غفلت از ظرفيت ارزآوري ميگوي ايراني

غفلت از ظرفيت ارزآوري ميگوي ايراني
ميگو پس از خاويار مهم ترين محصول شيلاتي ارزآور کشور به شمار مي رود و سطح ۹۰۰۰هکتاري مراکز پرورش ميگو حدود ۷۰ميليون دلار ارز را براي کشور به ارمغان مي آورد.
اين در حالي است که اگر برنامه ريزي ها درست باشد مي توان توليد ۱۰هزار تني ميگو را با اعمال مديريت صحيح تا ۱۵هزار تن در بازارهاي اروپا و آسيا که مشتاق مصرف ميگوي ايراني هستند، ارتقاء داد.
روبيان الايراني و Iranian Shrimp
اگرچه صنعت توليد ميگوي ايراني پيشينه اي کمتر از ۳۰سال دارد اما کيفيت محصول توليدي کشورمان در بازارهاي منطقه و جهان به خوبي شناخته شده و ميگوي ايراني در کشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس، شمال آفريقا، خاور دور، اروپا و آمريکاي لاتين مشتريان خاص خود را دارد.
روبيان الايراني (ميگوي ايراني) در کويت و امارات متحده عربي و عراق رقيب ندارد و خريداران اين محصول شيلاتي همواره محصول ايراني را به توليدات چيني و تايلندي ميگو ترجيح مي دهند.
در کشورهاي آسياي ميانه نيز ميگوي ايران نسبت به توليدات ترکيه و چين مزيت دارد زيرا بر اين باورند که ميگوي ايراني فاقد مواد نگه دارنده است و در شرايط بهداشتي و طبيعي توليد مي شود.
Iranian Shrimp (ميگوي ايران) نيز در سوپرمارکت هاي اروپا کاملاً شناخته شده و به عنوان غذاي لوکس در کنار خاويار ايراني به فروش مي رسد و در شمال آفريقا (مصر و الجزاير) نيز اين محصولات شيلاتي ايران غذاي ثابت رستوران هاست.
جست و جوي واژه ميگوي ايراني در سايت هاي تجاري نيز به خوبي نشان مي دهد که ميگوي ايران همچنان در سبد کالاي صادراتي ايران مي تواند حضوري فعال داشته باشد و منبع ارزآوري قابل توجهي به شمار آيد.
افق دست يافتني
بر اساس برنامه پنجم توسعه اقتصادي و سياسي ميزان درآمد ايران از صادرات ميگو در پايان برنامه بايد به رقم ۵۰۰ميليون دلار برسد، لازمه دست يافتن به اين رقم افزايش سطح حوضچه هاي پرورش ميگو از رقم ۹۰۰۰هکتار کنوني به ۱۷۰۰۰هکتار است و ميزان برداشت ميگو از هر هکتار مزرعه پرورش ميگو (حوضچه) از ۳تن کنوني به حدود 4.3تن است.
رازقي، رئيس سازمان شيلات کشور رسيدن به اين اهداف را دست يافتني مي داند و مي گويد: با حمايت هاي مالي و اعتباري که از پرورش ميگو انجام داده ايم رسيدن به اين رکوردها دست يافتني است.
وي مي افزايد: در زمينه توسعه حوضچه هاي پرورش ميگو، استفاده از آب هاي درياي آزاد (سواحل فلات قاره و آ ب هاي ساحلي) و درياي عمان در اولويت است علاوه بر اين بخشي از اعتبارات صندوق توسعه ملي کشور را براي تقويت بنيه مالي ميگو در نظر گرفته ايم و در سال گذشته نيز مبلغ ۳۴ميليارد تومان از منبع کمک هاي فني اعتباري و ۶۰ميليارد تومان از محل منابع داخلي بانک ها براي توسعه شيلات شمال و جنوب به ويژه در «پرورش ميگو» اعتبار تخصيص داده ايم و در نظر داريم که بسته حمايتي ۱۰۰ميليارد توماني ويژه ميگو را نيز کارسازي کنيم تا در فصل توليد به منظور تقويت بنيه مالي پرورش دهندگان ميگو اختصاص دهيم.
