سایه خشکسالی بر رودخانه کارون /گ

سایه خشکسالی بر رودخانه کارون
جنوب نیوز، باز هم پای وزارت نیرو در میان است و باز هم آینده یکی از پرآب ترین رودخانه‌هاي ایران در معرض تهدید قرار گرفته. سال‌هاست که وزارت نیرو تصمیم به انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به استان‌های اصفهان، کرمان، یزد و مرکزی دارد، اما این روزها با شدت گرفتن خبر انتقال آب کارون از تونل بهشت آباد به اصفهان و زاینده رود، جنوب نشینان کشورمان شعار مي‌دهند: « خوزستان دین خود را به اسلام ادا کرد، اما مسئولان...». این افراد که تعداد آنها در ساعات اوج تجمع به 10هزار نفر مي‌رسید، در روزهای گذشته فاصله پل هفتم تا پل سوم در ساحل غربی رودخانه را از حضور خود پر کردند و صدای اعتراض زنجیره 10 هزار نفره شان حتی از مرزهای کشور فراتر رفت. جنوبی‌هاي خونگرم ایران آن روز فریاد زدند که نفس‌هایشان پراز گردوغبار است، دیگر تاب تماشای مرگ کارون را ندارند

نگاه منطقه ای، جایگزین نگاه ملی

«تجمع خودجوش مردم در حمایت از کارون، با شعاری همراه بود که خوزستانی‌ها وقتی آن را فریاد مي‌زدند به آن ایمان داشتند. مردم مي‌گفتند: «ما کارون را نجات مي‌دهیم» و خودجوش بودن تجمعی که پنج‌شنبه گذشته صورت گرفت نیز این را اثبات مي‌کرد.»

اینها را سید شریف حسینی، نماینده مردم خوزستان در مجلس مطرح مي‌کند و با اشاره به اینکه هیچ حزب و گروه و دسته‌ای پشتیبان این تجمع فرهنگی اجتماعی نبوده، هماهنگ کننده اصلی را خود مردم مي‌داند. استدلال حسینی این است که وقتی مردم خوزستان به این آب احتیاج دارند و با انتقال آن مشکلات متعدد به وجود مي‌آید، چرا باید چنین تصمیمي‌گرفته شود؟

وی معتقد است: «افرادی در پست‌هاي دولتی قرار گرفته اند که نگاهشان منطقی نیست، تنها مي‌خواهند به منطقه خود خدمت کنند و از کارون مایه مي‌گذارند. چنین تصمیمي‌که بهانه اش صرفه اقتصادی است، در اصل دلیلی ندارد جز اینکه عده ای مي‌خواهند به منطقه خودشان آب برسانند.»

حسینی در ادامه به طرح انتقال آب به قم اشاره کرده و با تاکید بر اینکه در مورد این طرح همه مي‌دانستند که قم آب شرب ندارد و تصمیم‌ها در این زمینه کارشناسانه اتخاذ شده، مي‌گوید که در حال حاضر مردم قم از آب شرب بهره‌مند شده‌اند در حالی که بحث انتقال آب کارون بحث انتقال یک میلیارد و یکصد میلیون متر مکعب آب از تونل بهشت‌آباد، و سپس افزایش آن تا 4 میلیارد متر مکعب است.

وی تاکید مي‌کند که گفته‌هايش در این خصوص، تماما مستندات جلسه‌هاي انتقال آب در استان‌هاست. کشاورزی، بهانه دیگری است برای انتقال آب کارون که حسینی آن را بی دلیل مي‌داند و مي‌گوید: «خوزستان زمین آماده کشاورزی است. ما این زمین را رها کنیم و از آن آب ببریم برای کشاورزی در یک استان دیگر که مناسب کشاورزی نبوده و نیست؟( اصلا دستور مقام معظم رهبری در سال 1375 در کنار کشاورزی خوزستان هست، چرا به جای اجرای دستور ایشان که 17 سال از آن مي‌گذرد برخی مسئولان در پی انتقال آب به مناطق خودشان هستند؟)

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه سیستم مدیریتی دولت قومي‌شده و همین باعث شده موضوع انتقال آب به جای اینکه موضوع ملی باشد به بحث منطقه‌ای تبدیل شود مي‌گوید: «همین طور است، و این شرایطی است که به نفع نگاه ملی ما نیست. در وزارت نیرو افرادی از مناطقی خاص چیده شده اند و این چینش نشان مي‌دهد که مي‌خواهند طرحی را به مرحله اجرا بگذارند که نگاه ملی با آن مخالف است. ما هم با نگاه منطقه ای آنها که جای نگاه ملی را گرفته مخالفیم.»

