مطالعات زمین‌شناسی دریایی بخش جنوبی دریای کاسپین آغاز می‌شود

دکتر خلیل بهارفیروزی، ضمن اشاره به سفر چندی پیش دکتر راضیه لک معاون وزیر و رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به روسیه خاطرنشان کرد: پیش‌نویس قرارداد آماده شده و با نهایی شدن آن که سازمان زمین‌شناسی ایران به عنوان کارفرما و مالک داده‌ها و طرف روس به عنوان مشاور یا پیمانکار خواهد بود، فرایند اداری و اجرایی برای جذب و تامین منابع مالی ادامه خواهد یافت.

وی تولید داده‌های جدید و بسیار ارزشمند برای اولین بار برای بخش جنوبی دریای کاسپین را به عنوان مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح مطالعاتی یاد کرد و افزود: علاوه بر این دانش و تجهیزات مدرن پژوهشی و کاوش‌های دریایی به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور انتقال خواهد یافت که این مطالعات در برگیرنده بررسی‌های زمین‌شناسی، زیست محیطی و اقلیم دیرینه منطقه است.

این کارشناس ارشد با بیان این‌که در بخش زمین‌شناسی مطالعه ساختار زمین تا عمق حدود 50 کیلومتری (مرز گوشته و پوسته زمین)، ویژگی‌های پوشش رسوبی ضخیم در این حوضه و بررسی رسوبات سست سطحی بستر دریا مدنظر است، افزود: شناسایی شواهد گسل‌های پویا و لرزا در رسوبات سطحی بستر، مطالعه شرایط این رسوبات از دیدگاه ویژگی‌های اقتصادی و احتمال آلودگی به فلزات سنگین و مواد هیدروکربوری از اهداف دیگر این پروژه است و از سویی عمق‌یابی دقیق، شناسایی پتانسیل رخداد زمین‌لغزش‌های زیر دریایی در بخش‌های پرشیب در این حوضه نیز مد نظر است.

به گفته بهارفیروزی، انجام حفاری‌های مغزه‌گیری در عمق‌های مختلف آب دریا و همچنین بخش جلگه جنوبی کاسپین به منظور دستیابی به ترازهای مختلف از رسوبات متعلق به زمان کواترنری از موارد تعریف شده در این پروژه است که با مطالعه دقیق مغزه‌های به‌دست آمده، شرایط اقلیم دیرینه حاکم در این بخش از کره زمین، تغییرات تراز آب دریای کاسپین در حدود 2 میلیون سال گذشته مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت تا بر اساس آن الگوی تغییرات اقلیم شناسایی و شرایط آینده پیش‌بینی شود.

وی با اشاره به این‌که مطالعه خواص فیزیکی و شیمیایی آب دریا در پایش اکوسیستم این دریا از دیدگاه زیست‌محیطی بسیار با اهمیت است، تصریح کرد: انجام مطالعات در این بخش نیز پیش‌بینی شده و نتایج کلی حاصل از این اطلاعات برای دستگاه‌های مختلف حاکمیتی، عمومی، اقتصادی دولتی و خصوصی قابل استفاده خواهند بود و به عنوان اطلاعات زیرساختی نقش بارزی در توسعه پایدار و سازگار با محیط زیست در منطقه خواهد داشت.

مدیرکل دفتر زمین‌شناسی دریایی درباره ضرورت حقوقی انجام مطالعات زمین‌شناسی در بخش جنوبی دریای خزر گفت: بر اساس رژیم حقوقی پیشین در ارتباط با این دریا، ایران و اتحاد جماهیر شوروی از نظر کشتیرانی و بهره‌برداری از منابع آبزیان این دریا دارای حق برابر و مساوی‌ بوده‌اند که بعد از فروپاشی و تشکیل چهار کشور مستقل دیگر رژیم حقوقی این دریا سالهاست مورد بحث قرار دارد.

به گفته بهارفیروزی، با توجه به این‌که بخش جنوبی دریا که در قلمرو جمهوری اسلامی ایران قرار دارد فاقد اطلاعات فنی کافی جهت استفاده در مذاکرات حقوقی است؛ وجود اطلاعات پایه و شناخت مناسب کشورها از نظر ویژگی‌های جغرافیایی، زمین‌شناختی و مهندسی نقش بارزی در مذاکرات دیپلماتیک ایفا خواهد کرد.

در ادامه وی به بررسی ضرورت علمی و اقتصادی این مطالعات پرداخت و با بیان این‌که پنج کشور دارای نوار ساحلی با این دریا هرکدام دارای ویژگی‌های اقتصادی-سیاسی خاص خود هستند، خاطرنشان کرد: دریای کاسپین برای همه کشورهای اطراف دارای اهمیت است و هر کدام به دنبال شناخت و اشراف هرچه بیشتر روی این حوضه آبی هستند که وجود منابع انرژی شناخته شده و منابع معدنی احتمالی در بخش‌های مختلف آن، قرارگیری در موقعیت ویژه جغرافیایی و نقش آن در شرایط آب وهوایی و اقلیمی منطقه و همچنین شرایط منحصربه‌فرد زمین‌شناسی آن موجب اهمیت این دریا شده است.

شایان ذکر است، بخش جنوبی این دریا که تماما در محدوده دریای سرزمینی ایران واقع است، فاقد اطلاعات مناسب عمقی زمین‌شناسی است، اگرچه شرکت نفت خزر مطالعاتی در این منطقه انجام داده اما این تحقیقات تنها در راستای اهداف اکتشاف نفت و تا عمق‌های مشخص انجام شده و کمتر در دسترس زمین‌شناسان مشتاق و محققان بخش‌های زیستی و شیلات قرار دارد و این در حالی است اطلاعات بسیار عمیق زمین‌شناسی، مطالعات ویژگی‌های رسوب‌شناسی و ژئوشیمی رسوبی رسوبات بستر و همچنین ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی آب این دریا برای این منطقه بسیار ضروری است تا در ارتباط با ساختمان عمقی زمین، مرز پوسته و گوشته، ضخامت پوشش رسوبی روی آنها، ویژگی‌های مخاطرات زمین‌شناختی آن، شرایط زیست محیطی و اقتصادی رسوبات سطحی بستر و محیط آب بتوان اظهارنظر کرد.

همچنین؛ وجود ایده ارتباط ژنتیکی دریای خزر با دریای سیاه، ساختار زمین‌شناسی خاص و عمق نسبتا زیاد و مطرح بودن ساختمان پوسته‌ای شبه اقیانوسی، ضخامت بسیار زیاد رسوبات متعلق به 5 میلیون سال گذشته، ایده فرونشینی و سرعت بالای رسوبگذاری در بخش جنوبی، داشتن تکتونیک فعال لرزه‌زا و نامشخص بودن عمق ناپیوستگی موهو(مرز پوسته وگوشته) مورد توجه زمین‌شناسان و متولیان بخش انرژی و مخاطرات منطقه و جهان، همچنین داشتن گونه‌های زیستی منحصربه‌فرد و با ارزش از جمله ماهیان خاویاری مورد توجه زیست‌شناسان و متخصصان علم و صنعت شیلات به این منطقه شده است.

دستگاه‌های ذینفع از نتایج طرح مطالعات زمین‌شناسی دریایی در دریای خزر وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواشناسی کشور، سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت علوم وتحقیقات، پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان انرژی اتمی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان نقشه‌برداری کشور، ستاد کل نیروهای مسلح و همچنین بخش‌های خصوصی خواهند بود.

منبع : فلزات آنلاین