بزرگترین تالاب لرستان خشکانده شد

چهار‌شنبه ۶ دی ۱۳۹۱  ۰ نظر   ۲۰۶ بازدید

آفتاب: تالاب‌های یازده‌گانه معروف پلدختر بر روی آهک‌های خرد شده لنداسلاید سیمره واقع شده‌اند که حدود 10 تا 11 هزار سال پیش ایجاد شده اند ولی امروز این سرمایه طبیعی لرستان به راحتی در میان بی‌توجهی مسئولان در مسیر انقراض قرار گرفته‌اند.

تالاب‌ها از مولدترین محیط‌های کره زمین محسوب می‌شوند و به همین دلیل تداوم حیات در روی کره زمین به شدت وابسته به تداوم شرایط بوم‌شناختی این اکوسیستم‌های بی‌نظیر است.

به دیگر سخن، تالاب‌ها شریان‌های حیاتی زیست کره محسوب شده و به همین دلیل جزء پرتولیدترین محیط‌های طبیعی همچون تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به ویژه سیلاب هستند.

اهمیت تالاب‌ها در حفظ اکوسیستم

این اکوسیستم‌های آبی در راستای تثبیت خطوط ساحلی، از بین رفتن مواد زاید و تصفیه آب، برخورداری از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از جایگاه ارزشمندی برخوردار هستند.

این در حالیست که اکثر تالاب‌های ایران زمین زمین به دلایلی همچون خشکاندن و تغییر کاربری، ایجاد آلودگی و برداشت بی‌رویه از گونه‌های زیستی در معرض خطر از بین رفتن قرار گرفته‌اند.

فلات ایران که بیش از 80 درصد از خاک این سرزمین را در برگرفته تنوعی از چشم‌اندازهای کوهستانی، کوهپایه ای، دشتی و کویری است و به علت قرار گرفتن درکمربند خشک و نیمه خشک جهان دارای میکرواقلیم‌های بسیار متنوعی از جمله تالاب‌های فراوانی است که در جای جای این سرزمین اسلامی واقع شده‌اند.

نگاهی به تالاب‌های شهرستان پلدختر

در این بین استان لرستان نیز به دلایل خاص زمین شناسی دارای تالاب‌های متعددی است که شهرستان پلدختر را با هفت تالاب دائمی و چهار تالاب فصلی می‌توان به عنوان شهر تالاب‌های این استان نام برد.

این شهرستان دارای تالاب‌های فصلی و دائمی چون گری بلمک، گری جمجمه، تکانه، لفانه، کبود و زردابه است که تالاب گری بلمک با بیش از 500 هکتار وسعت بزرگترین آنهاست.

در سال‌های اخیر تالاب‌های شهرستان پلدختر به ویژه تالاب گری بلمک انواع تهدیدات و تخریب‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده‌اند. به طوریکه در اقدامی عجیب آب تالاب گری بلمک با صرف هزینه‌های بسیار توسط یک کانال به طول دو کیلومتر به رودخانه کشکان تخلیه می‌شود تا با خشک شدن این تالاب زمینه توسعه اراضی کشاورزی در این منطقه را فراهم شود.

تالاب گری بلمک 80 درصد توان اکولوژیکی خود را از دست داد

فرماندار شهرستان پلدختر در این رابطه در سخنانی با اشاره به نعمت حضور تالاب‌ها در این شهرستان گفت: تالاب‌های این شهرستان در 12 کیلومتری جنوب شهر پلدختر قرار دارند و با مهاجرت پرندگان از مناطق سیبری چشم‌انداز زیبای این تلاب‌ها پیدا می‌کنند که چشم هر رهگذری را مجذوب خود می‌کنند.

فریدون رشیدی افزود: تالاب‌ها شریان‌های حیاتی و جزو پر تولیدترین محیط‌های طبیعی هستند و دارای فواید زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، حفظ سطح آب، شیلات، ایجاد بستر مناسب برای گونه‌های جانوری و گیاهی و ده‌ها کاربرد دیگر هستند.

وی تصریح کرد: تالاب‌های 11 گانه پلدختر ظرفیتی مهم و مناسب برای توسعه صنعت گردشگری است زیرا بر اساس تحقیقات کارشناسان، ارزش اکولوژی تالاب از جنگل نیز بالا تر است.

فرماندار پلدختر گفت: پلدختر دارای تالاب‌های فصلی و دائمی همچون گری بلمک، گری جمجمه، تکانه، لفانه، کبود و زردابه است که تالاب گری بلمک با بیش از 500 هکتار وسعت بزرگترین آنهاست.

رشیدی به برخی عوامل تهدید کننده حیات تالابهای پلدختر اشاره کرد و گفت: برداشتهایی که در اطراف تالاب‌ها به وسیله احداث چاه‌های غیرمجاز کشاورزی صورت می‌گیرد از جمله این عوامل است.

