ماهیان ارس لب‌‌تر می‌میرند

آلودگی از معادن ارمنستان تا دریای خزر/ ماهیان ارس لب‌‌تر می‌میرند

آب رودخانه ارس چند سالی می‌شود که دیگر مثل گذشته صاف و زلال نیست و با خود انواع مواد شیمیایی و فاضلاب معادن ارمنستان را حمل می‌کند، آلودگی که تا سر سفره دریای خزر هم رسیده است

محمدرضا علی اشرفی: ارس با تشکیل مرز رودخانه‌ای ایران به طول ۴۷۵ کیلومتر به خزر می‌ریزد و سومین رودخانه کشور به لحاظ قدرت آب شناخته می‌شود. ۱۲ درصد آب ارس از ایران، ۳۴ درصد از ترکیه و بقیه از خاک آذربایجان و ارمنستان تامین می‌شود.

این رودخانه پرآب و بزرگ در سال‌های اخیر به شدت تهدید می‌شود، فاضلاب معادن ارمنستان به این رودخانه ریخته شده و اکوسیستم منطقه و این رودخانه به شدت تهدید می‌شود.

البته این وضعیت زمانی خطرناک‌تر می‌شود که بدانیم با افزایش دمای هوا در ماه‌های اخیر و کاهش سطح رودخانه شاهد افزایش ورود پساب‌های صنعتی و معدنی ارمنستان به این رودخانه هستیم، تا جایی که مرگ ماهی‌های ارس در سال‌های اخیر نسبت به گذشته چندین برابر شده است.

وقتی پساب‌ صنعتی ارمنستان مهمان سفره‌های ایرانی می‌شوند

این موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم این پساب‌های صنعتی و معدنی ارمنستان از طریق ارس به دریای خزر هم وارد می‌شود و حیات ماهی‌ها و موجوادت زنده این دریا را نیز تهدید می‌کند، ارس ۹۵۰ کیلومتر را طی می‌کند تا به دریای خزر بریزد.

این رود به دشت مغان و بخش وسیعی از مناطق شمال غربی ایران آب‌رسانی می‌کند و بدون شک همه این پساب‌ها و فاضلاب‌ها را از طریق حل شدن در آب به نقاط مختلف کشور و شاید حتی از طریق ماهی‌ها و یا سبزیجات و میوه ها به سر سفره‌های مردم نیز می‌برد

بررسی میزان آلودگی رودخانه ارس و تاثیر آلودگی‌ها بر دریای خزر نشان می‌دهد که باید مسئولان از طریق روابط بین المللی این موضوع را پیگیری و از ورود فاضلاب معادن ارمنستان به رودخانه ارس جلوگیری کنند

بررسی‌ها و مشاهدات میدانی از رودخانه ارس نشان می‌دهد که نوع آلودگی این رودخانه پساب‌های صنعتی و میکروبی هستند که بیشتر از طریق معادن طلای ارمنستان که در نزدیکی رودخانه قرار دارند وارد ارس می‌شوند و حیات ماهی‌های آن را تهدید می‌کنند.

در این زمینه می‌توان به پساب کارخانه‌های مس ارمنستان در جوار ارس و یا فاضلاب صنایعی مانند مولیبدن و طلا و دیگر فلزات اشاره کرد که وارد ارس می‌شوند. تخلیه زباله نیروگاه‌های برقی ارمنستان در ارس هم کاملا شیمیایی و خطرناک ارزیابی شده و حیات وحش و طبیعت ایران در این منطقه را تهدید می‌کند.

میزان این فاضلاب‌ها به اندازه‌ای زیاد است که با چشم هم می‌توان متوجه وجود فاضلاب‌های کدر و روغنی در سطح آب شد. البته تعداد زیادی از جنازه‌های ماهی‌ها هم در سطح آب شناور است و تعدادی نیز در ساحل آرام گرفته اند و خوراک موجودات دیگر می‌شوند و زنجیروار آلودگی‌ها را نشر می‌دهند.

تهدید سلامت محصولات کشاورزی در حاشیه ارس

پیگیری‌ها و گفتگو با کشاورزان منطقه حکایت از وارد شدن این پساب‌های خطرناک به مزارع کشاورزی و همچنین سدها دارد و این موضوع یعنی تهدید سلامت محصولات کشاورزی.

بیشتر کشاورزان شهرستان جلفا و حاشیه‌ رودخانه ارس از تاثیر آلودگی این رود بر اقتصاد خودشان گلایه دارند و از مشکلات صید، دامداری و کشاورزی خود می‌گویند، تا جایی که تشدید آلودگی رودخانه ارس از سه سال گذشته باعث شده تا بیشتر آنها از آب این رودخانه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده نکنند و در عوض متحمل هزینه‌های اضافه برای انتقال آب از نقاط دیگر به زمین‌های کشاورزی خود شوند.

این احتمال هم وجود دارد که تا چند وقت دیگر با افزایش ورود فاضلاب‌های کارخانجات و معادن ارمنستان به ارس، این رودخانه به دومین چالش بزرگ زیست محیطی شمال غرب کشورمان بعد از دریاچه ارومیه تبدیل شود.

ورود فاضلاب معادن ارمنستان به دریای خزر

بررسی‌ها نشان می‌دهد که فاضلاب معادن ارمنستان به دریای خزر هم وارد می‌شود چراکه بخش زیادی از آب رودخانه ارس به دریای خزر می‌ریزد.

معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور در سفری که به تبریز داشت اشاره مستقیمی به آلودگی شیمیایی این رودخانه‌ پر آب مرزی کرده و می‌گوید که سال‌ها است این آلودگی ادامه دارد و اگر مهار نشود منابع ملی ایران را عملا نابود می‌کند و حیات جنگل‌های حفاظت شده ارسباران، کیامکی و آینالی که محل پرورش گوزن قرمز ایران است را به طور جدی در مخاطره قرار می‌دهد.

