لبهای هامون خشکید

لبهای هامون خشکید

معضل خشکسالی چند سالی است که دامنگیر منطقه کویری سیستان و بلوچستان شده و طوفان های شن و گرد و غبار ناشی از این بحران بیش از یک دهه مشکلات متعددی را برای مردم این منطقه فراهم کرده است

خبرنگار مهر، سیستان و بلوچستان به لحاظ شرایط اقلیمی، منطقه منحصر به فردی است بگونه ای که همزمان با گسترش خشکسالی و زمین تشنه در شمال آن، مناطق جنوبی دستاویز طوفان ها و بارش های باران شدید و زودگذر می شود که سیلاب ها و روان آب های زیادی را در منطقه جاری می سازد و خسارت های متعددی را به همراه می آورد.

طوفان های شن، غلظت گرد و غبار و افزایش ریزگردهای ناشی از خشکسالی و خشک شدن بستر تالاب بین المللی هامون مشکلات عدیده ای برای مردم این استان به وجود آورده است.

این معضل موجب افزایش غلظت هوا می شود و برخی مواقع گرد و غبار ناشی از آن به چند برابر حد استاندارد جهانی می رسد و بعضا مردم را خانه نشین می کند.

هامون؛ تالابی که به مرکز گرد و غبار تبدیل شد

سیستان که زمانی انبار غله ایران محسوب می شد و وجود آب های تالاب بین المللی هامون و رودخانه های هیرمند و سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان شهرهای زابل، زاهدان، خاش و حتی سراوان را به منطقه ای خوش آب و هوا تبدیل و شب های تابستانی این شهرها را بهاری کرده بود، اکنون به منطقه ای خشک و مرکز گرد وغبار مبدل شده است

01

هامون قبل از خشکسالی

قطع آب ورودی رودخانه هیرمند، خشکسالی بیش از یک دهه و خشک شدن تالاب بین المللی هامون به همراه بادهای موسمی سیستان، مردم این استان را با مشکل متعدد اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی مواجه کرده است.

قطع آب هیرمند مهمترین دلیل خشکیدگی هامون/ بادهای 120 روزه 160 روز شدند

خشکیدگی دریاچه هامون ناشی از قطع جریان آب هیرمند موجب افزایش زمان بادهای موسمی 120 روزه به بیش از 160 روزه شده و با وزش این بادها، گرد و غبار بستر دریاچه و حرکت شن های روان از افغانستان بخصوص در ماه های اواخر بهار و فصل تابستان زندگی را برای ساکنان این استان بویژه شهرها و روستاهای منطقه سیستان و شهرستان زاهدان مشکل کرده است.

تالاب بین المللی هامون با 400 هزار هکتار وسعت سالهاست که اسیر خشکسالی و نامهربانی کشور همسایه شده است.

صیادان هامون خاک صید می کنند

کم ‌آبی از سال 76 دامن هامون را گرفته و اکنون حدود 14 سال با بی آبی رو به رو است، هامون و صیادان آن با آب زنده اند و اگر آب نباشد هامون بیابان خشک و لم یزرع می شود و بادهای موسمی خاک های بستر آن را حرکت داده و مناطق وسیعی از استان سیستان و بلوچستان و حتی خراسان جنوبی و ولایت نیمروز افغانستان را دچار ریزگردها می کند.

به گفته برخی کارشناسان سالانه 600 میلیارد تومان خسارات ناشی از خشک شدن تالاب هامون دامنگیر مردم و دولت می شود.

اکنون که هفتمین تالاب بین المللی جهان که زمانی زیستگاه انواع پرندگان، خزندگان، چرندگان، جوندگان و آبزیان بود به تلی از خاک تبدیل شده ضروری است سازمان های دفاع از محیط زیست با اقدام های ارزنده خود هامون را از مرگ نجات داده و حیات دوباره را به این تالاب بازگردانند

02

هامون بعد از خشکسالی

جای بسی تاسف است/ رعایت حق آبه ایران توسط افغانستان تنها راه نجات هفتمین تالاب جهان

تالاب هامون که از بهترین زیستگاه های پرندگان در آسیا است و در زمان حیات خود پذیرای دسته های 200 هزار تا 600 هزار قطعه ای از پرندگان مختلف مهاجر بود امروزه بستر خشک آن به معضلی برای مردم منطقه تبدیل شده است.

کارشناسان محیط زیست و مردم سیستان، تنها راه نجات تالاب هامون و ساکنان شرق ایران به خصوص مناطق شمالی سیستان و بلوچستان را عمل کردن دولت افغانستان به تعهدات خود مبنی بر رها سازی حق آبه ایران از هیرمند می دانند.

