تجربه دریاچه ارومیه در انتظار تالابهای اردبیل /گ

تجربه دریاچه ارومیه در انتظار تالابهای اردبیل
46 تالاب در اردبیل در حالی به نابودی تدریجی دچار شده و آخرین نفس های خود را می کشند که به عقیده کارشناسان محیط زیست در صورت عدم تدبیر و برنامه ریزی لازم، تجربه تالاب های ارومیه و هامون در این استان تکرار خواهد شد
استان اردبیل از مناطقی است که به آب و هوای سالم و طبیعت بکر شهره است. با این وجود با نگاهی دقیق و ریز بینانه تهدیدهای زیست محیطی آن در سالهای اخیر به حدی افزایش یافته که علاوه بر جنگلها، مراتع و آب و هوا به تالاب ها نیز رسیده است.
بطوریکه به گفته محیط زیستی ها در حال حاضر تالابهای این استان اغلب با خطر نابودی دست و پنجه نرم کرده و در صورتی که بشر دخالت بی جای خود را قطع نکند به طور کامل از بین خواهند رفت.
از آن جمله برداشت بی رویه منابع آبی، آلودگی سموم و کودهای کشاورزی، بروز و ظهور بی برنامه واحدهای صنعتی، عدم آموزش مردم محلی، مجوزهای بی رویه شکار و عدم تامین حق آبه های زیست محیطی است.
تا جایی که مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل معتقد است رعایت نکردن موارد ذکر شده موجب شده زنگ هشدار برای مرگ تالاب های اردبیل به صدا درآید.
ضرورت کاهش دخالت انسانی در حیات تالاب
رضا موسوی تصریح کرد: عدم پرداخت حق آبه در سال های اخیر به یکی از تهدیدات حیات تالاب های استان تبدیل شده و می توان با ایجاد محدودیت در مسیر آب و تامین حق آبه زمینه احیای یکی از مهمترین اکوسیستم های طبیعی را فراهم کرد.
وی با بیان اینکه ذخیره آب یکی از مهمترین کارکردهای تالاب است، اضافه کرد: علاوه بر این تثبیت خطوط ساحلی، کاهش قدرت سیلاب و حفظ کیفیت آب از دیگر کارکردهای تالابها است
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اضافه کرد: تالاب زمانی می تواند کارکرد خود را حفظ کند که بدون دخالت انسانی وضعیت طبیعی خود را حفظ کرده باشد.
میزبانی نامناسب از پرندگان در حال انقراض
اظهارات موسوی در حالی است که یکی از مهمترین نقش های تالاب ها میزبانی از پرندگان مهاجر است که به دلیل وضعیت های آب و هوایی کیلومترها راه را سفر کرده و در تالاب ها به استراحت می پردازند.
سالانه تالاب های اردبیل میزبان بالغ بر 40 هزار نوع پرنده مهاجر است که اغلب آنها از نمونه های در حال انقراض و کمیاب می باشد.
با وجود اینکه حفاظت از این نمونه ها و جلوگیری از ارائه مجوز شکار در سال های اخیر توسط محیط زیست استان انجام شد، وضعیت حیات تالاب ها موجب شده در برخی مواقع چرخه حیاتی پرندگان مهاجر با مشکل مواجه شود.
موضوعی که به عقیده کارشناسان از محدوده مرزهای استانی تجاوز کرده و به عنوان یک معضل بین المللی زیست محیطی قلمداد می شود.
پایش زیست محیطی صنعت انجام نمی شود
در عین حال محقق محیط زیست از جمله مهمترین دلایل تهدید تالاب های استان را عدم پایش زیست محیطی واحدهای صنعتی می داند.
امیر فتاحی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: در حال حاضر غفلت از این موضوع باعث شده ضایعات و فاضلاب واحدهای صنعتی بسیاری از تالاب ها را تهدید کند.