این اظهارات در شرایطی است که متاسفانه شاهد اقدام چندان قاطعانه‌ای از طرف مسئولان محیط زیست کشورمان در خصوص رفع آلودگی ارس و انجام مکاتبات با طرف‌های ارمنستانی نیستیم و همچنان تخلیه فاضلاب‌های معادن ارمنستان به این رودخانه ادامه دارد

تایید انتقال فاضلاب معادن ارمنستان به رود ارس

نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس نهم با تایید انتقال فاضلاب معادن ارمنستان به رود ارس به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه چند سالی است که این اقدام انجام می‌شود و مسئولان محیط زیست هم واکنش جدی در این خصوص نشان نمی‌دهند.

محمد حسن نژاد با بیان اینکه کنترل آلودگی رودخانه ارس باید اولویت مسئولان باشد، افزود: در شرایط کنونی شاهد مرگ هزاران ماهی در رودخانه ارس و گسترش آلودگی‌های این رودخانه و انتقال آن به مزارع کشاورزی هستیم.

وی سپس با تاکید بر اینکه ارس به عنوان مهم‌ترين رودخانه شمالی کشور این روزها حال خوشی ندارد و هر روز آلوده تر می‌شود، گفت: ارس یکی از طولانی ترین رودخانه های داخلی ایران با آب‌های خروشان است که به دلیل آلودگی در مسیر خود به دومین چالش بزرگ زیست محیطی منطقه شمال غرب پس از دریاچه ارومیه تبدیل شده است

حسن نژاد ادامه داد: این رودخانه یک هزار متری سهم قابل توجهی در تامین آب مورد نیاز کشاورزی و خانگی مردم شمال غرب کشورمان دارد و باید هرچه سریعتر نسبت به پاکسازی آلودگی‌های این رود اقدام کرد.

آلودگی ارس مربوط به سه بخش آب‌های سطحی، رسوبات و موجودات کف زی است

مدیرکل دفتر آب وخاک سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این خصوص اظهار نظر قابل تاملی داشته و گفته است: آلودگی ارس مربوط به سه بخش آب های سطحی، رسوبات و موجودات کف زی است.

محمد جواد سروش با بیان اینکه رود ارس عاری از هرگونه آلودگی رادیواکتیو است و آلودگی های رسوبی آن تا اوایل سال ۲۰۱۷ برطرف می شود، ادامه داد: از سال ۱۳۸۰ نشست های مشترکی در مورد آلودگی رود ارس میان دو کشور ایران و ارمنستان برگزار شده است که منجر به تبادل ۱۲ تفاهم نامه شده است.

وی با بیان اینکه آلودگی رود ارس مربوط به معدن مس ارمنستان است، اظهارکرد: آلودگی رود ارس مربوط به سه بخش آب‌های سطحی، رسوبات و موجودات کف زی است که تاکنون ارمنستان آلودگی رسوبی و موجودات کف زی را نمی‌پذیرفت.

سروش ادامه داد: اما با پیگیری‌ها و برگزاری جلسات متعدد میان ایران و ارمنستان، مسوولان ارمنستان آلودگی هر سه بخش را پذیرفتند.

وی گفت: گزارش‌ها نشان می‌دهد در آب‌های سطحی رود ارس آلودگی وجود ندارد و مشکل در رسوبات است چون آلودگی‌ها ته‌نشین می‌شود، اکنون ارمنستان متعهد شده است که در اولین فرصت موضوع آلودگی‌های رسوبی را برطرف کند.

سروش افزود: در سفر اخیر جهانگیری معاون اول رییس جمهوری به ارمنستان در نشستی با وزاری محیط زیست و انرژی این کشور قرار شد برنامه اجرایی آلودگی‌های رسوبی رود ارس پیگیری و رفع شود.

وی ادامه داد: بر این اساس تفاهم نامه‌ای به امضا رسید که تا پایان سال ۲۰۱۶ آلودگی‌های رسوبی و موجودات کف زی ارس برطرف شود.

سروش با اشاره به برخی ملاحظات سیاسی با کشورهای همسایه گفت: با این اوصاف تاکنون دو مرتبه در مورد آلودگی رود ارس به ارمنستان تذکر داده‌ایم.

ارس تا پایان سال ۲۰۱۶ از آلودگی‌ها پاک می‌شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز گفت: ارس تا پایان سال ۲۰۱۶ از آلودگی‌ها پاک می‌شود. حمید قاسمی نیز با تایید انتقال فاضلاب‌های معادن ارمنستان به رودخانه ارس افزود: مذاکرات خوبی با مسئولان ارمنستانی برای رفع آلودگی‌های رودخانه ارس انجام شده و امیدوارم تا پایان سال ۲۰۱۶ شاهد کنترل آلودگی این رودخانه باشیم

وی با تاکید بر اینکه ارمنستان با قبول مسئولیت این آلودگی‌ها موظف به راه اندازی سیستم بازچرخانی با ایجاد سدهای باطله تا سال ۲۰۱۷ میلادی شده است، ادامه داد: بدون شک ورود این آلودگی‌ها به رودخانه ارس سلامت مردم منطقه و اکوسیستم را تهدید می‌کند.

با همه این قول‌ها و وعده‌ها امیدواریم تا بازهم مثل سالیان گذشته شاهد رودخانه زلال و عاری از آلودگی ارس باشیم که این امر محقق نمی‌شود جز با مشارکت جمعی کشورهای حاشیه ارس به ویژه ارمنستان و همچنین قاطعیت مسئولان کشورمان در کنترل آلودگی‌های این رودخانه بزرگ و پرآب کشور.

منبع : مهر