شناورها؛ متهم اصلی مرگ‌ومیر نهنگ‌ها در خلیج فارس /گ

حسین دلشب، مدیرکل محیط‌ زیست استان بوشهر، می‌گوید مهم‌ترین دلیل برخورد نهنگ‌هایی از گونه‌های نادر در خلیج فارس با شناورها و مرگ آنان، مشخص نبودن مسیر عبور و مرور این پستاندار در خلیج فارس و به تبع برخورد ناخواسته آنها با شناورها است.

دلشب در این باره می‌گوید که تاکنون تحقیقی درخصوص عبور و مرور و مسیری که پستانداران بزرگ جثه در خلیج فارس طی می‌کنند انجام نشده است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این پستانداران یعنی نهنگ‌ها و دلفین‌ها عمدتا در اثر برخورد با شناورها در خلیج فارس تلف می‌شوند.

همین موضوع هم باعث شده تا به گفته دلشب، اداره کل محیط‌ زیست استان بوشهر مکاتباتی را با سازمان بنادر و کشتیرانی داشته باشد و محل دقیق زیستگاه‌های حساس و تردد این پستانداران در محدوده حفاظتی محیط‌‌زیست را به این سازمان اعلام و این سازمان‌ نیز شناورهای مسیر را از این موضوع مطلع کند.

او یادآور می‌شود: علت ورود این پستانداران به خلیج فارس عمدتا رفتارهای تغذیه‌ای بوده و در دوره‌های متفاوتی از محدوده‌های مختلف عبور کرده و گاهی در اثر تصادف با شناورهای بزرگ تلف می‌شوند.
دلشب در پاسخ به این سئوال که آیا آلودگی‌هایی از جمله آلودگی نفتی، زه‌آب‌های کشاورزی و فاضلاب‌هایی که در خلیج فارس وجود دارد هم در مرگ نهنگ‌ها تاثیرگذار است، تاکید می‌کند: در مرگ پستانداران بزرگ جثه‌ای مانند نهنگ، آلودگی خیلی نمی‌تواند اثرگذار باشد و عمدتا در مواردی که ما مشاهده می‌کنیم مانند نمونه‌هایی که ماه گذشته لاشه آنها پیدا شد، بیشتر شکستگی در باله پشتی و بریدگی خیلی عمیق دارند که نشان می‌دهد به شناور برخورد کرده‌اند.
دلشب البته مرگ لاک‌پشت‌ها در خلیج فارس را نیز تایید می‌کند و می‌گوید: لاک‌پشت بیشتر به دلیل صیدی که به صورت دیواری در دریا انجام می‌شود در تورهای ماهیگیری گیر کرده و نمی‌تواند تنفس کنند. یا ممکن است پلاستیک‌ها و بطری‌های آب معدنی که به دریا انداخته می‌شود را به جای عروس دریایی قورت بدهد.
بنابراین به باور او ضروری است که نقشه مکان‌ها و اکوسیستم‌های حساس و زیستگاه‌های دریایی که احتمال عبور و مرور پستانداران بزرگ جثه در آن وجود دارد، شناسایی و اعلام شود. به هر ترتیب باید همکاری چند جانبه‌ای بین سازمان حفاظت محیط‌ زیست، اداره کل شیلات و سازمان بنادر و دریانوردی شکل بگیرد تا بتوان مناطق پرخطر را شناسایی و تمهیداتی را به کار گرفت تا بتوان تلفات را تا حد امکان کاهش داد.

دلشب تاکید می‌کند که تصادف جزئی از چرخه حیات است و حتی ممکن است گونه‌هایی که روی درخت هم زندگی می‌کنند روزی در اثر تصادف و شکستن شاخه‌ای تلف شوند. البته دلایل دیگری از جمله گیر افتادن در تورهای ماهیگیری در فصل صید میگو و آلودگی‌ها هم گاهی موجب مرگ این جانوران می‌شود، اما مشاهدات نشان می‌دهد که اغلب نهنگ‌ها و دلفین‌ها در اثر تصادف با شناورها در آب‌های خلیج فارس تلف می‌شوند.
مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر امکان مداخله این سازمان برای کاهش تلفات نهنگ و دلفین در خلیج فارس را بیشتر در محدوده حفاظتی سازمان متبوعش می‌داند و یادآور می‌شود: ما در محدوده تحت حفاظت محیط‌ زیست تحقیق‌هایی در زمینه مرگ‌ و میر پستانداران داشته‌ایم؛ از جمله اینکه در پارک ملی «دیر نخیلو» در حال انجام مطالعاتی برای تعیین محدوده زیستگاهی پستانداران هستیم و این محدوده‌ها را روی نقشه رنگ آمیزی کرده‌ایم تا بتوانیم محدوده‌ای را که محل زادآوری‌شان باشد نیز مشخص کنیم.

