پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان

تاریخچه:

ايستگاه تحقيقاتي بندرعباس از سال 1356 در ساختمان قديمي اداره كل شيلات، فعاليت خود را با تعداد 13 نفر پرسنل و دو عنوان پروژه تحقيقاتي آغاز نمود. از امكانات اين ايستگاه مي‌توان به سه باب آزمايشگاه ، كتابخانه و موزه آبزيان اشاره نمود. از نكات مهم در اهميت فعاليت اين ايستگاه مي‌توان از واقع بودن بندرعباس بين خليج فارس ودرياي عمان، وجود جبهه اقيانوسي و مبادلات هيدرولوژيكي و بيولوژيكي دو دريا ، وجود يك مجتمع شيلاتي بزرگ در بندرعباس و فعاليت عمده صيادان در استان هرمزگان و نزديكي به جزايري نظير قشم و وجود زيستگاههايي مناسب آبزيان در حوالي آن نام برد. پس از پيروزي انقلاب شكوهمندانه اسلامي ايران، در سال 1360 ايستگاه تحقيقاتي بندرعباس به مركز تحقيقات شيلاتي درياي عمان تغيير نام يافت. با توجه به افزايش امكانات آزمايشگاهي و اداري، مركز تحقيقات شيلاتي درياي عمان از سال 1369 به خارج از محوطه اداره شيلات (واقع در بلوار معلم) انتقال و فعاليت‌ خود را تحت نظر مستقيم موسسه تحقيقات و آموزش شيلات ايران تداوم بخشيد.

پس از گذشت زمان و با توجه به افزايش نيروي انساني متخصص، تجهيزات و فعاليتهاي تحقيقاتي مركز، مدير عامل محترم شيلات ايران و رياست محترم موسسه تحقيقات شيلات ايران موافقت خود را در جهت احداث ساختمان جديدي كه بتواند در دراز مدت امكان فعاليت تحقيقاتي را هر چه بيشتر براي اين مجموعه فراهم آورد اعلام نمودند. بر همين اساس ساختماني مشرف به دريا و در محل ضلع جنوبي محوطه اداره كل شيلات هرمزگان در دو طبقه به مساحت 4200 متر بنا گرديد كه در ارديبهشت ماه سال 1376 افتتاح و مورد بهره‌برداري قرار گرفت و در سال 1381 با مجوز وزارت علوم و تحقيقات و فناوري به پژوهشكده اكولوژي خليج فارس و درياي عمان ارتقاء يافت. اين پژوهشكده هم اكنون داراي ايستگاه تحقيقاتي نرمتنان خليج فارس (بندر لنگه) وایستگاه تحقیقاتی جاسک مي‌باشد. محور فعاليتهاي تحقيقاتي پژوهشكده در قالب عناوین بوم شناسي، بیولوژی و ارزیابی ذخایر آبزیان، ژنتيك، تكثير و پرورش آبزي، بهداشت و بیماری های آبزیان و تکنولوژی فرآورده های دریایی انجام مي‌گردد.

معرفی پژوهشکده:

پژوهش یکی از اساسی ترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعه همه جانبه یک کشور است و قدرت استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. بنابراین نوع و سطح فعالیت های پژوهشی یکی از شاخص های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب میشود. موفقیت در تمام فعالیت های مربوط به توسعه از جمله صنایع، خدمات، کشاورزی و شیلات به نحوی به گسترش فعالیت های پژوهشی بستگی دارد. بر این اساس در سال 1361 مرکز تحقیقات شیلاتی دریای عمان در بندرعباس با هدف تحقیق بر روی گونه های آبزیان دریایی شروع به کار کرد و با توسعه فعالیت ها و امکانات، در سال 1381 با مجوز علوم، تحقیقات و فناوری به پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان ارتقاء یافت.

ساختمان مرکزی پژوهشکده در فضایی به مساحت 4200 متر مربع مشرف به دریا واقع گردیده، همچنین دارای ایستگاه تحقیقاتی نرمتنان خلیج فارس در شهرستان بندرلنگه می باشد.

