دریای خزر دریای خطر نشود /گ

با توجه به اینکه از حدود 80 هزار کیلومتر مکعب آب موجود در خزر، دو سوم در جنوب، کمتر از یک سوم در بخش مرکزی و فقط حدود دو درصد در گستره شمالی است، جریان مداوم و جابجایی های آب، آلودگی های ساحلی را به بخش های دور از ساحل و میانی تر نیز منتقل می کند و در حقیقت گردش آلودگی مداوم همیشه جریان دارد.

از سوی دیگر، آمارهای رسمی و پراکنده نمی تواند بیانگر عمق و سرعت تهدید محیط زیستی دریای خزر با فاضلاب های انسانی، صنعتی و تجاری در تمامی کشورهای ساحلی باشد.

بسیاری از شهرهای ساحلی در کشورهای کناره خزر نقش اصلی را در آلوده سازی این پهنه آبی دارند و نبود ساختارهای مناسب دفع فاضلاب و متکی بودن ساحل نشینان به این دریاچه برای تداوم زندگی، سبب شده فشارهای زیست محیطی به آن بیشتر شود و زندگی آبزیان بیش از گذشته در خطر قرار گیرد.

از سوی دیگر، نقش آبزیان دریای خزر در سفره مردم بوی‍ژه مناطق همجوار این مخاطره را پیش آورده که صید در آب های آلوده نزدیک ساحل و استفاده از ماهیان آلوده به سموم، پساب های صنعتی، شیمیایی و آلودگی های قاضلابی، تاثیر مستقیم و زودهنگامی برسلامتی انسان ها بویژه بروز انواع سرطان داشته باشد.

اطلاعات دقیقی از سهم تفکیکی کشورهای ساحلی در آلوده سازی دریای خزر وجود ندارد، اما ایران با حدود 740 کیلومتر نوار ساحلی در یکی از پرآب ترین بخش ها، نقشی حدود 12 درصدی در انتقال آلودگی های خانگی دارد.

همچنبن براساس آمارهای در دسترس، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و کشور قزاقستان که تقریبا ساحل نشین ندارد با کمترین میزان آلایندگی، عامل 13 درصد آلودگی ها در خزر هستند.

اما جمهوری آذربایجان تقریبا بیشترین نقش را در ایجاد آلودگی نفتی دارد، زیرا به دلیل استفاده از قدیمی ترین فناوری استخراج نفت، در حقیقت فقط بخشی از مواد استخراج شده را وارد چرخه پالایش می کند و بخشی دیگر در آب رها می شود که نفتابه را شکل می دهد.

افزون بر این، دریای خزر مقصد بخش اصلی فاضلاب شهر 4 میلیون نفری باکو پایتخت جمهوری آذربایجان است که با ترکیب شدن در آلودگی نفتی، پایدارترین آلودگی های دیرتجزیه را در سواحل این منطقه شکل داده است.

هر چند از سهم روسیه در آلایندگی دریای خزر آمار و ارقامی وجود ندارد، اما می توان نقش این کشور را از همه مهمتر دانست، زیرا افزون بر آلایندگی های معمول مانند دیگر کشورهای ساحلی، کانال قابل کشتیرانی ولگا که 101 کیلومتر طول دارد و دریای شمال را به دریای مازندران وصل می کند، سبب آلودگی های آب های آزاد را به این دریاچه بسته منتقل کرده و حیات انواع ماهیان بویژه گونه حیاتی کیلکا غذای اصلی ماهیان خاویاری را در خطر انقراض قرار داده است.

تجارت دریایی و تردد کشتی ها در کانال ولگا، آلودگی های بسیار زیانبارتر در آب های بین المللی را به خزر منتقل می کند که این روزها قدرت پالایش آن توان برابری با موج آلاینده ها را ندارد.

خالی کردن میلیون ها لیتر آب مخزن تعادل کشتی ها همراه جانوران اقیانوسی و دریای آزاد و ریز آبزی ها و سوخت مازاد برای تعمیر کشتی ها همراه با دیگر آلودگی های صنعتی و خانگی از سواحل روسیه در خزر و همچنین 4 کشور دیگر، اکنون معادله تلاش برای پاک ماندن این دریاچه را بی جواب گذشته است.

همزمان با شدت گرفتن چرخه آلودگی ها، نبود نتیجه ملموس از چندین نشست عالی و کارشناسی کشورهای ساحلی برای رسیدن به یک تفاهم کلان، سبب شده خزر در حال تبدیل به دریای خطر باشد و اگر همین روند ادامه یابد در آینده ای نه چندان دور دریاچه آلودگی ها خواهد بود که باید از آن دوری کرد . هادی مولوی نیا
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی