شناسایی سه گونه مهاجم ماهی'تیلاپیا' در خوزستان /گ

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نسبت به آلوده شدن همه منابع آبی خوزستان به ماهی مهاجم 'تیلاپیا' هشدار داد و گفت: تعداد گونه های شناسایی شده از این ماهی مهاجم در آب های خوزستان به سه گونه افزایش یافته است.

اصغر عبدلی یکشنبه اظهار کرد: پیش از این تصور می شد که فقط یک گونه از ماهی مهاجم 'تیلاپیا' در منابع آبی خوزستان وجود دارد، اما در مطالعات اخیر علاوه بر نوع تیلاپیا ' زیلی' دو گونه دیگر به نام های 'اوره ئوس' و 'نیل' در رودخانه کارون شناسایی شده است.
وی با اشاره به انجام مطالعات درباره گونه تیلاپیا زیلی در خوزستان اظهار کرد: در این مطالعات منابع آبی اصلی خوزستان که احتمال وجود این ماهی در آنها وجود داشت شامل تالاب های شادگان و هورالعظیم و رودخانه های کارون، دز، کرخه، جراحی و زهره بررسی شد.

مسئول گروه مطالعاتی 'تیلاپیا' گفت: بررسی، نمونه برداری و مطالعات میدانی نشان داد که همه منابع آبی خوزستان به جز رودخانه زهره به تیلاپیا زیلی آلوده شده اند.
به گفته وی، وجود این گونه هنوز در هورالعظیم ثبت نشده اما با توجه به ظهور آن در شاخه های رودخانه کرخه احتمال زیادی وجود دارد که به این تالاب نیز وارد شده اما هنوز جمعیت آن زیاد نشده باشد.
وی اظهار کرد: مشخص نیست این ماهی مهاجم چگونه به آب های خوزستان راه پیدا کرده است که این مساله نیاز به بررسی های بیشتری دارد.
عبدلی با بیان اینکه در کشور هیچگونه نظارتی از سوی شیلات و محیط زیست روی جابجایی گونه ها انجام نمی شود، گفت: زیستگاه اصلی تیلاپیا قاره آفریقاست و ورود آن به صورت طبیعی به آب های خوزستان غیرقابل قبول بوده و بطور قطع با دخالت انسان این اتفاق افتاده است.
وی افزود: یکی از راه های ورود این گونه می تواند آب های عراق یا ترکیه باشد زیرا پیش از این گزارش هایی از مشاهده ماهی در عراق داشتیم و نسبت به آن هشدار داده بودیم.

* پیروزی تیلاپیا در تالاب شادگان
عضو هیات علمی گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم های پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: تیلاپیا در عرصه رقابت در تالاب شادگان پیروز شده است و تالاب شادگان بیشترین آلودگی ناشی از این گونه مهاجم را دارد.
وی با بیان اینکه تیلاپیا تبدیل به یک آفت در تالاب شادگان شده است، افزود: این گونه مهاجم اثرات زیست محیطی بر تالاب داشته و به گونه های بومی آسیب رسانده است.
عبدلی تاکید کرد: اکنون جمعیت ماهیان بومی مانند شیربت، بنی، حمری و شلیج بسیار کاهش یافته است که کاهش صید و بیکاری صیادان را به دنبال داشته است.
وی وجود این گونه ماهی را در تالاب شادگان یک فاجعه توصیف کرد و افزود: در تالاب شادگان ماهی تیلاپیا حدود 50 درصد صید صیادان را به خود اختصاص داده که نشان می دهد تیلاپیا گونه غالب شده است.
عبدلی اظهار کرد: تالاب شادگان که پناهگاه ماهیان بومی بوده اکنون به اشغال این گونه مهاجم درآمده که تمام منابع غذایی تالاب را مصرف می کند.
وی اضافه کرد: این گونه مهاجم تبدیل به آفتی برای منطقه و جوامع محلی و صیادان بومی شده، و جامعه صیادی در شادگان ممکن است در آینده مجبور شوند شغل خود را تغییر دهند.
این پژوهشگر، زهاب نیشکر را بهترین زیستگاه ماهی تیلاپیا عنوان کرد و گفت: افزایش آلودگی و شوری آب به ویژه در تالاب شادگان محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این گونه فراهم کرده است.
وی وضعیت منابع آبی خوزستان به ویژه تالاب شادگان را تجربه تلخی دانست که باید برای کشور درس عبرت شود.
عبدلی هشدار داد: در هورالعظیم نیز باید اقدامات کنترلی برای جلوگیری از رشد این گونه انجام شود.

