میلیون‌ها ماهی قرمز را در یک ماه می‌کشیم /گ

برای جلوگیری از تلفات ماهی قرمز، باید فروش این گونه به مراکز مجاز محدود شده و روش صحیح نگهداری و انتقال از آن توسط خریدار و فروشنده اعمال شود و البته متقاضیان با آگاهی از شرایط لازم، تصمیم به نگهداری از این حیوان زیبا بگیرند

چند سالی است در آستانه فرا رسیدن نوروز، شاهد آن هستیم که فعالان زیست محیطی و بسیاری از رسانه‌ها، جامعه را به خودداری از خرید ماهی قرمز دعوت می‌کنند و با این توضیح که نگهداری از ماهی قرمز در سفره هفت سین یک سنت باستانی نبوده و نهایتاً به سده اخیر باز می‌گردد، ماهی قرمز سفره هفت سین امروز را محصولی از اصلاح نژاد در کشور چین می‌دانند. به این ترتیب خرید ماهی قرمز در آستانه سال نو که به دلیل احتمال انتقال انواع آلودگی‌ها و همچنین آمار بالای تلفات این گونه، با اصول بهداشتی و همچنین اخلاقی مغایر است، توجیه فرهنگی ــ‌ تاریخی خود را هم از دست داده است.
این فعالیت‌های اجتماعی هرچند تا حدودی موفقیت‌آمیز واقع شده‌اند اما با توجه به بازه زمانی اندکشان یعنی روزهای پایانی سال، آن طور که باید و شاید نتوانسته اند آمار تلفات میلیونی ماهی‌های قرمز در آغاز فصل بهار را کاهش دهند. فعالیت‌هایی که شاید اگر زودتر آغاز شده و زمان بیشتری تا فرا رسیدن نوروز در اختیار داشته باشند بتوانند تاثیر رضایتبخش‌تری بر کاهش تلفات ماهی قرمز به جا گذارند.

به این منظور، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم پرسش‌هایی را در گفت‌و‌گو با علی مؤمنی‌نژاد، کارشناس شیلات مطرح می‌کند که پاسخ آنها به شرح ذیل است:

تسنیم: سالانه میلیون‌ها ماهی قرمز در سراسر کشور تولید وارد بازار شده که حداکثر تا سیزدهم فروردین زنده می‌مانند. چرا تلفات ماهی قرمز در سطح کشور تا این حد بالاست؟

مؤمنی‌نژاد: شرایط نامناسب نگهداری از ماهی قرمز هم توسط فروشندگان و هم توسط خریداران سبب می‌شود هر ساله در جشنی که به مناسبت نو شدن طبیعت و فرا رسیدن بهار در جامعه برپا می‌شود شاهد از بین رفتن این مخلوقات زیبای خداوند باشیم. متأسفانه در حالی که عمر متوسط ماهی قرمز 25 سال برآورد شده است، ما به دلیل عدم رعایت اصول نگهداری و انتقال، هر ساله از اواسط اسفند تا سیزدهم فروردین، میلیون‌ها ماهی قرمز را پیش یا پس از فروخته شدن به کام مرگ می‌فرستیم.

بهای اندک ماهی قرمز سبب می‌شود فروشنده و خریدار، انگیزه چندانی برای رعایت شرایط لازم برای نگهداری از این ماهی نداشته باشند. چرا که پرورش ماهی قرمز بسیار آسان است و برای کشاورزان، یک منبع درآمد جانبی به حساب می‌رود. آنها بدون صرف وقت و هزینه تنها با استفاده از استخرهای ذخیره آب، می‌توانند سالانه میلیون‌ها تومان درآمد داشته باشند. هر چند که سود اصلی این تجارت به دست دلالانی می‌رسد که ماهیان قرمز را با قیمتی میان 30 تا 200 برابر قیمت اصلی در بازار به فروش می‌رسانند.

بهتر است تلفات ماهی قرمز را به دو بخش پیش و پس از فروش تقسیم کنیم. چرا که جمعیت چشمگیری از ماهیان قرمز، پیش از فروش از بین می‌روند.
فروشندگان و دلالان ماهی قرمز به گونه‌ای عمل می‌کنند که با کمترین هزینه بیشتر سود را به دست آورند. همین باعث می‌شود به جای آن‌که هزینه ایجاد شرایط مناسب از جمله اکسیژن‌رسانی را در انتقال ماهی‌ها متقبل شوند، تلفات بالای این ماهی‌های ارزان قیمت را انتخاب می‌کنند، به طوری که معمولاً حدود نیمی از ماهی‌ها حین انتقال تلف می‌شوند.
از سوی دیگر ماهیانی که از شرایط نامناسب انتقال، جان سالم به در برده و به دست خریدار می‌رسند یا به دلیل عدم آگاهی خریدار از نحوه نگهداری ماهی قرمز به سرعت تلف می‌شوند و یا در پایان تعطیلات نوروز، به عنوان موجودی مزاحم که باید از شرش خلاص شد از خانه خارج می‌شوند. عدم آگاهی کافی خریداران از محل مناسب برای رهاسازی ماهیان قرمز اغلب یا به مرگشان منجر می‌شود و یا در صورتی که به چرخه محیط زیست وارد شوند، به آفتی برای آبزیان بومی بدل خواهند شد.