رئيس سازمان شيلات کشور درآمد ساليانه ارزي حاصل از صادرات ميگو را حدود ۱۵۰ميليون دلار اعلام کرد و اظهار اميدواري کرد که حمايت هاي اعتباري و فني از اين صنعت زمينه ارزآوري براي توسعه اين صنعت را فراهم کند.
رازقي درباره برنامه امسال براي صادرات ميگو نيز تاکيد کرد: امسال در صدد هستيم ميزان صادرات ميگو را به حدود ۶۰درصد ميزان توليد افزايش دهيم البته توانايي افزايش صادرات بيش از اين ميزان نيز وجود دارد اما يکي از اهداف اصلي اين است که بتوانيم ميزان مصرف سرانه ميگو در کشور را افزايش دهيم.
وي افزود: براي افزايش صادرات بازارهاي جديد شناسايي شده اند و در صدد هستيم امسال صادرات ميگوي ايران را به کشورهاي اروپايي مانند ايتاليا، اسپانيا، آلمان و فرانسه افزايش دهيم.
غفارنيا که خود را بازارياب شيلات در کشورهاي جنوبي حاشيه خليج فارس معرفي مي کند ميزان توليد ميگو در سال جاري را حدود ۹هزار تن مي داند و معتقد است که امسال شرايط براي توليد محصولات صادراتي بسيار خوب و مطلوب است.
وي افق توليدات دو برابري را دست يافتني مي داند و مي افزايد: با توجه به سطح ۹هزارهکتاري سايت هاي پرورش ميگو و برداشت (توليد) حدود ۹هزار تني، کاملا مشخص است که متوسط برداشت از هر هکتار حدود يک تن است، اين در حالي است که ميزان متوسط برداشت حدود ۳تن است و با اعمال مديريت صحيح مي توان ميزان برداشت از مراکزي را که يک تن برداشت مي کنند به ۲تن افزايش داد و به ميزان متوسط توليد نزديک کرد و مجموع برداشت و توليد ساليانه کشور را به ۱۵هزار تن و بيشتر از آن نيز رساند.
غفارنيا نوسانات ارزي و افزايش ۳برابري قيمت ارز را انگيزه قوي براي توليد محصول صادراتي ذکر کرد و افزود: در سال گذشته قيمت هر کيلو ميگو در داخل کشور حدود ۱۰هزار تومان و در بازارهاي حاشيه خليج فارس حدود ۷دلار بود اما امسال هر کيلو ميگو در بازارهاي داخلي حدود ۱۴هزار تومان است و در آن سوي آب هاي خليج فارس همچنان ۷دلار است اما با توجه به ۳برابر شدن قيمت دلار نسبت به سال گذشته، توليد کنندگان به توليد کيفي روي آورده اند تا محصول صادراتي توليد کنند لذا هزينه هايي که براي توليد کيفي هزينه مي کنند به سرعت بازگشت داده شده و در جريان توليد و درآمد قرار مي گيرد.
لکه سفيد مانع توسعه نيست
اکنون اين سوال مطرح است که «لکه سفيد» مي تواند عامل محدود کننده براي توسعه مراکز پرورش ميگو باشد؟
دکترسيدرحيم مغينمي، مديرکل شيلات استان خوزستان پاسخ اين سوال را منفي مي داند و مي گويد: البته در سال هاي پيش از دهه ۸۰ لکه سفيد خسارات سنگيني را به مزارع پرورش ميگو وارد کرد و برخي گزارش ها از تلفات بالاي ۷۰درصد هم حکايت دارد اما واقعيت اين است که اکنون لکه سفيد بيماري شناخته شده و کنترل شده اي است که نمي تواند يا نبايد مانع توسعه و وحشت توليد کنندگان باشد.
وي ادامه مي دهد: اکنون به خوبي مي توانيم با لکه سفيد مبارزه کنيم و دستورالعمل هاي پيشگيرانه اي نيز براي جلوگيري از شيوع اين بيماري ويروسي ليته انجام و به مزارع نيز ارسال شده است بنابراين توليدکنندگان با رعايت دستورالعمل مبارزه با بيماري لکه سفيد مي توانند به توليد ادامه دهند و وحشتي از تلفات نداشته باشند.