دلشب اذعان می‌کند: اما اینکه بتوانیم محل تردد تمامی پستانداران را در حوزه خلیج فارس مشخص کنیم، ممکن نیست چرا که گاهی اتفاق می‌افتد گونه‌ای 10 روز پیش تلف شده و خارج از آب‌های سرزمینی ما مرده است و امواج، لاشه‌ آن را به آب‌های ما آورده‌ است. به همین علت ضرورت دارد که به جز سازمان حفاظت محیط‌ زیست، راپمی (سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست خلیج فارس و دریای عمان) هم در محدوده دریای خلیج فارس مطالعاتی انجام داده و تمهیداتی در این باره داشته باشد.
او با بیان اینکه از ابتدای امسال تاکنون لاشه سه مورد نهنگ و سه مورد دلفین در سواحل خلیج فارس مشاهده شده است، یادآور می‌شود: نمی‌توان گفت که تعداد آنها نسبت به سال‌های قبل چه تغییری کرده است زیرا رخداد این واقعه به صورت زیگزاگی کم و زیاد می‌شود و چون علت مشخص نیست نمی‌توان گفت که تعداد مرگ‌ومیر این جانوران بیشتر شده است یا کمتر.

استفاده از سیستم‌های ردیاب برای کاهش مرگ‌ومیر پستانداران در خلیج فارس
داوود میرشکار، مدیرکل دفتر زیست بوم معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست هر چند صحبت‌های دلشب را تایید می‌کند اما در گفت‌وگو با آنا، تاکید می‌کند که اگر این سازمان به سیستم ردیابی ماهواره‌ای مجهز شود، می‌توان گامی اساسی در کاهش تلفات پستانداران در خلیج فارس برداشت چرا که کشور عمان از این سیستم‌ استفاده کرده و نتیجه مطلوبی گرفته است.

او یادآور می‌شود: با استفاده از سیستم‌‌های ردیاب ماهواره‌ای می‌توان پستانداران را ردیابی و محل دقیق عبور و مرور و تغذیه آنها را مشخص کرد اما متاسفانه در سال‌های گذشته به دلیل وجود تحریم‌ها امکان خرید این سیستم‌ها برای کشور ما وجود نداشته و البته کمبود بودجه هم تا حدودی اثرگذار بوده است.

میرشکار با تاکید بر انجام مطالعات اولیه درباره مسیرهای رفت‌ و آمد پستانداران در خلیج فارس، می‌گوید: در برخی از کشورها وقتی شناوری، پستاندار بزرگ جثه‌ای را در مسیری می‌بیند با رسیدن به بندرگاه این موضوع را اطلاع داده و مرکز نیز دیگر شناورها را مطلع می‌کند تا در هنگام حرکت سرعت‌شان را تنظیم کند اما در کشور ما هنوز چنین اقدامی انجام نشده است.

مدیرکل دفتر زیست بوم معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست می‌گوید: سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور اما همچنان به دنبال خرید سیستم‌های ردیاب است و هر زمان که اعتبارات تامین شود، در این باره اقدام خواهد کرد.

دفن لاشه پنج نهنگ در 9 ماه گذشته در بوشهر
در همین رابطه یک منبع آگاه به آنا گزارش داد که در 9 ماه گذشته یعنی از بهمن سال 93 تاکنون، لاشه پنج نهنگ در سواحل استان بوشهر پیدا شده است.
به گفته او، این لاشه‌ها در روستای لیلتین گناوه، روستای گوابین گناوه، روستای شیرینو عسلویه، روستای جبرانی شهرستان دیر و سواحل روستای چاه تلخ در شهرستان تنگستان دیده شده‌اند.
بر اساس این گزارش، همه نهنگ‌های کشته شده از گونه نادر گرمسیری به نام «براید» بوده‌اند که در اثر برخورد با شناورها تلف شده‌اند اما هیچ آمار ثبت شده و دقیقی از آنها وجود ندارد. حتی دانش و اطلاعات کافی هم درباره تشخیص گونه‌های این پستانداران در استان بوشهر وجود ندارد و به همین علت تمام آنها با دستگاه‌های خاک‌برداری دفن شده‌اند.

منبع: سلامت نیوز