* خوزستان قرنطینه شود
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نسبت به آلوده شدن منابع آبی کشور به این گونه نیز هشدار داد و تاکید کرد: جابجایی این گونه از خوزستان چه در استخرها و چه منابع طبیعی باید به حالت قرنطینه و حفاظت شده انجام گیرد.
وی افزود: هر نوع از تیلاپیا با ورود به آب های طبیعی، غیراقتصادی می شود زیرا تولید مثل بالا و جثه کوچکی دارد و رقیب غذایی ماهی های بومی است.
عبدلی با اشاره به درخواست سازمان شیلات کشور برای پرورش ماهی تیلاپیا اظهار کرد: با توجه به اینکه هیچگونه سامانه کنترلی در کشور وجود ندارد پرورش چنین ماهی به صلاح نیست و پرورش این گونه اشتباه محض است و شیلات باید از شرایط خوزستان درس عبرت بگیرد، البته محیط زیست پرورش این گونه را ممنوع اعلام کرده است.
وی با بیان اینکه ورود تیلاپیا زیلی به استخرهای پرورش ماهی 30 درصد خسارت به بار آورده، افزود: بزرگترین نگرانی ورود این گونه به دریاچه سدهاست.
به گفته وی، در بسیاری از کشورها با ورود گونه های غیربومی و مهاجم مقابله می کنند و بهترین راهکار جلوگیری از ورود این گونه هاست.

* زهاب نیشکر، خوراک تیلاپیا
این استاد دانشگاه همچنین درباره راهکارهای مقابله با این گونه مهاجم گفت: در مکان های با وسعت کم و قابل کنترل که تنوع زیستی زیادی نباشد می توان از سم برای از بین بردن آن استفاده کرد اما این روش برای خوزستان غیرقابل اجراست.
وی حذف این گونه مهاجم را نیازمند نگاه اکوسیستمی و عملکرد جامع دانست و افزود: راهکار دیگر این است که اکوسیستم را اصلاح کنیم تا تعداد گونه های بومی بیشتر شود و همزمان باید گونه هایی همچون ماهی شیربت، بنی و شلج تکثیر و رها سازی شود.
عبدلی با بیان اینکه باید آلودگی های منابع آبی که به نفع تیلاپیاست حذف شود اضافه کرد: بنابراین مدیریت صید، مدیریت تکثیر و رهاسازی گونه های بومی و مدیریت کیفیت آب باید انجام شود.
وی ادامه داد: یکی از اثرات افزایش شوری این است که ماهیان بومی دوام نمی آورند و عرصه برای رشد تیلاپیا باز می شود.
عبدلی در ادامه گفت: مرحله دوم مطالعه با عنوان اثر اجتماعی اقتصادی این گونه روی جوامع محلی، پراکنش و ویژگی های زیستی این گونه در حال انجام است که نیاز به حمایت مالی دستگاه های اجرایی و استانداری خوزستان دارد.
وی خاطرنشان کرد: در صورت حمایت مالی از این مطالعات می توان روند مبارزه را تسریع و راهکارهای بهتری برای مقابله ارائه کرد.
عبدلی اظهار کرد: مساله تیلاپیا تلنگری است برای اینکه به اکوسیستم های خوزستان توجه بیشتری شود زیرا اگر به داد آنها نرسیم روبه انقراض می روند.
بر اساس این گزارش، تیلاپیا یکی از 100 گونه مهاجم شناخته شده در جهان است که نوع 'تیلاپیا زیلی' در سال 90 برای نخستین بار در خوزستان و در رودخانه کارون مشاهده شد. جثه کوچک، همه چیزخوار بودن، سرعت رشد بسیار زیاد، مقاومت بسیار نسبت به شرایط محیطی و کنترل دشوار از ویژگی های این گونه است. مهم تر از همه اینکه رقیب قدرتمند غذایی برای گونه های بومی و محلی به شمار می رود و عرصه را بر آنها تنگ می کند. اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان نسبت به رشد این گونه در منابع آبی هشدار داده و معتقد است تا 10 سال آینده اثرات آن مشخص می شود

منبع : ایرنا