وی با بیان اینکه نمونه این حادثه در تالاب "بوربور" مجاور شهرک صنعتی شماره دو اردبیل اتفاق افتاد، اضافه کرد: در هنگام ایجاد این شهرک مطالعات زیست محیطی ایجاب می کرد تصفیه خانه مناسبی برای واحدهای صنعتی ایجاد شود.
این کارشناس افزود: با این وجود پس از گذشت 10 سال و غفلت از این مهم؛ تالاب مجاور این شهرک به یک برکه فاضلاب تبدیل شود
به گفته وی نه تنها در تالاب بوربور بلکه در بسیاری از تالاب ها ورود سموم و تغذیه جانواران و آبزیان از مواد سمی سلامت و حیات تالاب را تهدید می کند.
بلایی که به اسم توریسم به جان شورابیل افتاد
فتاحی اضافه کرد: علاوه بر این تغییر کارکرد تالاب و بهره برداری غیر اصولی موجب شده است دو تالاب مشهور و مهم "شورابیل" و "نئور" در وضعیت زیستی وخیمی باشند.
وی با بیان اینکه تالاب ها یکی از مهمترین اکوسیستم های مجموعه های گیاهی، جانوری، پرندگان آبزی و ماهیان هستند، ادامه داد: حیات مجموعه متنوعی از موجودات زنده به تالابها وابسته است.
مطابق اظهارات این کارشناس در سال های اخیر تغییر کاربری تالاب شورابیل به عنوان یکی از نقاط عطف طبیعت اردبیل و تغییر آب آن از شور به شیرین، اضافه کردن نمونه های جدید جانوری و ساخت و سازهای بی رویه در اطراف آن به قصد توسعه گردشگری موجب شد یکی از مناطق نمونه گردشگری اردبیل در وضعیت وخیم طبیعی به یک کاریکاتور تالاب تبدیل شود.
بطوریکه نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل نیز با انتقاد از ساخت و سازهای بی رویه در حاشیه این دریاچه خواستار تغییر رویه دستگاه های اجرایی شد.
حجت الاسلام سید حسن عاملی تاکید کرد: وقتی مکان فیزیکی برای ساخت و ساز در همه جای استان فراهم است تخریب چهره طبیعت با عنوان توسعه گردشگری جایگاهی ندارد.
نئور فاجعه ای که چاره جویی می طلبد
بحران آبگیرهای طبیعی اردبیل محدود به موارد ذکر شده نمانده و نئور به عنوان یکی از منابع مهم تالابی با بی نظیرترین ماهی قزل آلای کشور تجربه تلخی از فاجعه ای است که با سو مدیریت تاثیر غیر قابل جبران در طبیعت اردبیل برجای گذاشت.
در این فاجعه ماهی کپور که برای زیست ماهی قزل آلا اختلالات عدیده ای فراهم می کند، وارد دریاچه شده و با سرعت باور نکردنی در مدت کوتاهی تمامی حجم دریاچه را انباشت کرده بطوریکه با طعمه قرار دادن ماهی قزل آلا عملا دریاچه را از وجود این ماهی خالی کرده است.
این فاجعه زیست محیطی سه سال پیش با سکوت مسئولان و رسانه های جمعی استان همراه شد و تاکنون نیز به این معضل زیست محیطی رسیدگی نشده است
کی از فعالان محیط زیست به خبرنگار مهر گفت: به دلیل به کارگیری افراد غیر مطلع و غیر مسئول ضایعه وارده به دریاچه نئور که زیستگاه ماهی قزل آلای رنگین کمان کشور بود تا سال ها بعد نیز قابل جبران نخواهد بود.
هیچ نهادی بحران نئور را به گردن نگرفت
جلال الدین شاهبازی با انتقاد از سکوت مراجع قضایی در خصوص فاجعه فوق یادآور شد: شهروندان حق دارند در مورد عواقب این تصمیم از مسئولان سؤال کنند و برآیند آن را مورد محک قرار دهند.
گلایه های این شهروند در حالی است که عواقب این فاجعه و پیگیری خبرگزاری مهر و برخی از رسانه های استان موجب تخصیص اعتبار 40 میلیارد ریالی برای احیای این دریاچه شد. احیایی که تاکنون ثمر بخش نبوده و به نظر می رسد حتی با صرف ده ها برابر این مبالغ نیز راه به جایی نخواهد برد.
