تالاب بین المللی چغاخور / چهارمحال و بختیاری

تالاب بین المللی چغاخور / چهارمحال و بختیاری

تالاب بين المللي و زيباي چغاخور با مساحتي حدود 2300 هكتار در دامنه ارتفاعات برآفتاب در شمال و كلار در جنوب در نزديكي شهر بلداجي از توابع بروجن در استان چهار محال و بختیاری واقع گرديده و يكي از زيباترين و بزرگترين تالابهاي این استان است. اين تالاب در مسير جاده شهركرد- خوزستان قرار گرفته و از شهركرد 65 كيلومتر فاصله دارد. در بهترين شرايط و موقعيت بارندگي، عمق آب تالاب به 3 متر مي‌رسد.

رشته كوه زيباي كلار نيز در سمت جنوب غربي مشرف بر تالاب است كه قله آن 3830 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. تالاب را مرغزاري وسيع در بر گرفته كه مساحت آن حدود 700 هكتار برآورد شده است. اين مرغزار در ماه‌هاي ارديبهشت تا مهر كه سطح آب رو به كاهش مي‌گذارد، از اين هم وسيع‌تر مي‌شود. مساحت آبى تالاب از ۱۳۶۰ هكتار قبل از احداث سد بر روى آن تا 2300 هكتارى بعد از احداث سد و مساحت منطقه شكار ممنوع ۲۵۰۰ هكتار برآورد شده است.

تأمین آب:

آب و هواى تالاب چغاخور متاثر از چهار نوع توده هوا شامل توده هاى هواى قطبى و پرفشار از سمت اروپا، توده هاى هواى مديترانه اى، توده هاى هواى قطبى از شمال كشور و توده هاى هواى حاره بحرى است. اعتدال هوا در تابستان يكى از جذابيت هاى تفريحى اين ناحيه است. منابع آبى تالاب عمدتاً از طريق نزولات جوى و چشمه هاى حاشيه كوه كلار تامين مى شود. مساحت حوزه تالاب حدود ۱۱ هزار و پانصد دروازه و نيم هكتار است كه قسمت اعظم آن را كوه كلار دربرگرفته است.

امكانات و تسهيلات حال و آینده :

راه دسترسي آسفالته، آب آشاميدني، سرويس بهداشتي، فضاي سبز، سكوي نشيمن، دسترسي به واحد اقامتي و پذيرايي، پاركينگ از امکانات مناسب برای بازدیدکنندگان این موهبت الهی است. مطالعات طرح ساخت، دهكده سياحتي چغاخور در فضايي به وسعت 20 هكتار از زمينهاي حاشيه تالاب سد چغاخور در استان چهارمحال و بختياري پايان يافته است.
اين دهكده سياحتي در 2 بخش عمومي و خصوصي ساخته مي شود و در بخش عمومي آن بيش از 13 هكتار فضاي سبز، 2/6 هكتار مسيرهاي تردد و بيش از 4 هكتار فضاي سرپوشيده ايجاد خواهد شد. ساخت رستوران، چايخانه، سياه چادر، استراحتگاه مسافران، هتل و زمين ورزشي از جمله امكانات پيش بيني شده در دهكده سياحتي چغاخور به شمار می رود. در اين دهكده 173 واحد مسكوني ساخته مي شود كه از اين تعداد 150 پلاك به صورت ويلايي و 23 پلاك به صورت انبوه سازي خواهد بود تا در اختيار گردشگران داخلي و خارجي قرار گيرد.

امروزه نياز شديد به بهره‌برداري از ذخاير زيرزميني، منابع آب و انتقال آن، احداث و پايدار‌سازي فضاهاي زيرزميني از جمله تونل را ضروري ساخته است. در اين ميان تونل‌هاي انتقال آب از نواحي پر آب به مناطق خشك و كم آب از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. منطقه مورد مطالعه حدود 109 كيلومتري جنوب شهرستان شهركرد در استان چهارمحال و بختياري واقع است.آب جمع آوري شده در محل سد انحرافي سبزكوه پس از ورود به كانال به طول 4500 متر، از طريق تونل به طول 8 /8574 متر به محل درياچه سد چغاخور انتقال خواهد يافت. به همین خاطر آب سد بالا آمده و عمق آن افزایش می یابد و شاید باعث عدم مرگ تالابهای زیر دست گردد.

