کابوس مرگ در کمین آرتمیا /گ

کابوس مرگ در کمین آرتمیا
حجم آب ورودی به دریاچه‌ی ارومیه تا سال ۷۵ حدود پنج میلیارد مترمکعب بود که این میزان به 2.3 میلیارد مترمکعب در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
برای جبران این کمبود باید حداقل مقدار آب ورودی به دریاچه‌ی ارومیه چهار میلیارد مترمکعب باشد و این تلاش مضاعف متولیان را می‌طلبد.
بادهای نمکی اراضی زراعی و باغی حاشیه‌ی دریاچه‌ی ارومیه را تحت تاثیر مستقیم خود قرار داده و علاوه بر آن سبب خشک شدن قنات‌ها، چشمه‌ها هم‌چنین چاه‌های کشاورزی این حوزه و یا سبب شوری آنها شده است.
29 سد فعال در حوزه‌ی دریاچه‌ی ارومیه وجود دارد، 16 سد دیگر در حال ساخت و 17 سد هم در دست مطالعه است که حجم آب ورودی به دریاچه را کاهش می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی آذربایجان‌شرقی، «مسعود محمدیان»، رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی در این‌باره به ایسنا گفت: وقوع خشکسالی‌های پی درپی، ساخت سدها، برداشت و برداشت بی‌رویه آب از رودخانه ها، حفر چاه‌ها، افزایش دما و کاهش میزان بارندگی از عوامل اصلی پسروی دریاچه‌ی ارومیه است.
وی، افزود: افزایش بهره‌وری در واحد سطح کشاورزی را می‌توان به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با تاثیرات پسروی دریاچه‌ی ارومیه قلمداد کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی ادامه داد: بادهای نمکی اراضی زراعی و باغی، حاشیه‌ی دریاچه‌ی ارومیه را تحت تاثیر مستقیم خود قرار داده و علاوه بر آن سبب خشک شدن قنات‌ها، چشمه‌ها هم‌چنین چاه‌های کشاورزی این حوزه و یا سبب شوری آنها شده است.
محمدیان ابعاد تخریب دریاچه‌ی ارومیه و آثار زیست محیطی آن را وسیع برشمرد و یادآور شد: برخورد با این بحران تنها از عهده‌ی یک سازمان و دستگاه خارج است و حل این معضل ملّی اهتمام همه‌ی دستگاه‌ها، مراکز علمی و دانشگاهی را می‌طلبد.
وی از تصمیم‌گیری هوشمندانه برای دلگرمی زارعان و باغداران گفت و افزود: نگرانی کشاورزان شهرستان‌های اطراف دریاچه‌ی ارومیه، از طرف این سازمان ملموس بوده و تصمیم‌گیری هوشمندانه برای حل و فصل مشکل پسروی دریاچه ارومیه می‌تواند نقطه‌ی امید و دلگرمی زارعان و باغداران این منطقه و ترغیب آنان به کشت پاییزه شود.
به گزارش ایسنا، «ایوب ایرانی‌فام»، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی نیز به ایسنا یادآور شد: خشکی قنات‌ها و رسوب لایه‌های نمکی، تعادل خاک‌های کشاورزی را بر هم زده و سبب تشدید شوری خاک‌های کشاورزی شده است.
وی افزود: سالانه پنج میلیون تن محصولات کشاورزی در استان تولید می‌شود و صادرات این محصولات توسط ۳۵۰ واحد بسته‌بندی و روانه‌ی بازار می‌شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی ادامه داد: ۲۰۴ هزار هکتار از اراضی کشاورزی به‌صورت مستقیم و شهرستان‌هایی چون ملکان، بُناب، عجب‌شیر، آذرشهر، اُسکو و تبریز از دریاچه‌ی ارومیه تاثیر می‌گیرند.
ایرانی‌فام اظهار کرد: تداوم شرایط اقلیمی، ذخیره‌ی آب در پشت سدهای پُر تعداد مخزنی حوضه آبریز، نبود سرمایه‌گذاری متناسب با وضعیت بخش کشاورزی و شرایط محیط زیستی حوزه‌ی دریاچه‌ی ارومیه و توسعه‌ی اراضی کشاورزی، با تقویت نظریه احتمال خشک شدن کامل این دریاچه، می‌تواند توده‌ای عظیم از نمک و مواد سمی و فلزات سنگین موجود را برجا نهاده و تبعات منفی تا شعاع یک‌صد کیلومتری آن غیرقابل مهار و تاثیرات مخربی را از نظر زیست‌محیطی می‌تواند به‌دنبال داشته باشد.
وی با اشاره به توسعه‌ی الگوی کشت خاطرنشان کرد: انسداد مجاری اتلاف آب در بخش کشاورزی از طریق توسعه‌ی الگوی کشت نیز می‌تواند به عنوان راهکارهای عملی مطرح مورد توجه برنامه‌ریزان با شتابی بیش از پیش باشد.