در عین حال نه تنها ابعاد و علل این فاجعه زیست محیطی از سوی نهادهای مسئول مشخص نشد بلکه رها سازی ماهی قرمز عید در این دریاچه به عنوان دلیل بروز این فاجعه عنوان شد. دلیلی که توسط کارشناسان مورد تردید قرار گرفته و تاکنون هیچ نهادی مسئولیت تجربه نئور را به گردن نگرفته است.
مسئولیت سنگین دبیرخانه تالاب های اردبیل
وضعیت وخیم تالاب های اردبیل به جایی رسیده که اخیرا دبیرخانه دائمی مدیریت زیست بومی تالاب ها در این استان راه اندازی شد. دبیرخانه ای که قرار است به صورت مداوم وضعیت تالاب های استان را مورد نظارت قرار داده و حیات ‌آنها را مدیریت کند.
به گفته مدرس دانشگاه ها و محقق محیط زیست استان مسئولیت این دبیرخانه به دلیل وضعیت حیات تالاب ها سنگین بوده و نیازمند مراقبت جدی است.
فتاحی تصریح کرد: برای حفاظت از تالاب ها با تعیین کمیت و کیفیت منابع آلاینده و تعیین میزان آلودگی میکروبی باید زمینه پایش واحدهای صنعتی و تولیدی به عنوان یک الزام در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: سد سازی، اکتشافات نفتی، نابودی پرندگان نادر با صدور مجوز شکار، اجرای سیاستهای آبرسانی از مناطق پر‌ آب و کم آب، سیاستهای راه سازی با هدف کوتاه کردن مسیر، وارد کردن گونه های غیر بومی گیاهی و جانوری، احداث و توسعه مزارع پرورش میگو، نابودی بر اثر بهره برداری و زهکشی و آلودگی صنایع از جمله شاخص ترین خطرات تالاب ها است.
کنوانسیون رامسر نقطه شروع حفاظت
فتاحی تاکید کرد: در صورتی که روال مراقبتی فعلی از تالاب های اردبیل ادامه یابد در آینده نزدیک تالاب های این استان تجربه تالاب ارومیه را تکرار خواهند کرد.
وی معتقد است از جمله راهکارهای آغازین حفاظت از تالاب ها عضو سازی اکوسیستم های طبیعی در کنوانسیون بین المللی رامسر است.
این کنوانسیون در 168 کشور دو هزار و 171 تالاب عضو دارد و البته بخشی از تالاب های کشور به تعداد 80 مورد در آن به ثبت رسیده است. عضویت در این کنوانسیون با معیارهای منحصر به فرد بودن، مجموعه های گیاهی و جانوری، پرندگان آبزی و ماهیان است.
کنوانسیون رامسر با مدیریت و نظارت بر تالاب ها زمینه بهره برداری بهینه طبیعی، اقتصادی و گردشگری از آن را مهیا می سازد. اما با وجود برخورداری تالاب های استان از معیارهای این کنوانسیون تاکنون هیچ یک در لیست این مجمع تصمیم گیری ثبت نشده است.
هرچند مدیر کل محیط زیست از تصمیم گیری برای عضویت یکی از تالاب های استان در رامسر سایت خبر داد، با این وجود کارشناسان معتقدند برای اجرای این تصمیم باید در ابتدا وضعیت حیات تالاب های منطقه ترمیم و احیاء شود.
کاهش آلودگی هوا، حفظ و نگهداری ذرات معلق، تولید محصولات شیلات، تولید چوب، مواد خام، تغذیه آب های زیرزمینی، زیستگاه حیات وحش و آبزیان و ذخیره آب از جمله کارکردهای تالاب ها است که علاوه بر ایجاد حیات زیست مساعد، سود اقتصادی شاخصی را نیز به دنبال دارد
گزارش: ونوس بهنود
منبع : خبرگزاری مهر