مرگ کارون، ومهاجرت گسترده مردم از خوزستان

بحث انتقال آب از نگاه احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان، طرحی قدیمي‌است که مدت‌ها از اتخاذ آن مي‌گذرد و حتی در خلال این 13سال چند مورد انتقال آب هم صورت گرفته، با این حال لاهیجان زاده نیز معتقد است که در شرایط فعلی این انتقال دیگر امکان‌پذیر نیست.

وی مي‌گوید که کارون دیگر مثل گذشته سرحال نیست و خشکسالی‌هاي 10 سال گذشته رد خود را بر چهره این رودخانه نیز باقی گذاشته، بنابراین در حال حاضر نمي‌توان از شرایط میانگین درازمدت آب حرف زد. همچنین کارون از کوه‌هاي زاگرس و رشته کوه‌هاي چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و لرستان نشأت مي‌گیرد و پس از عبور از جلگه خوزستان به شمالی‌ترین قسمت خلیج منتهی مي‌شود که چندین اکوسیستم جلگه ای و دریایی را پشت سر مي‌گذارد که هر یک شرایط خاص خود را دارد، در حالی که این طرح به واسطه توانایی کارون در 13 سال گذشته برنامه‌ریزی شده و علاوه بر سد دز و شهید عباسپور که از قبل وجود داشته، سد گدارلندر، کارون 3، کارون 4، و گتوند علیا روی کارون احداث شده که قادر به تولید چند هزار مگابایت برق، آبیاری چند میلیون هکتار اراضی خوزستان و تامین صنایع پتروشیمي‌و پالایشگاه و نیروگاه است.

وی معتقد است: «با چنین سرمایه گذاری برای سد، انتقال آب دیگر توجیهی ندارد. آن هم در شرایطی که تولید نفت، هزاران هکتار پرورش ماهی، و 14 میلیون تن در سال تولید محصولات کشاورزی، وابسته به آب کارون است که برآورد آن 5 سال است به دلیل خشکسالی کاهش یافته.»

مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان کاهش حجم دبی رودخانه(حجم آب در حال جریان) را در تبدیل رودخانه به شوره زار موثر دانسته و هشدار مي‌دهد: « کارون اکوسیستم پیچیده‌ای از آب زیرزمینی و شور در سطح بالایی جلگه خوزستان دارد و با چند متر حفاری در اهواز و آبادان مي‌شود به آب شور رسید. این در حالی است که اگر دبی رودخانه از حجمي‌معین که حداقل 250 متر مکعب بر ثانیه است پایین تر برود، آب زیرزمینی شور به صورت کاملا طبیعی وارد رودخانه شده و رودخانه نیز مثل یک برکه، آب شور اراضی اطراف را جذب کرده و به سرعت تبدیل به یک شوره زار خواهد شد که نابودی کشاورزی و صنعت را به‌دنبال دارد.»

لاهیجان زاده مرگ کشاورزی خوزستان را پیش بینی مي‌کند و هشدار مي‌دهد که این رودخانه باید حجم آب بالای 250 متر مکعب بر ثانیه را به صورت دائم داشته باشد.

وی هم چنین به مرگ میلیون‌ها نفر نخل در پی کاهش دبی رودخانه اشاره کرده و با تاکید بر اینکه در این صورت پیشروی آب از طریق رودخانه بهمنشیر و الوند به سمت بالا دست تا 60 کیلومتر بر عمق کارون صورت مي‌گیرد، مي‌گوید: «با ورود این آب شور از دریا، اولین فداییان این موضوع میلیون‌ها نفر از نخیلات آبادان و خرمشهر و حتی شادگان هستند که دچار خشکیدگی و نابودی خواهند شد. در کنار این موارد، آب شرب چندین میلیون نفر از مردم خوزستان نیز از این رودخانه تامین مي‌شودو با کاهش کیفیت آن مردم در این زمینه به مشکل برخواهند خورد.

وی برآیند تمام اظهارات فوق را در این مي‌داند که اگر این طرح به مرحله اجرا درآید، نتیجه‌ای جز «مرگ کارون» و «مهاجرت گسترده مردم از خوزستان» به دلیل شرایط آب و هوایی ندارد.