مديرکل شيلات استان خوزستان توضيح داد: استفاده از بچه ميگوي سالم که از مراکز تکثير استاندارد و سالم تهيه شده است، اولين قدم پرورش موفق و اقتصادي ميگو است و البته قبل از آن آماده سازي حوضچه ها نيز بايد به طور صحيح انجام شود تا زمينه مناسب و بهداشتي براي پرورش ميگو فراهم شود، پيشنهاد مي شود که حوضچه ضدعفوني در مبادي ورودي مراکز با رعايت اصول بهداشتي احداث شود تا آب ورودي به حوضچه ضدعفوني شده باشد و فاصله دو بچه ميگوريزي هم بر اساس دستورالعمل رعايت شود تا عوامل استرس در استخرها حذف شوند و محيط آبي مناسب براي پرورش ميگو فراهم شود.
مغينمي ادامه داد: رفت و آمد وسايل حمل و نقل نظير کاميون ها و... بايد کاملا محدود باشد و اين وسايل از تردد در اطراف حوضچه ها خودداري کنند، پرورش دهندگان ميگو از دريافت خوراک ميگو از حوضچه هايي که قبلاً به لکه سفيد مبتلا شده اند، خودداري کنند و ميگوهاي مرده يا ضعيف را که نشانه هاي بيماري دارند به سرعت از حوضچه ها جدا کنند و اگر لازم باشد همه حوضچه را از مدار توليد خارج و ميگوها را با رعايت اصول بهداشتي معدوم کنند و با اين کار کانون بيماري را از بين ببرند.
اين مقام مسئول بر اين باور است که رعايت دستورالعمل مبارزه با بيماري لکه سفيد مي تواند از شيوع بيماري و تلفات جلوگيري کند. وي ادامه داد: اين بيماري به دليل اين که ويروسي است بايد با عمليات بهداشتي پيشگيرانه با شيوع آن مبارزه کرد لذا دستورالعمل پيشگيرانه آن بهترين شيوه مبارزه با بيماري به شمار مي رود.
دکتر حبيب نمازيان دامپزشک و متخصص بيماري هاي آبزيان نيز معتقد است: بيماري لکه سفيد کاملاً قابل کنترل و مبارزه است و به اصطلاح مديريت پذير است لذا پرورش دهندگان بايد از مشاوره دام پزشکان و کارشناسان شيلات استفاده و اين بيماري را مديريت کنند.
اين کارشناس از توليد واکسن بيماري لکه سفيد ميگو با استفاده از فناوري هسته اي در کشور هم خبر داد و گفت: يک پروژه تحقيقاتي که از حدود ۱۰ سال پيش در کشور آغاز شده بود خوشبختانه پاسخ مثبت داد و کارشناسان پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي کشور مراحل آزمايشگاهي واکسن لکه سفيد را با موفقيت پشت سر نهاده و واکسن اين بيماري را براي توليد انبوه آماده کرده اند و کارشناسان موسسه تحقيقات علوم شيلاتي کشور نيز ميزان ايمني اين واکسن را تاييد کرده اند.
نمازيان اميدوار است که اين واکسن براي هميشه وحشت ناشي از تلفات سنگين حوضچه هاي پرورش ميگو را برطرف کند زيرا نتايج به دست آمده نشانگر اين است که پس از حدود ۴۰روز از واکسيناسيون ايمني ميگو به ۷۰درصد مي رسد.
مصرف سرانه کشور فقط ۱۵۰ گرم
يکي از دلايل مهم توسعه نيافتگي شيلات پايين بودن سرانه محصولات شيلاتي در کشور است.
