زه‌آب نیشکر؛ بستری مناسب برای پرورش ماهی

س از مرحله آبیاری، آب مازاد به عنوان زه‌آب از مزارع نیشکر خارج می‌شود که اکنون در خوزستان طرح‌های بسیاری برای استفاده از زه‌آب در برنامه قرار دارد که از جمله آن می‌توان به طرح پرورش ماهی در زه‌آب نیشکر اشاره کرد.

زه‌آب‌های حاصل از اراضی نیشکر دو کارخانه کشت و صنعت امیرکبیر و میرزا کوچک‌خان در حد فاصل سه راه منطقه حسینیه تا 12 کیلومتری خرمشهر به مساحت 18 هزار هکتار جاری است. از چند سال‌گذشته تاکنون ماهیگران بسیاری از شهرهای حومه این منطقه شامل خرمشهر، اهواز، آبادان و حتی شادگان به اینجا می‌آیند و اقدام به ماهیگری می‌کنند. وجود این دریاچه و آب شور زه‌آب نیشکر بستر مناسبی را برای اشتغالزایی مردم منطقه و توسعه ماهیگیری فراهم‌ کرده است.

ماهی‌ها به صورت طبیعی در آب شور زه‌آب رشد می‌کنند به همین دلیل با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و ایجاد طرح‌های پرورش ماهی و استفاده از ظرفیت‌ بخش‌های خصوصی در این منطقه می‌توان اشتغال بیشتری را فراهم کرد.

اکوسیستم حاصل از زه‌آب نیشکر علاوه بر تولید ماهی و افزایش ماهیگیری به عبارتی امرار معاش مردم منطقه، می‌تواند در تلطیف هوا، ایجاد پوشش گیاهی مناسب، کنترل ریزگردها و تعدیل اثرات آن‌ها، توسعه گردشگری و ایجاد محیطی تفریحی و زیستگاه مناسبی برای پرندگان مهاجر مؤثر باشد.

خبرنگار ایسنای منطقه‌ خوزستان، برای بازدید از منطقه، اطلاع از وضعیت و پتانسیل‌های زه‌آب نیشکر از این منطقه بازدید کرد.

ماهیگیران تورهای خود را به آب انداخته و برخی نیز در حال صید ماهی از تورها هستند. ماهی‌هایی که در زه‌آب نیشکر رشد می‌کنند بیشتر از نوع کپور، بیاح و شانک است که بنا به گفته ماهیگیران بومی منطقه بهترین و مناسب‌ترین نوع ماهی قابل رشد در این نوع آب‌ها شانک است.

برخی از ماهیگران می‌گویند "حتی در این آب ماهی صبور هم صید کرده‌اند." بیشتر ماهیگران ماهی‌های صید شده خود را به بازار خرمشهر می‌برند و هر کیلو ماهی را بنا به وزن، سه تا شش هزار تومان به فروش می‌رسانند. وزن ماهیانی که در دریاچه تبخیری زه‌آب نیشکر تولید می‌شوند معمولا به سه تا چهار کیلو می‌رسد؛ یکی دیگر از ماهیگران گفت که "یک‌ روز ماهی به وزن 21 کیلوگرم نیز در اینجا صید شده است."

"یعقوب سواری" یکی از ماهیگیران منطقه می‌گوید: "16 سال است که در اینجا ماهیگیری می‌کنم. وجود شرکت‌های نیشکر در منطقه موجب فراهم شدن دریاچه‌ای تبخیری و در نهایت صید ماهی برای مردم منطقه شده‌است."

ماهیگیران، فصل سرما و زمان وزش باد را بهترین زمان صید ماهی در زه‌آب‌های کشاورزی نیشکر این منطقه می‌دانند. این ماهیگیران به صورت آزاد و بدون برخورداری از بیمه‌، برای امرار معاش ماهیگیری می‌کنند.

کیفیت ماهی‌های صید شده در این دریاچه بالا است و ماهیگران و صیادان منطقه بر این مسأله تایید می‌کنند. قرار است با همکاری شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی و اداره‌کل شیلات خوزستان درباره طرح پرورش ماهی در زه‌آب نیشکر و رهاسازی انواع بچه ماهی در این منطقه برنامه‌ریزی شود.

