پرورش ماهی در قفس دریچه‌ای به سوی اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال /گ

با رشد آگاهی مردم نسبت به نقش مصرف آبزیان در سلامت انسان، در طی سالیان اخیر تمایل به مصرف آبزیان افزاش یافته است. به هرحال سرانه مصرف ماهی همچنان در کشور پایین بوده و حدود 10 کیلوگرم برآورد شده است که این میزان با میانگین جهانی آن (بین 20 تا30 کیلوگرم) فاصله زیادی دارد

بشر امروزه با سه چالش عمده کاهش سرانه آب شیرین، کمبود غذا و تخریب محیط زیست مواجه است. در بین منابع پروتئین‌های حیوانی، آبزی‌پروری کمترین فشار را روی منابع آبی دارد. با توجه به محدودیت منابع آب شیرین، آبزی پروری با استفاده از منابع آب شیرین داخلی با مشکل مواجه است. از سوی دیگر ذخایر آبزیان در آب‌های شمالی و جنوبی کشور به دلیل استحصال بی رویه آبزیان و آلودگی کاهش یافته و تقاضا برای ماهی و دیگر مواد غذایی دریایی در نتیجه رشد جمعیت و همچنین برتری کیفی این منبع پروتئینی افزایش یافته است. بنابراین در مسیر توسعه پرورش آبزیان توجه به منابع آب غیر شیرین از جمله منابع دریایی ضروری است. از این رو تمرکز بر منابع آبی موجود در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان می‌تواند کمک شایانی به بخش آبزی پروری، تامین غذا، تولید ثروت، اشتغالزایی و توسعه اقتصاد کشور نماید

تهدید وابستگی به واردات آبزیان در آینده جدی است

با رشد آگاهی مردم نسبت به نقش مصرف آبزیان در سلامت انسان، در طی سالیان اخیر تمایل به مصرف آبزیان افزاش یافته است. به هرحال سرانه مصرف ماهی همچنان در کشور پایین بوده و حدود 10 کیلوگرم برآورد شده است که این میزان با میانگین جهانی آن (بین 20 تا30 کیلوگرم) فاصله زیادی دارد.

میزان تولید آبزی پروری در جهان حدود 66.6 میلیون تن در سال 2012 گزارش شده است و پیش بینی شده است مصرف ماهی به بیش از 100 میلیون تن در سال 2020 افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر میزان تولید کل آبزیان (استحصال دریایی و آبزی پروری) در ایران حدود 900 هزار تن تخمین زده می‌شود و در کنار آن حدوداً بیش از 150 میلیون دلار در سال انواع آبزیان و خوراک آبزیان به کشور وارد می شود. بنابراین قابل پیش بینی است که در آینده نزدیک با کاهش ذخایر دریایی، کاهش منابع آبی داخلی و چشم انداز افزایش جمعیت کشور تا مرز 150 میلیون نفر میزان تولید آبزیان جوابگوی نیاز کشور به میزان 1.5 تا 3 میلیون تن در سال نبوده و کشور در آینده ای نزدیک دچار وابستگی به منابع پروتئین دریایی به میزان حدودا ً2 میلیون تن (حدوداً معادل 4 تا 8 میلیارد دلار) خواهد شد.

از سوی دیگر بسیاری از مشاغل مرتبط با صید و صیادی در نتیجه آسیب به ذخایر آبزیان دریایی از بین خواهند رفت و متاسفانه بازارهای صادراتی به عنوان یک فرصت از دست خواهد رفت.