بررسي ها نشان مي دهد که مصرف سرانه ماهي در کشور در سال ۱۳۵۷ معادل يک کيلوگرم بوده که اين رقم در سال ۱۳۹۰ به حدود ۹ کيلوگرم رسيده است که رشد حدود ۱۰ برابري را نشان مي دهد اين در حالي است که سرانه مصرف ميگو تا سال ۱۳۷۹ کمتر از ۲۰ گرم گزارش شده اما اين رقم در سال ۹۰ به حدود ۱۵۰ گرم افزايش يافته است. اين ارقام در حالي اعلام مي شود که سرانه متوسط مصرف آبزيان در جهان ۳۴ کيلو و سرانه مصرف جهاني ميگو ۲۴۰ گرم است و از اين رو ضرورت توسعه توليدات شيلاتي براي ارتقاي سطح سلامت جامعه بيش از پيش اهميت پيدا مي کند.
بالا بردن مصرف سرانه ميگو موجب ايجاد فرصت هاي شغلي نيز خواهد شد زيرا هر هکتار حوضچه پرورش ميگو يک فرصت شغلي مستقيم و يک فرصت شغلي غيرمستقيم ايجاد مي کند و بدين گونه زنجيره توليد، مصرف و صادرات علاوه بر ارزآوري و بازگشت ارزش افزوده به توليد کننده فرصت هاي شغلي موثري را براي اقتصاد کشور فراهم مي کند.
بي مهري ها
مراکز پرورش ميگو در سال ۱۳۷۲ با حمايت کامل دولت و به منظور تامين بازارهاي هدف در کشورهاي حاشيه خليج فارس و آفريقا آغاز به کار کردند اين مراکز پس از وقوع بيماري لکه سفيد ميگو دچار چالش شدند و خساراتي را که گفته مي شود تا ۸۰ درصد بوده متحمل شدند و عملاً پرورش دهندگان ميگو سرمايه هاي خود را که از منابع بانکي دريافت کرده بودند از دست دادند و اين گونه شد که سرمايه ۶۰۰ ميليارد توماني مراکز پرورش ميگو در جنوب راکد شد و پرورش دهندگان به بدهکاران عمده شبکه بانکي تبديل شدند.
رئيس جمهور در زمستان ۸۷ که به جنوب کشور سفر کرده بود وعده بخشودگي سود بانک ها و استمهال بدهي هاي پرورش دهندگان را صادر کرد و شبکه بانکي موظف به اجراي اين دستور رئيس جمهور شد اما پس از گذشت چند سال از دستور رئيس جمهور همچنان دستورالعمل بخشودگي بدهي ها و استمهال وام هاي پرورش دهندگان به جنوب کشور نرسيده است!
سلامات مدير فني يک واحد پرورش ميگو در چوئيبده آبادان يکي ديگر از بي مهري هاي دولتي ها به صنعت ميگو را بازگو مي کند: قرار بود که فرمانداري ويژه آبادان بازارچه معاملاتي آبزيان را در آبادان احداث کند تا اين بازارچه همانند بورس کالا مرکز مبادلات و تعيين قيمت آبزيان و ميگو باشد اما اين پروژه هم پس از پيشرفت کمتر از ۴۰درصدي متوقف شد و عملاً پرورش دهندگان ميگو و فعالان شيلات جنوب به حال خود رها شدند.
اين کارشناس تاسيس پژوهشکده ميگو را يکي ديگر از وعده هاي عمل نشده دانست و افزود: قرار بود که پژوهشکده ميگو در جنوب احداث شود تا خدمات فني و علمي به مراکز پرورش ميگو ارائه دهد که اين موضوع نيز به فراموشي سپرده شد. سلامات از بي مهري بانک کشاورزي نسبت به بيمه ميگو نيز گلايه کرد و افزود: صندوق بيمه محصولات کشاورزي نيز به بهانه هاي مختلف از بيمه کردن حوضچه ها طفره مي رود و در عمل به مسئوليت خود براي تحت پوشش بردن توليد ميگو کوتاهي مي کند. به هر حال به نظر مي رسد صنعت ميگو مي تواند علاوه بر ايجاد فرصت هاي شغلي منبع ارزآوري و درآمدزايي قابل اتکايي براي اقتصاد ملي به شمار رود و با اندکي توجه و حمايت هاي دولتي اين صنعت درآمدزا مي تواند تحول اقتصادي عظيمي را در استان هاي جنوبي و جنوب شرقي کشور ايجاد کند و زمينه توسعه اقتصادي شيلات کشور را فراهم آورد