راههای دسترسی :

راه هاى دسترسى به تالاب از طريق جاده آسفالته بروجن، ناغان و شهركرد، ناغان در ضلع شرقى و شمال غربى و راه آسفالته سرد روستاهاى حاشيه در ضلع غربى در جنوب شرقى تالاب امكان پذير است.

گیاهان منطقه :

پوشش گياهى تالاب را گونه هاى حاشيه اى، نم پسند، شناور و غوطه ور تشكيل مى دهند كه از آن جمله مى توان بيد، مرغ جگن، پتامژتون، پلى گونيوم، ساز و غيره را نام برد.

این تالاب با ۵۸ گونه گیاهی و آبزیان از اهمیت زیست محیطی بالایی برخوردار بوده و در فصل تابستان حاشیه آن به یک دهکده سیاحتی گردشگران تبدیل می شود.

پرندگان و جانوران منطقه :

فضاي وسيع و هواي لطيف و چشم اندازهاي بديع همراه با آواز و پرواز پرندگان مهاجر و بومي اين تالاب را در رديف يكي از كانونهاي مهم جذب گردشگري در استان قرار داده است. اين ناحيه، آب و هوايي معتدل و زمستانهاي سرد دارد و از نقاط ييلاقي چهارمحال و بختياري محسوب مي‌شود. از پاييز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومي و مهاجر در اين تالاب به سر مي‌برند و تخم‌گذاري مي‌كنند. از انواع پرندگان دائمي يا مهاجري كه در اين تالاب شناسايي شده‌اند مي‌توان به انواع مرغابی سانان ، غاز و اردك، آنقوت، چنگر و انواع حواصيل، لك لك سفيد، کشیم، باکلان، فلامينگو، شكارى ها، پلوه، حواصيل، اكراس، قو، سليم و كاكايى ها و خروس كولي اشاره كرد.

از ديگر گونه هاى جانورى اين منطقه مى توان به خزندگانى چون انواع مارها، بزمجه ها، لاك پشت آبزى و پستاندارانى نظير گراز، شغال، سمورسنگى، شنگ، روباه، خرگوش، گرگ، انواع قورباغه اشاره نمود.

ماهیان منطقه :

ماهیهای تالاب عبارتند از آبزیانی مانند ماهی کپور، با ارزش ژنتیکی، کنترل بیولوژیکی، زینتی، مطالعاتی، صید تجاری و غذایی . گامبوزیاد (ماهی گورخری) ، زرده پر، عروس و ماهيان تحميل شده به تالاب مانند كپور، فيتوفاك، آمور و شیرماهی اشاره كرد. لازم به ذكر است وسعت زيستگاهى بسيار خوب و فقدان يا كم بودن منابع آلاينده، وجود گونه هاى ماهى در تالاب داراى ارزش ژنتيكى و كنترل بيولوژيكى، زيستى، مطالعاتى، صيد، تجارى و غذايى، زيست گونه منحصر به فرد ماهى گورخرى (از خانواده گامبوزيا) در اين تالاب، نزديكى به امامزاده هاى حمزه على و دو تالاب شالو و سولقان و همچنين امكان دسترسى به جاده آسفالته درجه يك در كوتاه ترين زمان از جمله ويژگى هاى منحصر به فرد تالاب چغاخور است و همچنین خزندگانی شامل لاک پشت آبزی، حیوانانی نظیر گراز، شغال، گرگ، روباه و خرگوش در مجاور آن زندگی می کنند .

فصل بهار و تابستان بهترین زمان بازدید از تالاب است همچنین فصل زمستان و یخ بستن تالاب نیز زیبایی بی نظیری دارد و این زیبایی ها سالانه گردشگرانی را به این مکانها می کشاند.

تالاب بین المللی چغاخور به دلیل شرایط تنوع زیستی بالا و گونه های جانوری نادر از سال 78 توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و مورد حمایت قرار گرفت.

این منطقه به دلیل قرار گرفتن در کنار دو جاده آسفالته و برخورداری از تنوع زیستگاهی و جانوری به خصوص پرندگان، دارای قابلیتهای گردشگری زیادی است و مجاورت آن با امامزاده حمزه علی در کنار تفریحات فیزیکی پرتحرک مثل قایقرانی، ماهیگیری لذت جویی از مناظر و تماشای حیات وحش اهمیت منطقه را دوچندان کرده است.

مساحت منطقه شکار ممنوع تالاب دو هزار و 500 هکتار است که پنج محیط ‌بان در این منطقه از فعالیت غیرمجاز صیادان و شکارچیان جلوگیری می‌کنند.