پرورش ماهی در قفس فرصتی برای تولید ثروت و اشتغال‌زایی

از بین سایر روش های تولید آبزیان در جهان پرورش در قفس به طور گسترده ای در جهان در حال گسترش است. به‌طوریکه به گزارش فائو آبزی پروری در قفس سریعترین پیشرفت را در بین انوع آبزی پروری داشته است. کشورهای چین (که به تنهایی نیمی از تولید کل را به خود اختصاص داده است)،‌ نروژ، ژاپن، اندونزی، مالزی، تایلند، ویتنام، و ایسلند کشورهای پیشرو در جهت پرورش ماهی به این شیوه هستند. در آسیا در سال2004 میزان کل آبزی پروری45.5 میلیون تن (با ارزش 63.4 میلیارد دلار) گزارش شده و آبزی پروری در قفس (در منابع آب شیرین و دریایی) بخش عمده آن را به خود اختصاص داده است. توسعه آبزی‌پروری دریایی، روشی مطمئن و پایدار در جهت افزایش درآمد و اشتغال ساحل‌نشینان است. این صنعت نیز در کشور ما می تواند به تولید ثروت، تأمین امنیت غذایی، پیشگیری از صید بی رویه، تولید با کیفیت، اشتغال پایدار، توسعه صادرات غیرنفتی و ارزآوری و استفاده ارزان اقتصادی از منابع آبی دریا با توجه به آبهای محدود داخلی منجر شود. قابلیت مهم آن تولید ثروت و اشتغالزایی به ویژه در مناطق محروم و توسعه نیافته کشور است که می تواند برای گروه های بزرگی از مردم شغل و رفاه تامین کند.

پتانسیل تولید بیش از 2 میلیون تن آبزیان در آب‌های جنوبی و شمالی کشور

بر همین اساس و با توجه به مطالعات صورت گرفته تا پایان برنامه ششم توسعه پیش بینی تولید سالانه 200 هزار تن ماهی از طریق پرورش در قفس شده است و این رقم تا پایان سال 1404 به سالانه 400 هزار تن افزایش خواهد یافت. این درحالی است که بسیاری از مجامع و محققین بین المللی پتانسیل تولید پرورش ماهی در قفس را در طول 5 هزار و 800 کیلومتر از سواحل دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان بیش از یک میلیون تن (و حتی تا 2 میلیون تن) تخمین زده‌اند. لذا پرورش ماهی در قفس، یکی از طرح‌های اولویت دار اقتصاد مقاومتی در جهت تولید و اشتغال می تواند در نظر گرفته شود. از بُعد اقتصادی نیز ارزش صادراتی هر کیلوگرم ماهی تولید شده در قفس بین 2تا4 دلار تخمین زده می شود که با در نظر گرفتن پتانسیل تولید حداقل یک میلیون تن میتوان شاهد تولید ثروتی معادل 2 تا 4 میلیارد دلار در سال بود. پیش بینی شده است برای رسیدن به تولید پایدار یک میلیون تن در سال بین 8 تا10 میلیارد دلار سرمایه (جهت سرمایه های زیرساختی، شناور، بندرگاهی، تجهیزات، بچه ماهی، خوارک و هزینه های پشتیبانی و پرسنلی) نیاز است و تخمین زده می شود برای هر یک میلیون تن تولید می توان برای بیش از 350 هزارنفر بطور مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شغل نمود.

قابلیت خود اتکایی در کل زنجیره نهاده‌های فنآورانه در پرورش آبزیان در قفس

آنچه که در این صنعت حائز اهمیت است توجه به نهاده‌های فنآورانه شامل دانش مطالعه و مانیتورینگ محل های مناسب جهت استقرار، تولید تجهیزات و شناورها، ادوات پشتیبانی و بندرگاهی، تولید بچه ماهی، تولید خوراک، ایجاد صنایع تبدیلی و بسته بندی است که بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری (بیش از 90 درصد) را به خود اختصاص می‌دهد. اما این درحالی است که با توجه به رشد چشمگیر علوم مهندسی مرتبط با این صنعت و البته علوم شیلاتی در کشور(از طریق جوانان نخبه می توان به راحتی از عهده مطالعه، تولید و اجرای بخش های مختلف فنآورانه آن مانند سایر علوم بایو و نانو تکنولوژی و علوم هسته ای بر آییم و ایران را به یکی از قطب های این صنعت تبدیل کنیم.

دکتر علی حقی وایقان – کارشناس شیلات

منبع : بی باک نیوز