آب‌های گیلان در خطرند

مجتبی عابدینی: برداشت بی رویه از سواحل و رودخانه‌ها موضوع مهمی است که مسوولان محیط زیست در طول سال‌های گذشته نسبت به اثرات مخرب آن هشدار داده‌اند، اما همچنان این روند ادامه داشته و محیط زیست گیلان را تهدید مي‌کند

متاسفانه روزانه تعداد زیادی از مردم از بستر رودخانه‌های استان درحالی اقدام به برداشت شن و ماسه مي‌کنند که مشکلات معیشتی را دلیل اصلی این کار مي‌دانند.
این در حالی است که کارشناسان محیط زیست گیلان معتقدند؛ برداشت بی‌رویه از رودخانه‌های استان به دلیل عدم رعایت اصول فنی برداشت از لحاظ وسایل مکانیکی و از نظر روش‌های برداشت، صدمات قابل‌توجهی را به اکوسیستم رودخانه‌ها وارد مي‌کند.
تخریب بستر طبیعی رودخانه،پایین رفتن سطح اساسی رودخانه و در نتیجه کاهش ضریب آبدهی آن، بالا رفتن میزان تبخیر، سرعت بخشیدن به جریان آب به دلیل تسطیح بستر و افزایش خسارت سیل به اراضی همجوار، سرعت حمل رسوبات و گل و لای به دریا و مهم تر از همه تخلیه بستر رودخانه‌ها از سنگ و قلوه‌سنگ موجب کاهش توان خودپالایی رودخانه‌ها که شریان‌های حیاتی استان هستند، مي‌شود.
به گفته این کارشناسان؛ وجود سنگ و قلوه سنگ و خزه‌های موجود و سایر گونه‌های بیولوژیک آب، هوادهی طبیعی را ایجاد مي‌کند و باعث کاهش بار آلودگی مي‌شود، البته این ظرفیت طبیعی بر اثر همین برداشت‌های غیرکارشناسی حذف شده است.
همچنین یکی دیگر از مشکلات این برداشت‌ها تاثیر منفی آن بر مهاجرت ماهیان و خصوصا تخم‌ریزی و زادآوری آبزیان است که این مهم باعث تخریب و تهدید بستر طبیعی زادآوری آبزیان شده، موضوع مهمی که در سال‌های اخیر باعث شده تا تخم ریزی طبیعی ماهیان در رودخانه‌ها کاهش چشمگیری داشته باشد.
این سخنان کارشناسان و دوستداران محیط زیست در حالی مطرح مي‌شود که اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان بارها اعلام کرده که بخش بزرگی از برنامه‌های اجرایی خود را در جهت حفاظت و جلوگیری از این گونه برداشت‌ها معطوف کرده است.
برخورد مستقیم با تخلفات و توقیف وسایل جرم متخلفان و تشکیل پرونده در مراجع قضایی و نیز برآورد جرایم ناشی از تخریب درقالب برگ‌های جریمه واعلام آن به مرتکبان و همچنین سیاست‌گذاری و جلب توجه نهادهای مرتبط و ایجاد تعامل در جهت نظارت بر صدور مجوزهای قانونی برداشت شن و ماسه و نیز پایش مجوزهای صادره مبنی بر عدم تخطی از ضوابط صدور مجوز که نهاد‌هایی مانند دفتر فنی استانداری و آب منطقه‌اي به عنوان محور این اقدامات بوده‌اند از جمله برنامه‌هایی است که اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان مدعی اجرای آنها است.
البته گاهی نیز شاهد تخلفات برخی از دستگاه‌ها مبنی بر صدور اجازه برداشت شن و ماسه در سطح استان هستیم که مي‌تواند ضربات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم حساس گیلان وارد کند.
کارشناسان محیط‌زیست گیلان مي‌گویند: باید در صدور مجوز‌های برداشت از نظرات کارشناسان محیط زیست و آب منطقه‌اي استفاده شود،در غیر این صورت هر مجوزی که بدون نظر محیط زیست باشد غیرقانونی است و نسبت به توقیف عملیات اقدام قاطع خواهد شد.
این کارشناسان معتقدند: سیاست‌های اداره کل محیط زیست گیلان در جهت ممنوعیت کامل برداشت شن و ماسه رودخانه‌ها یا به حداقل رساندن آن بر اساس اصول فنی برداشت است و بر استفاده از منابع کوهی جهت تامین مصالح مورد نیاز تاکید دارند.
برداشت ماسه از سواحل و به طور کلی هرگونه دستکاری در سواحل نیز بدون انجام مطالعات و با توجه به شکنندگی اکوسیستم‌های گیلان مي‌تواند علاوه بر تاثیرات منفی زیستی از قبیل نابودی زیستگاه موجودات ساحلی به خصوص در منطقه نوسانات آبی که تنوع گونه‌های کف زیان و آبزیان قابل توجه است، اثراتی بر بافت فیزیکی سواحل و ایجاد چشم‌انداز منفی در ساختار آن ایجاد کند.
سواحل گیلان به عنوان یکی از مراکز اصلی پذیرش توریسم و اکوتوریسم خصوصا در 6 ماه اول سال است، ظرفیت پذیرش سواحل به خصوص بافت ماسه‌اي برای مسافران بی‌نظیر بوده و سواحل از توان بالایی برای جذب گردشگران برخوردارند، از طرفی رفتار فیزیکی دریا به گونه‌اي است که از طریق امواج، رسوبات و ... را به ساحل هدایت مي‌کند، ماسه‌های ساحلی نیز به عنوان دیوار طبیعی و حفاظتی سواحل در پیشروی آب دریا عمل مي‌کنند، در حالی که برداشت آنها باعث تشدید خسارت ناشی از امواج در اراضی همجوار دریا مي‌شود.
البته استقرار گشت ویژه سواحل در نوار ساحلی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان به برخورد با تخلفات کمک کرده و این مهم نیز از طریق مراجع قضایی پیگیری مي‌شود، اما همکاری بیشتر سایر دستگاه‌های ذی‌ربط مانند بخشداری‌ها، دهیاری‌ها و نیروی انتظامی باید مورد توجه قرار بگیرد.
برخی از افرادی که روزانه و شبانه اقدام به برداشت از سواحل و رودخانه‌های استان مي‌کنند، معتقدند: مشکلات معیشتی مهم‌ترین عامل این کار است و در صورت داشتن شغل مناسب دست به این کار نخواهند زد.
ظاهرا نقطه پایانی را نمی توان برای برداشت بی‌رویه از سواحل و رودخانه‌های استان ترسیم کرد