اکنون فعالیت های تحقیقاتی پژوهشکده در قالب بخش بوم شناسی (اکولوژی دریا)، زیست شناسی و ارزیابی ذخایر آبزیان، تکثیر و پرورش آبزیان، تکنولوژی فرآوری آبزیان، ژنتیک آبزیان و بهداشت و بیماریهای آبزیان انجام می گردد. ایستگاه تحقیقاتی نرمتنان خلیج فارس ماموریت تحقیق در زمینه نرمتنان و ماهیان زینتی را به عهده دارد. پژوهشکده از سال 1388 موفق به دریافت گواهینامه بین المللی سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاه بر اساس استاندارد ISO/IEC/17025 از موسسه اعتباردهی دکس (DAKKS) آلمان گردید.

ایستگاههای وابسته:

ایستگاه تحقیقاتی نرم تنان خلیج فارس

این ایستگاه در شهرستان بندرلنگه در غرب استان هرمزگان واقع است و عمدتا" به امر تحقیق در زمینه بی مهرگان به ویژه نرمتنان می پردازد.

اهداف:

1- دستیابی به تکنولوژی تکثیر و پرورش انواع نرمتنان اقتصادی (از جمله صدف های مروارید ساز لب سیاه و محار)، خیار دریایی، ماهیان تزئینی

2- ارزیابی ذخایر نرمتنان خلیج فارس به ویژه نرمتنان مروارید ساز و خوراکی

3- شناسایی مکان های مناسب جهت پرورش صدف های مروارید ساز

4- بازسازی ذخایر بی مهرگان دریایی به ویژه صدف های مروارید ساز

توانمندی ها:

1- تعیین بیوتکنیک ماهیان زینتی و صدف های مروارید ساز و خوراکی

2- تعیین میزان قابل برداشت نرمتنان

گروه های تخصصی:

1. تکثیر و پرورش

2. بیولوژی

3. غواصی و خدمات دریایی

امکانات و تجهیزات:

تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی بخش اکولوژی:
آزمایشگاه های این بخش بر طبق استاندارد بین المللی اداره می شود.
•آزمایشگاه آماده سازی نمونه
•آزمایشگاه تجزیه دستگاهی
•آزمایشگاه پلانکتون شناسی
•آزمایشگاه بنتوز شناسی
•آزمایشگاه کروماتوگرافی
•آزمایشگاه جذب اتمی
تجهیزات :
سیستم میلي پور مجهز به پمپ وکیوم ,
دستگاه TD C اسپکتروفتومتر آزمایشگاهی
اسپکتروفتومتر صحرایی
فریزدرای
دستگاه جذب اتمي (شعله و کوره)
هیدروژن ژنراتور
دستگاه کروماتو گراف گازی(GC )
دستگاه ELAYZA
دستگاه GC- Ms مجهز به نمونه گذار اتوماتیک
دستگاه HPLC
نوترینت آنالایزر اتوماتیک

تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی بیولوژی و ارزیابی ذخایر:
آزمایشگاهها ی این بخش بر طبق استاندارد بین المللی ISO-17025 اداره می شود.
آزمایشگاه جانور شناسی دریایي
آزمایشگاه بافت شناسی
تجهیزات:
دستگاه برش بافت نرم , دستگاه برش بافت سخت , فریزر و یخچال نگهداری نمونه ها, دستگاه اتوماتیک رنگ آمیزی بافت, استریومیکروسکوپ و میکروسکوپ دوربین دار , انواع ترازوهای دیجیتال و خط کش زیست سنجی

تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی تکنولوژی فرآوری آبزیان
آزمایشگاهها :
آزمایشگاه میکروبیولوژی
آزمایشگاه شیمی فرآورده های دریایی
سالن فرآوری (به مساحت 126 مترمربع)
تجهیزات:
ماکروکجلدال تمام اتوماتیک اسپکتروفتومتر. میکروسکوپ نوری . میکروسکوپ استریومیکروسکوپ و ترازوی دیجیتال . انکوباتور شیکردار یخچالدار . کوره الکتریکی. هود لامینار کلاس 2 . انکوباتور یخچالدار

تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی بخش تکثیر و پرورش :
آزمایشگاه ها:
• آزمایشگاه خالص سازی و کشت غذای زنده گیاهی (زی شناوران گیاهی)
• آزمایشگاه پرورش غذای زنده جانوری (زی شناوران جانوری)
• آزمایشگاه تکثیر و پرورش

• آزمایشگاه کنترل شکوفایی مضر جلبکی (کشند قرمز)

تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی بخش بیوتکنولوژی:

1- آزمایشگاه زیست سلولی - ملکولی

گرداینت PCR- بیوفتومتر-میکروسانتریفوژ- ژل داکیومنت- ترمومیکسر- ترازوی دیجیتال (یک هزارم)- شیکر لوله ای - شیکر صفحه ای- سمپلر در (1-1000)- فریزر منهای 80 درجه- میکروسکوپ دوربین دار-

2- آزمایشگاه فرآورده های بیولوژیک و کشت سلول:

انکوباتور CO2- الیزاریدر- میکروسکوپ اینورت- هود کلاس 1 و2- شیکر انکوباتور

بخشهای تحقیقاتی:

بوم شناسی منابع آبی

1- هداف :

شناخت بوم سازگان مختلف آبی و انجام مطالعات مستمر بوم شناسی منابع آبی دریایی( مناطق دریایی، مناطق ساحلی، خوریات و جزایر) و منابع آبی داخلی (رودخانه ها، سد ها و آبگیرها، استخرهای آبزی پروری، آبزی پروری در قفس )

انجام مطالعات و تحقیقات علمی و کاربردی در رابطه با محیط زیست آبزیان به منظور:

شناخت انواع آلاینده های آلی و معدنی

مطالعه اثرات مخرب آلاینده ها بر ارکانیزمهای گیاهی و جانوری محیط زیست

حفاظت و بازسازی ذخایر و بهره برداری پایدار از منابع زنده در بوم سازگان آبی

مطالعات و پژوهشهای مستمر اثرات متقابل آبزی پروری و محیط زیست بمنظور ارایه راهکارهای کاهش اثرات مخرب پابهای ورودی به آبهای ساحلی

انجام پژوهشهای مرتبط با تهدیدات بیولوژیک در راستای شناسایی پدیده های تروفی ، ترکیب و تراکم لایه بنتیک و سایر آبزیان و اعلام به مدریت بحران پژوهشکده،

مطالعه و پژوهش های کاربردی بمنظور بررسی اثرات محیطی و اقتصادی ناشی از استقرار صنایع در حاشیه سواحل استان اثر آنها بر ذخایر آبزیان

انجام تحقیقات کاربردی و اکولوژیک مرتبط با زیستگاههای مصنوعی، آبزی پروری در قفس ، مزارع پرورشی به منظور:

شناخت اثرات سازه های مصنوعی در محیط آبی

مطالعات مرتبط با آبزی پروری در قفس و اثر آن در آبهای ساحلی و خوریات استان

تجزیه و تحلیل مطالعات مرتبط با آبزی پروری در قفس و زیستگاههای مصنوعی و اعلام مناطق مساعد و مستعد به منظور توسعه آبزی پروری در مناطق ساحلی و دریایی

مهمترین پروژه‌ها و دستآوردها

استقرار سامانه داده برداری لحظه ای از شرایط زی شناوران گیاهی (تنوع وتراکم وکلروفیل A ) وهمچنین ثبت وذخیره مقادیر کل هیدروکربن های نفتی درآب دریا( TPH ) برای اولین بار درآبهای جنوبی کشور ودریافت اطلاعات از طریق سیستم های رادیوئی درپژوهشکده

انجام پروژه بررسی وضعیت زی شناوران گیاهی درآبهای ساحلی استان هرمزگان ودستیابی به چگونگی تنوع زیستی درآبهای مناطق جذر و مدی

بررسی سموم جلبکی احتمالی ناشی از بلوم جلبکی به روشهای مختلف بیولوژیکی، بیوشیمیایی و شیمیایی در آب و صدفهای دوکفه ای به عنوان کورنومتر زیستی