وی با بیان اینکه تالاب گری بلمک به دلیل تغییرات کاربری در وضعیت خوبی نیست، عنوان کرد: اگر برنامه احیای این تالاب انجام شود، می‌توانیم شاهد ایجاد 250 شغل به صورت مستقیم در بین جوامع محلی باشیم.

فرماندار پلدختر گفت: این در حالی است که تالاب گری بلمک بیش از 80 درصد توان اکولوژیکی خود را از دست داده است.

به گفته رشیدی این تالاب به دلیل زهکشی‌های انجام شده به یک تالاب فصلی کوچک و موقتی تبدیل شده است.

سابقه تاریخی تالاب‌های شهرستان پلدختر

مدیر امور آب شهرستان پلدختر نیز در سخنانی با اشاره به ارزش‌های خدماتی این اکوسیستم‌های آبی گفت: تالاب‌ها سیستم‌های طبیعی بی‌همتا و یکی از شاهکارهای خلقتند که به دلیل داشتن پتانسیل‌های منحصر به فرد و بعضاً ناشناخته از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.

رضا میرزایی ادامه داد: تالابها پتانسیل‌های زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، زادآوری آبزیان، منبع انرژی لجنی و گیاهی، حیات وحش، حمل و نقل، شیلات، ذخیرگاه مواد ژنتیکی گیاهی و جانوری، جذب گردشگر و ده‌ها کارکرد متفاوت و موزون دیگر را به طور یکجا در خود دارند.

وی افزود: بر اساس نظر کارشناسان ارزش اکولوژیکی تالاب ها 10 برابر جنگل‌ها و 200 برابر زمین‌های زراعی دیم است.

میرزایی افزود: براساس بررسی‌های زمین شناسی، تالاب های یازده گانه معروف پلدختر بر روی آهک‌های خرد شده لنداسلاید سیمره (چل جایدر) واقع شده اند که حدود ده تا یازده هزار سال پیش وقوع زلزله‌ای به بزرگی بیش از 7 ریشتر موجب رانش لایه‌های سنگی یال شمالی طاقدیس کبیر کوه و مسدود شدن رودخانه‌های سیمره و کشکان و در نتیجه تشکیل دریاچه‌ای عظیم در جنوب شهرستان پلدختر و شمال شهرستان دره شهر شد و به دنبال آن شرایط تشکیل تالاب‌ها نیز فراهم شد که با این اوصاف قدمت تالاب‌های پلدختر در واقع معادل سن لنداسلاید سیمره است.

محو بزرگترین تالاب لرستان به مدد مسئولان!

مدیر امور آب شهرستان پلدختر گفت: بر اساس مطالعات هیدروژئولوژی، منشاء آب تالاب‌های پلدختر نزولات جوی بوده که با توجه به وضعیت زمین‌شناسی و توپوگرافی منطقه، تالاب‌ها نسبت به محدوده‌های همجوار پست تر و کف آنها نیز از رسوبات مارنی دانه ریز و نفوذناپذیر سازند گچساران است و جریان‌های زیر سطحی به تبعیت از گرادیان هیدرولیک به سمت تالاب‌ها حرکت کرده و به داخل آنها زهکش و یا به صورت چشمه در مرز لایه آبدار با سنگ کف به داخل تالاب‌ها تراوش می‌کند.

وی افزود: بر اساس آثار و شواهد موجود تعداد تالاب‌های پلدختر بعد از وقوع لنداسلاید سیمره، بالغ بر 50 تالاب کوچک و بزرگ بوده که از زمان تشکیل تا 100 سال پیش تحت تأثیر عوامل طبیعی، بیشتر آنها خشک و منقرض شده‌اند و تنها تعداد 11 تالاب که از تغذیه بهتری برخوردار بوده باقی مانده‌‌اند.

میرزایی تصریح کرد: وضعیت تالاب‌های باقیمانده در سال‌های گذشته تاکنون نیز بدین صورت بوده که بزرگترین و زیباترین تالاب شهرستان پلدختر و به تعبیری استان لرستان، تالاب معروف گری بلمک با مساحتی حدود 600 هکتار بوده که متأسفانه در سال 1375 با احداث زهکش و از محل اعتبارات دولتی تغییر کاربری داده شد و در نهایت خشک شد.

وضعیت نابسامان تالاب‌های باقی مانده در پلدختر

وی ادامه داد: طبق برآورد برخی کارشناسان، ارزش هر هکتار تالاب در تالاب‌هایی که پذیرای حداقل 20 هزار پرنده مهاجر در سال باشند از لحاظ بوم شناختی به 100 میلیون دلار می‌رسد لذا با یک حساب سرانگشتی می‌توان فهمید که چه خسارتی نصیب شهرستان محروم پلدختر شده است.

