محققان ايراني موفق به ثبت اختراع مولدسازي و تكثير مصنوعي ماهيان خاوياري پرورشي در عالي‌ترين مرجع جهاني شدند

رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران از نخستين ثبت اختراع وزارت جهاد كشاورزي در زمينه ماهيان خاوياري با موضوع امكان مولدسازي و تكثير مصنوعي ماهيان خاوياري پرورشي بومي و غير بومي درياي خزر در عالي ترين مرجع ثبت اختراعات جهان توسط محققان اين موسسه خبرداد.

به گزارش سرويس پژوهشي ايسنا، اين اختراع، حاصل اجراي پروژه هاي تحقيقاتي دكتر محمود بهمني، فوق دكتري تخصصي اندوكراينولوژي مقايسه اي توليد مثل آبزيان و دانشيار پژوهشي موسسه تحقيقات شيلات ايران - به عنوان مجري مسوول - با همكاري يك تيم تحقيقاتي توانمند در بيش از يك دهه فعاليت مستمر علمي است كه موفق به امكان مولدسازي و تكثير مصنوعي ماهيان خاوياري پرورشي بومي درياي خزر (نظير ازون برون، شيپ، تاسماهي ايراني و ...) و نيز غير بومي درياي خزر (نظير استرلياد و ...) شده اند.

دكتر عباسعلي مطلبي در گفت‌وگو با خبرنگار پژوهشي ايسنا با اشاره به ضرورت امكان بازگشت هويت در مرحله فراموشي «خاويار ايران» در جهان گفت: اين اختراع علاوه بر ارائه توانمندي محققان و دانشمندان ايراني، حاوي الگوهاي نوين از روش‌هاي ارتقاي توليدات كمي و كيفي ماهيان خاوياري در شرايط پرورشي به شمار مي رود.

وي تصريح كرد: افزايش روند توليد بچه ماهيان خاوياري (انگشت قد)، افزايش روند توليد ماهيان خاوياري جوان، فرمولاسيون و توليد جيره غذايي مولدسازي ماهيان خاوياري (نر و ماده)، تعيين جنسيت و تعيين مرحله بلوغ ماهيان خاوياري بر اساس شاخص‌هاي هورموني، مولدسازي ماهيان خاوياري (نر و ماده) و توليد اسپرم و تخمك زايا از آنها، توليد خاويار پرورشي از ماهيان خاوياري پرورشي (ماده) و متدولوژي افزايش راندمان تكثير ماهيان خاوياري با استفاده از فرمولاسيون GnRH و تخمگيري به روش زنده از مولدين ماده پرورشي مهمترين دستاوردهاي اجرايي حاصل از اين اختراع محسوب مي شود.

رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران با اشاره به پروسه بسيار دشوار ثبت اختراع در اداره ثبت اختراعات آمريكا (US-Patent) به عنوان عالي ترين مرجع ثبت اختراعات و اكتشافات جهان تاكيد كرد: وضعيت ناعادلانه تحريم دانشمندان ايراني در دستيابي به موفقيت‌هاي علمي جهان از ديگر دشواري‌هاي مسير ثبت اختراع اين يافته مهم علمي محسوب مي شود كه خوشبختانه با توجه به سطح بالاي علمي و غناي يافته هاي ارائه شده، اين درخواست در اولين مرحله داوري به تصويب رسيد و جمهوري اسلامي ايران به عنوان اولين كشور دريافت كننده US-Patent (ثبت اختراع در آمريكا) در زمينه مولدسازي و تكثير مصنوعي ماهيان خاوياري پرورشي (Method for Artificial Breeding of Farmed Sturgeon) در جهان، شناخته شد تا همچنان نام «ايران» با خاويار در با ارزشترين محافل علمي جهان عجين شده و در صدر قرار گيرد.

وي افزود: نكته قابل توجه ديگر اين است كه آمار ثبت اختراعات مخترعان مقيم كشورمان در اداره ثبت اختراعات آمريكا بسيار محدود بوده و اين ثبت اختراع به عنوان نخستين ثبت اختراع علمي مرتبط وزارت جهاد كشاورزي در اين مرجع عالي جهاني به شمار مي رود.