خشکسالی مداوم و خشک شدن دریاچه هامون و رودخانه ها و انهار کشاورزی سبب بیکاری شمار زیادی از ساکنان منطقه بویژه کشاورزان، دامداران و صیادان شده و سیل مهاجرت از این منطقه به سایر مناطق استان و کشور را به همراه داشته است.

این خشکسالی ها موجب کاهش ذخیره سفره های زیرزمینی شده و چنانچه چاره ای برای رفع این مشکل اندیشیده نشود رفته رفته بر مشکلات مردم و مهاجرت آنان افزوده می شود.

منابع آب های زیرزمینی استان را 11هزار و 88 منبع شامل هشت هزار و 756 حلقه چاه، 791 دهنه چشمه و یک هزار و 541 رشته قنات تشکیل می دهد.

گرد و غبار مشکل اصلی مردم سیستان و بلوچستان

وزش بادها و طوفان هایی با سرعت 50 تا 120 کیلومتر که همواره با گرد و غبار و شن و ماسه همراه است ساکنان این استان را در تنگنا قرار داده و روز بروز بر مشکلات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی آنان می افزاید.

بارها دیده شده که طوفان ها خانه های روستاییان ساکن این منطقه را در زیر تپه های شن و ماسه بادی مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.

خانه های روستایی و در محاصره شن های روان، کاهش دید تا شعاع چند متری، شیوع بیماری های چشمی و تنفسی و به گفته برخی کارشناسان بهداشتی و درمانی رواج افسردگی تنها بخشی از مشکلات بوجود آمده برای ساکنان سیستان است.

در هنگام وقوع این توفان های عظیم در منطقه، تردد در جاده های نواحی شمالی استان مختل و اکثر مراکز آموزشی و ادارات به تعطیلی کشانده می شود و غلظت گرد و غبار در هوا را به حدی می رساند که مشکلات تنفسی برای مردم ایجاد و آنان را راهی بیمارستان می کند

03

بستر تالاب هامون

کاهش اثرات مخرب خشکسالی و طوفان ها نیازمند عزم جدی مسئولان کشوری و استانی و هماهنگی بخش های مختلف سیستان و بلوچستان و نیز توجه ویژه سازمان های دست اندرکار در مرکز کشور است.

از آنجا که منشا طوفان شن در سیستان از کشور افغانستان است، رایزنی های بین المللی و همکاری فی مابین دو کشور، موجب می شود تمهیداتی برای تثبیت شن های روان در محل خاستگاه طوفان اندیشیده شود.

توسعه گلخانه ها، ساخت استخرهای چند منظوره، اجرای طرح های مختلف کشاورزی، اعطای تسهیلات برای استفاده بهینه از چاه های کشاورزی، ایجاد دامداری ها و صدها طرح بزرگ و کوچک در راستای جلوگیری از نابودی کشاورزی و دامداری استان اجرا شده است.

انبار غله ایران نیاز به کمک دارد

پیش از بروز خشکسالی بیش از 120هزار هکتار زمین در منطقه سیستان به زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی می رفت که در طول سال های خشکسالی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد اما با تلاش های انجام شده رفته رفته کشاورزی منطقه توسعه پیدا کرد و اکنون حدود 80 هزار هکتار زمین در منطقه احیا و کار کشاورزی رونق گرفته است.

خشکسالی زمینه رواج شغل های کاذب مانند قاچاق سوخت و کالا را فراهم کرد بطوریکه اگر در گذشته بسیاری از مردم از راه کشاورزی و دامداری و صید و صیادی امرار معاش می کردند با خشک شدن رودخانه ها و دیگر منابع آبی منطقه، مردم بیکار شدند و به ناچار به شغل های کاذب روی آوردند.

البته تلاش ها و فعالیت های انجام شده از جمله رونق تجارت و استفاده بهینه از موقعیت مرزی منطقه تا حدودی مانع مهاجرت ساکنان بومی منطقه شده و اجرای طرح های زیربنایی مانند ساخت سدهای متعدد در جنوب استان، راه آهن، توسعه اسکله ها، راههای ارتباطی، گازرسانی از عسلویه به ایرانشهر، فعالیت بازارچه های مرزی، منطقه آزاد چابهار، توسعه ترانزیت و صدها طرح کوچک و بزرگ زمینه امیدواری و امید به آینده را در مردم ایجاد کرده و امید است با حل معضل کم آبی بر مشکلات منطقه فائق آمده و شادی و شادمانی را برای مردم مهمان نواز و خونگرم استان به ارمغان آوریم