بررسی آلودگی خزر به کمک فک ها

فک خزری از جمله نادرترین گونه‌های جانوری است که در فهرست قرمز گونه های آسیب پذیر اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) جای دارد و قرار است برای امداد و نجات این جانور آبی، کلینیک درمانی در استان گلستان ایجاد شود.

خبرنگار مهر، فک نمونه خوبی برای تعیین میزان آلودگیهای دریای خزر محسوب می‌شود و هر مشکل آلودگی در دریای خزر وجود داشته باشند در این جانور یافت می‌شود و با نمونه‌گیری این جانور می‌توان روند آلودگیها را در خزر مشخص کرد.

تخمین زده می شود اکنون بیش از 100 هزار فک در دریای خزر زندگی می کنند.

مدیرکل محیط زیست گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در حال رایزنی برای ایجاد کلینیک درمانی فک دریای خزر هستیم، مسئولان موافقت کرده اند و ما نیز به جد پیگیر این موضوع هستیم اما هنوز رسمی نیست.

محمد ممشتی افزود: فک خزری تنها پستانداری است که در آب دریای خزر زندگی می‌کند و تنها برای زادآوری و گاهی برای استراحت به ساحل می‌آید، در خشکی بسیار کم‌تحرک ولی در آب بسیار فعال است و با کمک پاهای خود به سرعت شنا می‌کند.

ممشتی بیان داشت: فک ها از دستهایشان برای حفظ تعادل استفاده می‌کنند، بدن این پستاندار برای زندگی در آب تغییراتی کرده‌است، میان انگشتان دست و پای آن پرده‌ای وجود دارد که باعث می‌شود دستها و پاها شبیه باله‌ای برای شنا شود و پاها در انتهای بدن و در امتداد دم قرار گرفته‌اند.

مدیرکل محیط زیست گلستان گفت: به‌همین‌دلیل فک ها نمی‌توانند به‌راحتی روی زمین راه‌بروند، فک‌ها جانوران زیبایی هستند و در زمانهای گذشته، تعداد زیادی از فک ‌ها برای استفاده از پوست و گوشتشان شکار می‌شدند.

وی افزود: در حال حاضرهر سال تعداد زیادی از آنها در تورهای ماهیگیران گرفتار می‌شوند، برخی ماهیگیران می‌پندارند که فک‌ ها از ماهیان تجاری که منبع ارزشمندی برای آنان هستند، تغذیه می‌کنند به همین سبب به محض مشاهده فک ‌ها، آنها را می‌کشند.

ممشتی افزود: گرم‌شدن زمین، باعث ذوب یخهای بخش شمالی دریای خزر و در نتیجه کاهش زیستگاههای فک‌ خزری شده ‌است و از عوامل دیگر کاهش شدید جمعیت این گونه، آلودگیهای دریایی و نوعی بیماری ویروسی است که از سگ‌سانان به این گونه منتقل و در سالهای گذشته موجب تلفات زیادی شده‌است.

وی گفت: فک خزر، کوچکترین گونه فکهای واقعی یعنی بدون گوش است و تنها در این دریاچه یافت می‌شود، این یگانه پستاندار خزر در اغلب نقاط دریا زندگی می‌کند، محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن موادغذایی و به‌صورت فصلی متغیر است.

مدیرکل محیط زیست گلستان گفت: در فصل تابستان و پاییز اکثر فکهای خزر در آبهای حوزه ایران به سر می‌برند.

وی بیان داشت: مشاهده جسد این جانور که گاه همراه با موجهای خزر به ساحل می‌آید منظره بسیار دلخراشی را برای علاقمندان به محیط زیست فراهم می‌آورد

به گزارش مهر، مرکز امداد و نجات فک خزر برای حفظ و افزایش شمار تنها پستاندار خزری ایجاد می شود.

علاوه بر آشوراده دو منطقه دیگر در میانکاله مازندران و پارک ملی بوجاق گیلان هم برای ایجاد مرکز امداد و نجات فک های خزری تعیین شده است و این مناطق به مرکز بین المللی محیط زیست دریای خزر(cep) معرفی می شوند.

کارشناسان تاکید دارند که برای حفظ فک خزری برنامه‌ای از سوی محیط زیست دریای خزر تنظیم و به دولتهای حاشیه دریای خزر ارائه شده‌ است تا اقدامات لازم در حمایت از این جانور به عمل آورند. همچنین باید صیادان بدانند که فک دشمن نیست و به ماهیگیران کشورهای حاشیه دریای خزر آموزش داد تا در حفاظت از این جانور با ارزش دریای خزر همکاری نمایند.

فک (‪ (PHOCA CASPICAکه مردم شمال آن را سگ آبی می‌شناسند تنها پستاندار دریای خزر و کوچکترین گونه فک‌های واقعی (بدون گوش) محسوب می‌شود که بومی این دریاچه‌ا ست.

دلیل صید بی‌رویه ، به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت ، نیازمند حمایت بین‌المللی است. این یگانه پستاندار خزر در اغلب نقاط این دریا یافت می‌شود و محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن منابع غذایی به صورت فصلی متغیراست.

در اوایل قرن گذشته وجود بیش از یک میلیون فک در دریای خزر گزارش شده است که سالیانه شمار زیادی از این فک‌ها توسط روسها شکار می‌شدند.

کارشناسان علت کاهش جمعیت این گونه را به کشتار بی‌رویه در سالهای گذشته، آلودگی فزاینده دریای خزر، برداشت بی‌رویه منابع آبزیان مورد تغذیه فک‌ها از جمله صید بی‌رویه ماهی کیلکا و کاهش ذخایر آن به علت هجوم گونه غیر بومی ژله
ماهی شانه دار می‌دانند.

فوک تنها پستاندار خونگرم و شناگر دریای خزر است که می تواند وضعیت این دریاچه بسته جهان را از نظر آلودگی و حفاظتی مشخص کند.

صید غیرمجاز، افزایش آلودگی نفتی، شیوع بیماری و کمبود مواد غذایی از جمله عوامل تهدید کننده ای است که نسل فوکهای خزری را در معرض انقراض قرار داده است. همچنین هدایت سالانه میلیاردها مترمکعب انواع آلاینده ها و سموم کشاورزی جمعیت این گونه دریایی را به مخاطره انداخته است.

فوک ها از نظر دیرین شناسی به نسل سوم زمین شناسی باز می گردند. طول این پستاندار دریایی در زمان بلوغ 160 سانتیمتر و وزن آن 100 کیلوگرم است و در زندگی 50 ساله خود بیشتر به سواحل ایران نزدیک می شود