تونل بهشت آباد، تهدیدی کشنده برای کارون

امیر عباس سلطانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس از طرح آب کارون تحت عنوان «مشکل چندین ساله» نام مي‌برد و معتقد است با اینکه انتقال آب به صورت کارشناسی بلامانع است اما طی سال‌هاي گذشته این کارشناسی صورت نگرفته و تصمیمي‌اتخاذ نشده که در راستای آن بدانیم در صورت انتقال آب کارون، به آب شرب و کشاورزی و صنعت چهارمحال بختیاری و خوزستان آسیبی نمي‌رسد.

سلطانی اعتراض مردم را برحق مي‌داند و با اشاره به اینکه لازم است مسئولان از نقطه نظر مردم نگاه کنند، مي‌گوید: «تجمع مردم یک واکنش بود که باید به آن بها داد، در غیر این صورت ممکن است در آینده به چالش‌هاي جدی منجر شود.»

عضو کمیسیون انرژی مجلس در ادامه این طرح را نه تنها موجب اعتراض مردم، بلکه غیر قابل تایید برای مسئولان دانسته و معتقد است مرکز پژوهش‌هاي مجلس، سازمان بازرسی کل کشور، و سازمان حفاظت از محیط‌زیست نیز آن را غیر کارشناسی اعلام کرده‌اند.

سلطانی هم چنین هشدار داده که حفر تونل در عمق 300 متری زمین و انتقال آب از آن به فلات مرکزی تهدیدی کشنده برای کارون به حساب مي‌آید و با ذکر این نکته افزود: « فکر مي‌کنم در صورت پافشاری بر اجرای این طرح، لازم است قوه قضاييه به طور جدی به این موضوع ورود کند.»

قوه قضاييه جلوی اجرای طرح را بگیرد

سعید زمانیان، نماینده مردم شهر کرد در مجلس مي‌گوید که در انتقال آب، لازم است مازاد را منتقل کنیم و مبدا و مقصد را در نظر بگیریم.

وی تونل بهشت آباد را بدترین راه ممکن برای انتقال آب دانسته و مي‌افزاید:« اگر قرار است مازاد آب را انتقال دهیم راه آن پمپاژاست نه تونل که نتیجه ای جز خشک شدن چشمه‌ها در بالادست و پایین دست ندارد.»

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر فقدان توجیه اقتصادی کارخانه فولاد در حال حاضر و فقدان توجیه انتقال آب برای استفاده این کارخانه‌ها، معتقد است قبل از این هم گفته شده که به جای تصمیم به انتقال بی‌رویه و غیرکارشناسی آب، لازم است جلوی مصرف بی رویه آب در کارخانه‌هاي فولاد وپتروشیمي‌گرفته شود که هم مبدا در نظر گرفته شده باشد هم مقصد.

وی در ادامه اظهار تاسف مي‌کند از اینکه تصمیم‌ها کارشناسانه نبوده و نیست و با اشاره به اینکه خواستار توزیع عادلانه آب در مبدا و مقصد هستیم، مي‌افزاید: « ما از کانال‌هاي مختلف این موضوع را پیگیری خواهیم کرد و در صورت لزوم، با قوه قضاییه نیز در میان خواهیم گذاشت تا جلوی اجرای طرح را بگیرد.»

خوزستانی‌ها، گوش به زنگ سرنوشت کارون

پیام معصومه ابتکار، رئيس سازمان حفاظت از محیط زیست به اعتراض مردمي‌در اهواز این بود که از این تجمع و از خواسته مردم حمایت خواهد کرد.

سفر به خوزستان دومین پیامي‌بود که نشان داد ابتکار پیگیر احوال کارون و اعتراض دوست‌داران این رودخانه است. شورای حفاظت کیفی رودخانه کارون پس از حضور ابتکار و در شرایطی تشکیل شد که خوزستانی‌ها سراپا گوش هستند تا بدانند برای جلوگیری از طرح انتقال آب کارون، چه اقداماتی صورت خواهد گرفت؟ خوزستانی‌هايی که دین خود را به اسلام پرداخته اند و حالا در کنار کارون، با نگاهی منتظر به مسئولان چشم دوخته‌اند.

ابتکار گفته که در بازدید از خوزستان از نزدیک با مشکلات و مسائل زیست محیطی این استان آشنا شده. وی با اشاره به این که از این پس طرح‌هاي صنعتی تنها با مجوز زیست‌محیطی قابلیت اجرا دارند‌،اظهار امیدواری کرده شرایط به گونه ای پیش برود که این مشکلات هر چه سریع تر بر طرف شود.؟