماهیان قزل آلا رنگین کمان به دریای خزر را رد کرد.

به گفته مسوولان برای اجرای طرح پرورش ماهی در قفس سه هدف مهم از جمله تولید محصول برای تامین نیاز پروتئینی جامعه، ایجاد شغلی مولد و پایدار برای فارغ التحصیلان بیکار شیلات و استفاده از منابع موجود جهت توسعه آبزی پروری دنبال می شود.

بر اساس آمار منابع رسمی، مقدار تولید ماهیان پرورشی در سال 85 در استان مازندران حدود 30 هزار تن بود که این رقم اکنون به حدود 70 هزار تن در سال رسیده است
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی