ضرورت احداث سدهای حائل آب شور و شیرین در پایین‌دست رودخانه کارون و بهمن‌شیر /گ

کارشناس سازمان آب و برق خوزستان ادامه‌داد: بنابراین تنها منبع باقیمانده جهت تأمین آب شیرین، رودخانه کارون خواهد بود. از این رو در آینده برای تمام منطقه فقط آب کارون به عنوان منبع آب شیرین قابل استفاده خواهد بود. از سوی دیگر رهاسازی آب شیرین از بالادست کارون به‌منظور عقب راندن آب شور دریا، تنها یک اقدام کوتاه‌مدت بوده و موجب هدر رفتن مقدار زیادی از منابع آب شیرین خواهد شد که اقتصاد تولید انرژی برق‌آبی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

وی خاطرنشان‌کرد: یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه احداث سد جهت جلوگیری از ورود آب شور به این ناحیه است. سدهای مذکور باید قادر به تخلیه آبی که برای کشاورزی یا سایر مصارف لازم نیست، باشند و در عین حال بتوانند از دخول هرگونه آب شوری که در پایین­ دست ظاهر می­‌شود، به داخل رودخانه جلوگیری به عمل آورند.

کریمی گفت: در مواقعی که دبی رودخانه زیاد باشد تجهیزات و تأسیسات پیش­بینی شده در سدها تراز آب در آن‌ها را کنترل می‌کند. همچنین در مواقع کم­آبی، هنگامی که تمام آب شیرین جهت مصارف مختلف مورد نیاز باشد، تجهیزات تنظیم آب با توجه به حرکات جزر و مدّی عمل خواهند کرد. به این ترتیب که در هنگام مدّ از ورود آب شور دریا جلوگیری کرده و در هنگام جزر، آب اضافی را به رودخانه تخلیه می‌کند. در این میان حفظ قابلیت عبور شناورهای موجود در منطقه، همچنین قابلیت جابجایی آبزیان در بالادست و پایین­ دست نیز از دیگر الزامات این‌گونه سدها خواهد بود.

وی اظهارکرد: در این رابطه وزارت نیرو در سال 1354 موارد فوق­ الذکر را با هدف توسعه کشاورزی، صنعتی (احداث کارخانجات بزرگ)، پرورش ماهی و تجاری منطقه در قالب مطالعات مرحله اول طرح آبرسانی و آبیاری جزیره آبادان توسط مشاورین مهاب- سوئکو مورد بررسی قرار داد. مشارکت مهاب- سوئکو پس از بررسی‌­های فنی و اقتصادی، گزینه نهایی را مشتمل بر ساخت مجموعه‌­ای از سدها و سایر تأسیسات انتقال و پمپاژ با زمان­‌بندی مناسب با تغییرات پیش‌­بینی شده در منطقه ارائه داد.

عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: محل­‌ها‌ی مناسب جهت احداث سد شامل احداث سد در موقعیت‌های حفار‌(پایین­ دست کارون) و یا در بالادست کارون یعنی جنوب مارد و دو سد در بالا و پایین‌­دست بهمنشیر است که بر اساس نتایج مطالعات در این محل­‌ها باید ترجیحاً حوضچه­‌های کشتیرانی احداث شود.

کریمی توضیح‌داد: طبق اطلاعات دریافت شده از سازمان بنادر و کشتیرانی در آن زمان، شناورهایی به ظرفیت حداکثر 500 تن از طریق کانال حفار در کارون تردد می‌کردند و افزایشی در مقدار رفت و آمد یا میزان ظرفیت این شناورها پیش‌بینی نشده است. به طورکلی این بررسی نشان می‌­دهد در صورتی که سد اصلی در حفار احداث شود، شرایط کشتی­رانی تا حدودی مشکل خواهد شد. در حالی که احداث سد در بالادست کارون شرایط مذکور را بهبود می‌بخشد و با احداث سد در جنوب مارد شرایطی بسیار عالی به لحاظ مسیر حرکت فراهم می‌شود و از طرف دیگر شرایط کشتیرانی در پایین­‌دست نقطه مذکور بدون تأثیر باقی خواهد ماند.

وی گفت: همچنین در مقایسه با شرایط طبیعی، سطح آب در بالادست سرریز سدهای پیش‌­بینی شده بر روی کارون به میزان معینی بالا خواهد آمد که این امر اجتناب ­ناپذیر است و انتقال محل سد به مارد موجب کاهش مخاطرات آبگرفتگی شهرهای آبادان و خرمشهر ناشی از سیلاب خواهد شد. این سد در شرایط طبیعی باید جریان حداقل 50 متر مکعب در ثانیه را به کانال حفار تخلیه کند.

وی ادامه‌داد: پس از فراز و نشیب­‌هایی که در اثر وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در منطقه به وجود آمد، طراحی اولین بخش از طرح کلی پیشنهادی مشاورین مذکور در سال 1363 تحت عنوان «سد بالادست بهمن‌شیر» به شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس واگذار شد که عملیات اجرایی آن هم‌اکنون در مراحل انتهایی است. انجام مطالعات تکمیلی بر روی سایر اجزای پیشنهادی مشاورین مهاب- سوئکو شامل ساخت سد بر روی رودخانه کارون در پایین­دست ایستگاه پمپاژ مارد و سد پایین­‌دست بهمن‌شیر به شرکت مهندسین مشاور طوس‌­آب محول شده است که مطالعات دقیق و انتخاب ساختگاه این سدها هم‌اکنون در دست مطالعه است.

کریمی تصریح‌کرد: مطابق نتایج مطالعات مشاورین مهاب- سوئکو در صورت عدم ساخت سد پایین دست بهمن‌شیر باید جهت کنترل شوری در این مسیر، جریانی معادل 30 تا 40 متر مکعب در ثانیه از طریق پمپاژ کانال مارد و یا دریچه‌­های سد سلولی بالادست وارد این آبراهه شود تا از نفوذ آب شور دریا از پایین­‌دست به ایستگاه پمپاژ طره‌بخاح جلوگیری شده و یا حداقل آب با کیفیت مناسب‌­تری در این ایستگاه فراهم شود.

وی گفت: برقراری این جریان با دبی نسبتاً بالا با توجه به توسعه طرح­‌های بالادستی و وقوع کم‌­آبی میسر نبوده و باعث هدر رفتن آب در شرایط بحرانی کم­‌آبی در منطقه خواهد شد. از این رو ضروری است مطالعات سدهای جنوب مارد و پایین دست بهمنشیر که به عنوان سد حائل بین آب شور دریا و آب شبرین رودخانه کارون عمل می‌کند، هرچه سریعتر تکمیل و عملیات اجرایی آن‌ها آغاز شود.

کارشناس سازمان آب و برق خوزستان یادآورشد: رود کارون در انتهای مسیر خود با ورود به خرمشهر به دو شاخه تقسیم می‌­شود، شاخه نخست کانالی مصنوعی و عمیق است که به کانال حفار معروف بوده و به اروندرود در مرز ایران و عراق می‌­ریزد. این کانال برای رفت و آمد کشتی‌­ها تعریض و لایروبی شده و در نتیجه سهم بالایی از آب کارون در این کانال جریان می‌یابد. شاخه دیگر بهمن‌شیر است که به موازات اروندرود به خور بهمن‌شیر و سپس به خلیج‌فارس می‌ریزد
منبع: خبرگزاری ایسنا