انجام مطالعات وبررسی های زیست محیطی درارتباط با تعیین بهترین نقاط جهت باز سازی ذخایر مرجان شاخ گوزنی در پیرامون جزیره لارک

بررسی وضعیت آب ورسوب استخر های پرورش میگو درراستای مدیریت مزارع پرورش میگو در استان هرمزگان

اتمام پروژه بررسی سیست داینوفلاژله ها در رسوبات دریائی استان هرمزگان

ارائه گزارش طرح ملی هیدروبیولوژی آبهای محدوده ایرانی دریای عمان

پایش شکوفائی جلبکی درآبهای شمال شرقی ، شمال غربی ومرکزی استان هرمزگان

اجرای پروژه بررسی قابلیت استفاده ازصدف نرمتنان دوکفه ای به عنوان کرونومتر زیستی برای ارزیابی کیفی اکوسیسبم دریائی خلیج فارس

شناسائی 97 عدد سیست داينوفلاژله دريائي از3 راسته بزرگ داینوفلاژله ها

اجرای پروژه خاص بررسی اکولوژیک ماهی گلخورک درآبهای ساحلی شرق وغرب استان هرمزگان

برگزاری کارگاه آموزشی منطقه ای سنجش سموم جلبکی با حضور نمایندگان ROPME از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس

بیولوژی و ارزیابی ذخایر

اهداف:

- مطالعه بیولوژی و ارزیابی ذخایر آبزیان مهم از دو منظر تجاری و اکولوژیکی

- زیست شناسی ،پویایی شناسی، و بررسی تغییرات جمعیتی

- تعیین زی توده و ذخایر سرپا، و برآورد سطح بهینه تلاش صیادی،

- بررسي امكان توسعه صيد صنعتي با استفاده از اطلاعات ماهواره اي و سنجش از دور

- استاندارد سازی چشمه تورهای صیادان سنتی و صنعتی

- بازسازی ومدیریت ذخایر آبزیان با تاکید بر مدیریت اکوسیستمی

مهمترین پروژه‌ها و دستآوردها

برآورد زی توده میگوهای تجاری و غیر تجاری استان هرمزگان، به تفکیک مناطق صید در استان هرمزگان

کاهش هزینه های صیادی، افزایش صید سالانه پایدار، مدیریت ذخایر میگوهای استان، کاهش هزینه های صنایع عمل آوری و اشتغال زائی

ایجاد و پیاده سازی داده های مکانی شیلاتی استان هرمزگان در محیط ArcGIS

ارائه مناطق صیادی، پراکنش انواع آبزیان، آبزی پروری، آلاینده ها و جوامع زیستی به تفکیک منطقه

تسریع در تصمیمات مدیریتی به ویژه حوادث غیر مترقبه زیستی(مانند کشندقرمز)

بررسی اثرات نصب زیستگاه های مصنوعی بر ارگانیسم های دریایی در آبهای بندرعباس

بازسازی ذخایر آبزیان، افزایش ذخایرماهیان مهم تجاری، افزایش تنوع زیستی

شناسایی بهترین مکان جهت بازسازی ذخایر مرجان ( Acropora spp. ) در جزیره لارک

شناسایی بهترین مکان جهت بازسازی ذخایر زیستگاه ماهیان تزئینی

آبزی پروری

1- هداف :

- توسعه تحقیقاتی تکثیر و پرورش ماهیان دریائی

- معرفی گونه جدید در صنعت پرورش ماهیان دریایی

- ارتقاء کیفی مدیریت مزارع پرورش میگو

مهمترین پروژه‌ها و دستآوردها:

- تهیه مولد، مولد‌سازی و امکان تکثیر و پرورش ماهیان دریایی هامور و صافی (برای نخستین بار در کشور)

- دستیابی به بیوتکنیک تکثیر ماهی صافی

- بررسی مدیریت مزارع پرورش میگوی وانامی

- ترویج یافته‌های تحقیقاتی مدیریت مزارع پرورش میگو

بیماریهای آبزیان

1- هداف :