«احمد احمدی‌فر»، مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی نیز به ایسنا گفت: آموزش‌های لازم باید در مزارع و اراضی کشاورزی به کشاورزان داده شود تا در آبیاری تحت فشار، کشاورز به‌طور کامل با این سامانه آشنا شود.
وی یادآور شد: ضعف در ساختار الگوی مصرف در مزارع و باغ‌ها به‌واسطه‌ی نبود تبعیت الگوی مصرف آب از اصول فنی و علمی برای کاهش تلفات آب، افزایش تولید در واحد سطح، پایداری و تضمین تولید اقتصادی در شرایط بحران آب و خشکسالی از دیگر مشکلات مربوط به بخش آب کشاورزی در کشور و حوزه‌ی دریاچه‌ی ارومیه است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی از انتخاب برنامه‌ی مناسب آبیاری گفت و ادامه داد: انتخاب برنامه‌ی مناسب آبیاری متناسب با دسترسی به منابع آب مطمئن به‌صورت ویژه مکانی هر منطقه از مناسب‌ترین اقدامات برای برنامه‌ریزی آبیاری در مزارع و باغ‌ها است.
احمدی‌فر افزود: اصلاح مدیریت آب در باغ‌ها و اراضی کشاورزی راهکار مناسب مقابله با پسروی دریاچه‌ی ارومیه از منظر وزارت جهاد کشاورزی است.
به‌گفته‌ی وی، حجم آب دریاچه‌ی ارومیه باید به 6 تا 7 میلیارد مترمکعب برسد تا مشکل پسروی این دریاچه برطرف شود.
به گزارش ایسنا، «سعدالله اسکندری»، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی با بازگو کردن یکی از راهکارهای مقابله با وضعیت فعلی دریاچه ارومیه گفت: یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با وضعیت فعلی دریاچه ارومیه کشت نهال پسته در حاشیه‌ی این دریاچه است.
وی افزود: با هدف جلوگیری هر چه بیشتر از وقوع فاجعه‌ی زیست محیطی در شهرستان‌های حاشیه این دریاچه و حمایت مستقیم از بهره‌برداران بخش کشاورزی در این منطقه، توسعه‌ی کشت پسته به ‌عنوان راهکاری مناسب برای اصلاح الگوی کشت با توسعه‌ی گونه‌های باغی با نیاز آبی کمتر در حاشیه دریاچه ارومیه، مورد توجه برنامه‌ریزان سازمان قرار داشته و توسط این مدیریت در فاز اجرایی قرار گرفته است.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی با معرفی اراضی مناسب برای کشت پسته یادآور شد: بسیاری از اراضی حاشیه‌ی شرق دریاچه‌ی ارومیه مناسب برای کشت پسته بوده و ارزیابی‌های میدانی بر روی ارقام مختلف پسته نشان داده است که تعدادی از انواع پسته‌ها، سازگاری مناسبی با شرایط اقلیمی استان دارند.
بر اساس این گزارش، چاره‌اندیشی برای احیای این دریاچه به علت تاثیرات مخرب آن بر کشاورزی و اقتصاد منطقه ضروریست.
ایجاد تناسب میان سطح زیرکشت و منبع آب قابل دسترس، انتخاب روش آبیاری مناسب، متناسب با خصوصیات اقلیمی، خاکی، آبی و اقتصادی به‌صورت ویژه مکانی، انتخاب برنامه مناسب آبیاری(دور و عمق آب آبیاری)، تشخیص مراحل رشد و نمو گیاه برای شناسایی تقویم مراحل حساس به آب، وضعیت حاصلخیزی خاک برای برطرف کردن محدودیت‌های تغذیه‌ی گیاهی، آموزش و ترویج تکنیک‌های کاربردی و مدیریت آب در مزرعه و رعایت الگوی کشت مناسب از پیشنهادات تاثیرگذار در پیشگیری از پسروی آب دریاچه‌ی ارومیه است.
این گزارش می‌افزاید، آرتمیا (نام علمی: Artemia) جانداری است سخت‌پوست که در آب‌های شور زندگی می‌کند. دریاچه‌ی ارومیه در ایران، یکی از غنی‌ترین منابع آرتمیا در جهان شمرده می‌شود. از آرتمیا در صنایع پرورش میگو و ماهی استفاده می‌شود. در دنیا سالانه بیش از ۲۰۰۰ تن کیست آرتمیا معامله می‌شود و به‌خصوص از خود آرتمیا یا کیست آن در تغذیه مراحل نوزادی ماهیان، سخت پوستان و نرم‌تنان و... سود می‌برند.
بر اساس اسناد علمی، نخستین گزارش مکتوب علمی درباره‌ی آرتمیا متعلق به آرتمیای دریاچه‌ی ارومیه در بیش از 1000 سال پیش یعنی سال ۹۸۲ میلادی است که در کتاب حدود العالم به ثبت رسیده‌ است.
گزارش: امیر مسعود طایفه سلطانخانی