به طور حتم با نگاه جدی‌تر به طرح پرورش ماهی می‌توان اشتغال بسیاری در این منطقه ایجاد و تعداد زیادی از افراد بومی این منطقه و حتی مناطق اطراف را از مزایای مزرعه‌های پرورش ماهی و صیادی بهره‌مند کرد.

صید و صیادی با قایق اغلب برای بیشتر ماهیگیران کم‌درآمد که با مشکل سوخت مواجه می‌شوند، به‌ صرفه نیست و با اجرایی شدن مزارع پرورش ماهی بسیاری از این ماهیگیران به سمت مزارع پرورش سوق پیدا می‌کنند.

در حال حاضر یک بخش‌خصوصی برای اجرای طرح پرورش ماهی متقاضی یک‌هزار هکتار از زه‌آب نیشکر شده است که اداره نیشکر و صنایع جانبی مشکلی در خصوص اعطای زمین و آب به متقاضیان پرورش ماهی ندارد اما به دلیل این‌که اداره‌کل شیلات ودیگر ارگان‌ها مرجع صدور مجوز و رسیدگی به امور پرورش ماهی است، بنابراین لزوم همکاری ادارات دیگر بویژه اداره‌ کل شیلات در اجرای این طرح ضروری به نظر می‌رسد.

بر اساس گزارشهای کارشناسان میزان شوری آب زه‌آب نیشکر در این منطقه در سال‌های گذشته 35 میلی‌موث بوده که در حال حاضر به حدود هفت میلی‌موث رسیده است. آب این دریاچه از نظر شاخص نیتریت و نیترات که از شاخص‌های ارزیابی وضعیت کیفی آب هستند، در شرایط مطلوبی قرار دارد. حد مجاز میزان نیتریت و نیترات در آب حدود 60 پی‌پی‌ام است که این میزان در بخش ورودی زه‌آب به کمتر از 25 پی‌پی‌ام هم می‌رسد.

اگرچه در سال‌های اخیر مباحث زیادی در خصوص کیفیت زه‌آب نیشکر و تبعات شوری آن مطرح شده است اما ماهیگیری و امکان رشد و تولید ماهی از نظر کارشناسان اداره نیشکر و صنایع جانبی، تضمینی بر وضعیت و کیفیت زه‌آب ناشی از کشت نیشکر است.

در این بازدید "شعبان‌علی باباگلی"، مدیر مهندسی زراعی کشت و صنعت میرزا کوچک‌خان که ما را همراهی می‌کرد و گفت: حدود 40 درصد کل آب صرف شده برای آبیاری مزارع نیشکر واحد میرزا کوچک خان، به‌صورت زه‌آب از مزارع خارج می‌شود. شوری زه‌آب نیشکر اراضی نیشکر درمحدوده کارخانه امیرکبیر و میرزا کوچک‌خان مناسب است و می‌توان از آن برای پرورش ماهی استفاده کرد.

وی ادامه‌ داد: فعلا این زه‌آب‌ها در اختیار شرکت توسعه نیشکر است و می‌توان در این زه‌آب‌ها طرح‌های مختلفی را اجرا کرد. تا زمانی که مسوولان استانی تصمیمات و طرح‌های اولویت‌داری برای اجرا در خصوص این زه‌آب‌ها نداشته باشند، طرح‌های خود را در زه‌آب‌ها ادامه خواهیم داد.

باباگلی تصریح‌ کرد: ما آخرین مرجع برای متقاضیان پرورش ماهی هستیم و متقاضیان پس از دریافت مجوزهای لازم می‌توانند زمین و آب را برای ایجاد مزرعه پرورش آبزیان دریافت کنند. اگرچه ماهیگیری و صید ماهی به صورت طبیعی و سنتی در اینجا انجام می‌شود اما انتظار داریم این صنعت به‌صورت جدی‌تر و تخصصی‌تر پیگیری شود.

در حال حاضر طرح‌هایی همچون استخراج نمک صنعتی برای صنایع پتروشیمی و کشت محصولات کشاورزی در کنار طرح پرورش ماهی در حوزه زه‌آب‌های حاصل از مزارع نیشکر در برنامه قرار دارد و امید است با برنامه‌ریزی و همکاری ارگان‌های مربوطه بتوان نه‌ تنها از زه‌آب، بلکه از دیگر ظرفیت‌های گیاه نیشکر به نحو احسن استفاده کرد