مطلبي با اشاره به سابقه موضوع و با بيان اين كه از ديرباز معروفيت درياي خزر به ماهيان خاوياري و شهرت خاويار در جهان به «خاويار ايران» بوده است، گفت: متاسفانه در سال‌هاي اخير با روند شديدا رو به كاهش و به عبارتي مرحله بحران و انقراض اين ذخاير ارزشمند از آبزيان در درياي خزر، مواجه شده ايم كه دلايل متعددي را بر آن متصورند.

وي افزود: نكته قابل تامل، آن است كه با اين روند نزولي توليد و احياي طبيعي ماهيان خاوياري در درياي خزر و از طرفي تقاضاي روز افزون بازارهاي جهاني هزاره سوم براي محصول لوكس خاويار، شرايط توسعه رو به رشدي براي سرمايه گذاران، پرورش دهندگان و توليدكنندگان خاويار پرورشي در جهان ايجاد شده است.

مطلبي با اشاره به طرح ديدگاه‌هاي جديد در تعطيلي موقت صيد و بهره برداري از تاس‌ماهيان درياي خزر با توجيه ضرورت احياي ذخاير، نسبت به رونق گيري اين صنعت با هدف اصلي جايگزيني خاويار پرورشي با قيمت نازلتر از خاويار طبيعي ( به ويژه جايگزيني با برند خاويار ايران Iranian Caviar Brand) بر ذائقه مردم در جهان ابراز نگراني و خاطرنشان كرد: امروزه كشورهاي اروپايي و همچنين چين، امريكا، رژيم اشغالگر قدس و حتي كشورهاي منطقه كارائيب نظير اروگوئه و جالبتر از همه كشورهاي عربي به ويژه امارات، سرمايه گذاري‌هاي هنگفتي را در زمينه پرورش و توليد خاويار پرورشي با هدف جايگزيني و حذف برند خاويار ايراني و در دست گرفتن بازار جهاني خاويار با ورود حجم عظيم خاويار پرورشي در آينده بسيار نزديك به انجام رسانده اند. درحالي كه هنوز سازوكار توليد تجاري خاويار در كشورمان عملياتي نشده و هنوز در مراحل ابتدايي و پايلوت به سر مي برد.

رييس موسسه تحقيقات شيلات ايران خاطرنشان كرد: اين در حالي است كه تاريخچه خاويار، با درياي خزر و به نام «ايران» رقم خورده بود. به طوري كه از سال 1373نيز با آغاز فعاليت هاي تحقيقاتي مرتبط با تاسيس انستيتو تحقيقات بين المللي ماهيان خاوياري (از مراكز پژوهشي تابعه موسسه تحقيقات شيلات ايران)، فصل جديدي در تحقيقات كاربردي مرتبط با اين گونه هاي ارزشمند در كشور آغاز شده است. بدين ترتيب با پيش بيني وضعيت نامطلوب امروز از سرنوشت ماهيان خاوياري درياي خزر و اهميت و ضرورت موضوع، طراحي سلسله موضوعات علمي مرتبط در قالب اجراي پروژه هاي كاربردي با ماهيت بررسي ساختارهاي فيزيولوژيك ماهيان خاوياري و طرح موضوعات نو در اين خصوص براي اولين بار توسط محققان موسسه تحقيقات شيلات ايران از سال 1374 آغاز شد.

وي ادامه داد: با اجراي تعداد هشت طرح تحقيقاتي هدفمند (مصوب موسسه تحقيقات شيلات ايران) در يك دوره زماني 14 ساله، بسته علمي (Scientific package) مولد سازي گونه‌هاي مختلف تاس‌ماهيان در شرايط پرورشي در كشور تهيه شد كه حاصل آن كسب تعداد پنج فقره گواهينامه ثبت اختراع از سازمان ثبت مالكيت معنوي كشور، چندين مرحله انتخاب پژوهشگر برتر در سطح ملي و نيز بين المللي و چاپ مقالات متعدد علمي – پژوهشي در مجلات معتبر و كنفرانس‌هاي علمي داخل و خارج كشور و نيز اخذ تقديرنامه از سوي بخش‌هاي پژوهشي و اجرايي كشور بوده است.