- بررسی علل مرگ و میر احتمالی ماهیان

- بررسی علل مرگ و میر احتمالی سخت پوستان

- بررسی علل مرگ و میر احتمالی پستانداران دریایی

- بررسی علل مرگ و میر احتمالی بی مهرگان دریایی

- پایش بهداشت و بیماری‌های مزارع پرورش میگو

- پایش بهداشت و بیماری‌های مزارع پرورش در قفس ماهیان دریایی

- پایش بهداشت و بیماری‌های نرمتنان پرورشی

مهمترین پروژه‌ها و دستاوردها:

- بررسی اپیدمیولوژیک تاثیر برخی از عوامل محیطی و مدیریتی بر بروز بیماری لکه سفید میگو در میگوی سفید هندی و میگوی پاسفید

- بررسی وضعیت بهداشت و بیماریهای مراکز تکثیر و پرورش میگوی کشور

- ردیابی و شناسایی حاملین بیماری لکه سفید در میگوهای وحشی و خرچنگها در استان هرمزگان

- بررسی وضعیت بهداشتی و علل تلفات صدفهای مرواریدساز لب سیاه

ژننتیک آبزیان

ا هداف :

- شناسایی و مطالعات سیستماتیک آبزیان به روش مولکولی

- مطالعه ساختار ژنتیک جمعیت انواع مختلف آبزیان و تعیین نشانگر مولکولی آنها

- شناسایی و استخراج ژنهای اقتصادی آبزیان و ایجاد بانک ژنی انواع آبزیان بومی و اقتصادی کشور

- استخراج و شناسایی مارکرهای جدید میکروساتالایت در آبزیان از طریق کلونینگ و تعیین توالی آنها و ارائه به بانک جهانی ژن NCBI

- مطالعه و بررسی مواد بیو اکتیو از منابع دریایی

تکنولوژی فرآورده های دریایی

1- هداف :

کاهش ضایعات مربوط به افت کیفی و آبزیان ریز ، کم مصرف که شامل غیر قابل مصرف شدن آنها، کاهش ارزش اقتصادی و یا در نهایت مصرف آنها با کیفیت نامطلوب می گردد.

مطالعات اکتشافی در زمینه جداسازی و شناسایی میکروارگانیسم های دریایی بومی با کاربرد در صنایع مختلف اعم از آبزی پروری،پزشکی، محیط زیست و کنترل زیستی

تولید فراورده های طبیعی دریایی با منشاء میکروارگانیسم ها و شناسایی ساختار شیمیایی ترکیبات موثر

آزمایشگاه ها :

آزمایشگاه های بخش اکولوژی شامل:

• آزمایشگاه آماده سازی نمونه

• آزمایشگاه تجزیه دستگاهی

http://pgoseri.ifsri.ir/

• آزمایشگاه پلانکتون شناسی

• آزمایشگاه بنتوز شناسی

• آزمایشگاه کروماتوگرافی

• آزمایشگاه جذب اتمی

آزمایشگاه های بخش بیولوژی و ارزیابی ذخایر شامل:

• آزمایشگاه جانور شناسی دریایي
• آزمایشگاه بافت شناسی

آزمایشگاه های تکنولوژی فرآوری آبزیان شامل:

• آزمایشگاه میکروبیولوژی
• آزمایشگاه شیمی فرآورده های دریایی
• سالن فرآوری (به مساحت 126 مترمربع)

آزمایشگاه های بخش تکثیر و پرورش شامل:

• آزمایشگاه خالص سازی و کشت غذای زنده گیاهی (زی شناوران گیاهی)
• آزمایشگاه پرورش غذای زنده جانوری (زی شناوران جانوری)
• آزمایشگاه تکثیر و پرورش
• آزمایشگاه کنترل شکوفایی مضر جلبکی (کشند قرمز)

آزمایشگاه های بخش بیوتکنولوژی شامل:

• آزمایشگاه زیست سلولی - ملکولی
• آزمایشگاه فرآورده های بیولوژیک و کشت سلول

http://pgoseri.ifsri.ir/