از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب به سر می‌برند و تخم‌گذاری می‌کنند

این تالاب زیستگاه انواع مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر و انواع حواصیل، لک‌لک سفید، کشیم، باکلان، فلامینگو، شکاری‌ها، پلوه، حواصیل، اکراس، قو، سلیم و کاکایی‌ها و خروس کولی است.

از دیگر گونه‌ها‌ی جانوری این منطقه می‌توان به خزندگانی چون انواع مارها، بزمجه‌ها، لاک‌پشت آبزی و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمورسنگی، شنگ، روباه، خرگوش، گرگ، انواع قورباغه اشاره کرد.

تامین آب چاههای 20هزار هکتار از اراضی کشاورزی در پایین دست تالاب حتی در سال‌های خشکسالی از دیگر مزایای تالاب چغاخور است.

تالاب بین المللی چغاخور در ۵۵ کیلومتری شهرکرد در شهرستان بروجن در محور ارتباطی شهرکرد - خوزستان قرار دارد شوربختانه شواهد موجود در چغاخور حکایت از امکان حذف زودهنگام پسوند “بین المللی” از این تالاب ارزشمند دارد! شواهدی که قادرند حتی نام چغاخور را از سیاهه تالاب های ایران حذف کنند.

بر بنیاد مطالعات اجرایی طرح تونل انتقال آب سبزکوه قرار است به منظور تأمین آب شرب و صنعت و کشاورزی منطقه بروجن سالانه حدود ۶۷ میلیارد مترمکعب آب حوضه سبزکوه از طریق تونل انتقال آب ۱۰ کیلومتری، مستقیما” به داخل تالاب چغاخور سرازیر شود، البته لازمه ایجاد محیطی برای گنجایش و هدایت این حجم آب همان افزایش ارتفاع سد احداثی در محل خروجی تالاب چغاخور – از ۶ متر به ۱۱ متر – است که هم اکنون به علت مشکلات اجتماعی و عدم توافق مالکان اراضی اطراف تالاب با وزارت نیرو، این عملیات افزایش ارتفاع سد متوقف شده است.

هرچند پس از مخالفت ها و عدم توافق مالکان اراضی اطراف تالاب با وزارت نیرو بر سر قیمت زمین هایی که در اثر اجرای طرح افزایش ارتفاع سد به زیر آب خواهند رفت، گزینه هدایت آب از طریق کانال به خارج از چغاخور مطرح شد و تا حدودی خیال فعالان محیط زیست و حتی سازمان حفاظت محیط زیست را از مرگ و نابودی تالاب بین المللی چغاخور راحت کرد اما شواهد موجود حکایت از همان خواب های شوم برای چغاخور دارد.

حقیقت ماجرا این است که به رغم اعلام گزینه جایگزین برای هدایت آب از کنار تالاب، اما هیچگونه تغییری در نقشه اجرایی احداث تونل صورت نگرفته و موقعیت محل خروجی تونل حکایت از آن دارد که گزینه ای به جز سرازیر شدن آب تونل به داخل تالاب وجود ندارد و با پایان یافتن عملیات اجرایی تونل، سازمان حفاظت محیط زیست در برابر عملی انجام شده قرار گرفته و چاره ای جز تبدیل کردن چغاخور به دریاچه ذخیره و هدایت آب و قبول مرگ و نابودی این تالاب بین المللی نخواهد داشت.

رخدادی غیرکارشناسی و طبیعت ستیزانه که برخی شناسه های غیرقابل انکار محیط های تالابی – مثل میزان استاندارد ارتفاع آب – را از بین برده، نرخ رسوب گذاری در تالاب را به شدت افزایش داده و به علاوه، ورود رودخانه ای آب به چغاخور سبب بر هم خوردن اکوسیستم طبیعی تالاب شده و روند بحرانی شدن شرایط آن را شتابی نگران کننده و غیرقابل برگشت خواهد بخشید.

تخلیه صدها تن خاک حاصل از عملیات خاکبرداری احداث تونل انتقال آب در مرغزارهای حاشیه تالاب که در گذشته برای منفعتی کوتاه مدت و موقت تغییر کاربری یافته و تبدیل به زمین های کشاورزی شده اند نیز نکته قابل تأملی است که بدون کمترین ممانعت و مقاومتی از سوی نهادهای متولی توسط پیمانکار پروژه در اطراف چغاخور – البته با توافق و لحاظ منافع مدعیان مالکیت آن اراضی – انجام می گیرد. یعنی در همان مناطق حساس و آسیب پذیر حاشیه تالاب که در درون خود گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری را پرورش می دهند و مناسب‌ترین محل های حضور حیات وحش و به ویژه پرندگان هستند و از اهمیت زیست محیطی فراوانی برخوردارند.