مدیر امور آب شهرستان پلدختر گفت: هفت تالاب باقیمانده دائمی جنوب شهر پلدختر در مجموع با مساحتی حدود 45 هکتار در اثر عوامل مختلف طبیعی و انسانی از جمله تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پی در پی، تبخیر شدید، تغذیه نامناسب، عدم رعایت حریم زیست محیطی و اکولوژیکی تالاب‌ها از سوی مجریان، عدم رعایت حق آبه طبیعی تالاب‌ها و حفر چاه و برداشت آب شرب و کشاورزی در اطراف و حریم آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند.

کاهش 50 درصدی آب تالاب‌های پلدختر

میرزایی بیان داشت: مقایسه حجم فعلی آب تالاب‌ها با حجم آب آنها در سال 1376 نشان می‌دهد که حجم آب آنها نسبت به 12 سال قبل در مجموع حدود 50 درصد کاهش داشته است.

وی افزود: با این تفاسیر برای احیاء و پایداری سلامت محیط زیست تالاب‌های پلدختر و جلوگیری از انقراض آنها باید کار تعیین حریم قانونی تالاب‌ها و جلوگیری از برداشت آب یا صدور پروانه حفر در حریم آبی و زیست محیطی و اکولوژیکی آنها توسط شرکت آب منطقه‌ای و اداره کل محیط زیست استان لرستان در دستور کار قرار گیرد.

مدیر امور آب شهرستان پلدختر خواستار انجام سریع مطالعات تغذیه و تأمین آب تعداد 6 تالاب محدوده ولی عصر و تنگ فنی از طریق ایستگاه پمپاژ و برداشت آب از رودخانه کشکان در فصول پر آبی شد و گفت: با برداشت سالانه حدود 6 میلیون مترمکعب آب در فصول پر آبی از رودخانه کشکان و پمپاژ و تزریق آن به تالاب‌های 6 گانه ولی عصر و تنگ فنی می‌توان تالاب‌های پلدختر را احیاء و از خطر انقراض نجات داد.

میرزایی ادامه داد: جلب مشارکت بخش خصوصی به منظور ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه و بهره گیری از جاذبه‌های گردشگری و اکوتوریسمی تالاب‌ها و ارتقای سطح حفاظت از منطقه شکار و صید ممنوع چل جایدر و به ویژه محدوده تالاب‌ها از دیگر مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد.

تالاب‌ها، ظرفیت مهم گردشگری

از طرف دیگر تالاب‌های پلدختر که از زیبایی و طراوت خاصی برخوردار است اگر مورد توجه مسئولان ذی ربط قرار گیرد به طور قطع و یقین در جذب گردشگران موثر خواهند بود. آنچه که امروز موجب فعال شدن این تالاب‌های می‌‌شود فراهم آوردن امکانات رفاهی و اقامتی در اطراف آنها است اگر چه اقداماتی در زمان مدیریت قبلی محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان صورت گرفته ولی کافی نیست.

تالاب‌های زیبایی که در بخش وسیعی از بلندی‌های مشرف به دشت حایدر و پیچ و خم‌های جالب توجه "تنگ فنی" وجود دارد اگر از امکانات لازم بر خوردار شوند درآمدزا خواهند شد.

وسعت این تالاب‌ها یا به اصطلاح "گری‌ها" بالغ بر 45 هکتار می باشد که گری جمجمه بزرگ‌ترین و گری سیه کوچک‌ترین آنها است و همگی به جز گرگر در همه فصول سال از طراوت قابل توجهی برخوردارند و هرگز خشک نمی‌شوند.

"گری پا به نار" و "گری تاف" کنار هم قرار گرفته و "گری کبود" حالتی شبیه جزیره به خود گرفته و "گری جمجمه" به معنای جنبان که حالت تحرک دارد.آب شیرین تالاب تنگ فنی و گیاهانی چون بلمک، نی، بلوط، پونه و بابونه در حاشیه همه تالاب‌های این منطقه مناظر دلفریب و چشم‌نوازی را به وجود آورده‌اند.

تالاب‌های پلدختر اگر از انزوای فراموشی خارج شوند و از توجه مسئولان شهری و استانی برخوردار گردند فردایی روشن و اقتصادی شکوفا برای مردم این سامان به ارمغان خواهد آورد.

به هر روی به توجه به ارزشمند بودن تمام تالاب‌های کره زمین، حفظ تالاب‌های استان لرستان به خصوص تالاب‌هایی همچون گری بلمک در پلدختر و بیشه دالان در بروجرد ضروری تر از گذشته به نظر رسیده و امید است که به زودی شاهد بازگشت کامل حیات به این دو تالاب ارزشمند مردم لرستان باشیم

مطالب مشابه

دیدگاه خود را بیان کنید