تسنیم: برای جلوگیری از این تلفات چشمگیر چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

مؤمنی‌نژاد: قطعاً نظارت وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی بر نحوه نقل و انتقال ماهی قرمز می‌تواند مهم‌ترین عامل پیشگیری از تلفات گسترده ماهی قرمز پیش از فروش باشد. ضمناً سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند با همکاری نهادهای ذیربط زمینه را برای ممنوعیت فروش ماهی قرمز توسط دلال‌ها فراهم آورد تا این گونه، تنها در مراکز مجاز و دارای پروانه فعالیت به متقاضیان عرضه شود.

اما در کاهش تلفات پس از خرید ماهی قرمز رسانه‌ها خصوصاً صدا و سیما نقش اصلی را ایفا خواهند کرد. ابتدا باید به مردم آموزش داده شود که ماهی قرمز بر خلاف آنچه تصور می‌کنند، عمری چند روزه ندارد و می‌تواند ده‌ها سال عمر کند. بنابراین ‌باید تنها در صورتی که علاقمند به نگهداری از این ماهی هستند آن را خریداری کنند نه صرفاً به عنوان وسیله‌ای که چند روز در سفره‌هایشان باشد. چرا که قطعاً تعداد بسیاری از هموطنان مایل نیستند عامل مرگ ماهی قرمزشان باشند.

نحوه نگهداری از ماهی قرمز بسیار ساده است اما اصولی دارد که باید حتما رعایت شود. حجم آب مناسب، غذای مخصوص ماهی قرمز، نور و دمای مورد نیاز و تعویض به موقع آب مورادی هستند که خریدار پیش از تهیه ماهی قرمز باید از توانایی تأمین آن اطمینان حاصل کند. این آموزش‌ها نه فقط در روزهای پایانی سال بلکه اگر به طور پیاپی از طریق رسانه‌ها در اختیار جامعه قرار بگیرد بی‌شک نتایج قابل قبولی به جا خواهند گذاشت.

با این آموزش‌ها و آگاهی بیشتر از شرایط مورد نیاز برای نگهداری ماهی قرمز و درک این نکته که ماهی قرمز یک حیوان خانگی است نه تنها یکی از وسایل سفره هفت سین، برخی از متقاضیان ماهی قرمز، از خرید آن منصرف خواهند شد و برخی دیگر شرایط لازم را برای نگهداری از ماهی قرمز فراهم خواهند آورد. همان گونه که طی سال‌های گذشته شاهد کاهش درخواست تقاضا برای ماهی قرمز در روزهای پایانی سال بوده‌ایم.

تسنیم: اما در هر حال برخی، همچنان طبق عادت سال‌های گذشته مایلند ماهی قرمز را در روزهای آغاز بهار در سفره هایشان داشته باشند و پس از پایان ایام عید رها کنند. برای این دسته از هموطنان چه راهکاری می‌توان ارائه داد؟

مومنی‌نژاد: برای آن دسته از مردم که ماهی قرمز را تنها برای جشن نوروز خریداری می‌کنند شهرداری‌ها می‌توانند استخرها، آبنماها یا حوض‌هایی در هر شهر را به منظور رهاسازی ماهی‌های قرمز اختصاص دهند. حتی می‌توان به مردمی که ماهی خود را در این استخرها رها می‌کنند برگه ای به عنوان رسید داد تا به ازای هر ماهی که تحویل می‌دهند، نوروز سال بعد بتوانند با مراجعه به همان استخر، به صورت رایگان دو ماهی دریافت کنند.

تسنیم: طی سال‌های گذشته برخی متقاضیان با این باور که ماهی جنگجوی سیامی (فایتر) از ماهی قرمز مقاوم‌تر بوده و طول عمر بیشتری دارد، این ماهی را جایگزین ماهی قرمز می‌کنند. آیا جایگزین کردن این ماهی را توصیه می‌کنید؟

مومنی‌نژاد: اینکه عمر فایتر از ماهی قرمز بیشتر است یک باور غلط است. عمر متوسط فایتر در اسارت 3 سال است در حالی که عمر متوسط ماهی قرمز 25 سال برآورد شده است. نگهداری از فایترها هم مانند ماهی قرمز ساده است و مستلزم استفاده از آکواریوم نیست. در رنگ‌های بسیار متنوع و جذابی یافت می‌شوند. تنها نکته‌ای که در نگهداری از فایترها باید رعایت کنیم نگهداری آنها به صورت انفرادی است چرا همان‌طور که از نامشان پیداست به شدت تهاجمی هستند و یکدیگر را نابود می‌کنند. این ماهی که بومی جنوب شرقی آسیا (‌مالزی‌، تایلند‌، اندونزی‌، هند، سنگاپور، ویتنام) بوده و زیستگاه طبیعی آن، مناطق باتلاقی، آبهای ساکن مانند مزارع برنج است پرورش دهندگان چندانی در ایران ندارد. اغلب فایترهایی که در بازار مشاهده می‌کنیم وارداتی هستند و جایگزین کردن آنها با ماهی قرمز به منزله خروج ارز از کشور است. جایگزین کردن یک ماهی با ماهی دیگر راه حل کاهش تلفات نیست. برای جلوگیری از تلفات ماهی قرمز، باید فروش این گونه به مراکز مجاز محدود شده و روش صحیح نگهداری و انتقال از آن توسط خریدار و فروشنده اعمال شود و البته متقاضیان با آگاهی از شرایط لازم، تصمیم به نگهداری از این حیوان زیبا بگیرند.

منبع : تسنیم