شاید عدم برخورداری سازمان حفاظت محیط زیست از ابزارهای قانونی و قدرت رقابت و مقابله با سایر دستگاه های ثروتمند دولتی، علت بروز این ناهنجاری های شگفت آور و آشکار باشد که همواره مجریان پروژه های بزرگ عمرانی از این سازمان کم بضاعت جلوتر هستند و قبل از تائید ارزیابی های زیست محیطی و صدور مجوزهای قانونی از سوی این سازمان، پروژه ها بدون کوچکترین ممانعتی عملیاتی می شوند.

برای دیدن تالاب چغاخور باید به شهر بلداجی سفر کنید و این تالاب را در مسیر جاده شهرکرد- خوزستان ببینید. عمق آب تالاب چغاخور در بهترین شرایط و موقعیت بارندگی، به 3 متر می‌رسد و آن را در دل سبزه زاری 700 هکتاری مثل یک نگین فیروزه ای رنگ نشان می دهد. این سبزه زار، در ماه‌های اردیبهشت تا مهر که سطح آب رو به کاهش می‌گذارد، از این هم وسیع‌تر می‌شود.

تالابی برای تمام فصول

بهترین زمان برای سفر به چغاخور بهار و تابستان است. آب و هواى تالاب چغاخور از چهار نوع توده هوایی تاثیر می گیرد. یعنی توده‌هاى هواى قطبى و پرفشار از سمت اروپا، توده‌هاى هواى مدیترانه‌اى، توده‌هاى هواى قطبى از شمال کشور و توده‌هاى هواى حاره بحرى. اگرچه که این روزها یکی از بهترین زمان های سفر به چغاخور است اما اعتدال هوای این منطقه در تابستان هم فرصت خوبی به شما می دهد که در گرمای تابستان، به سمت این تالاب فرار کنید و از طبیعت و خنکای آن بهره مند شوید.

منابع آبى تالاب عمدتاً از طریق نزولات جوى و چشمه‌هاى حاشیه کوه کلار تامین مى‌شود. پوشش گیاهی آن را هم گونه‌های حاشیه‌ای، نم پسند، شناور و غوطه ور همچون؛ بید، مرغ جگن، پتامژتون، پلی گونیوم، ساز و غیره تشکیل می‌دهند

این ناحیه آب و هوایی معتدل و زمستان‌های سرد دارد و از نقاط ییلاقی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود. از پائیز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب به سر می‌برند و تخم‌گذاری می‌کنند.

چه می بینید؟

در تالاب چغاخور می توانید انواع و اقسام پرندگان و آبزیان بومی یا مهاجر را ببینید. پرندگان این تالاب را بیشتر غازها و اردک ها، مرغابی، آنقوت، لک لک سفید، چنگر و انواع حواصیل، کشیم، باکلان، فلامینگو، شکاری‌ها، پلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکایی‌ها و خروس کولی تشکیل می دهند. اما به جز این ها، خزندگانی مثل انواع مارها، لاک پشت آبزی، بزمجه‌ها و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمور سنگی، روباه، گرگ، خرگوش، شنگ و انواع قورباغه‌ها را هم می توان در این تالاب دید.

اما اگر جزو علاقمندان به ماهی هم هستید، باید بدانید که در تالاب چغاخور ماهی هایی مثل ماهی گورخری، زرده پر، عروس، و ماهیان تحمیل شده به تالاب مانند کپور، فیتوفاک، آمور و شیر ماهی فراوان هستند. اما از همه این ها خاص تر، وجود نوعی ماهی از خانواده گامبوزیا (کپور دندان) در آب‌های تالاب چغاخور است که ویژگی منحصر به فرد این تالاب به حساب می آید.

چطور برویم؟

راه‌هاى دسترسى به تالاب از طریق جاده آسفالته بروجن، ناغان و شهرکرد، ناغان در ضلع شرقى و شمال غربى و راه آسفالته سرد روستاهاى حاشیه در ضلع غربى در جنوب شرقى تالاب امکان پذیر است.

این منطقه زیبا و پر جاذبه برای طبیعت‌گردان دارای راه دسترسی آسفالته، آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، فضای سبز، سکوی نشیمن، دسترسی به واحد اقامتی و پذیرایی، پارکینگ است.