برداشت آب از سرچشمه‌ها مهم‌ترین چالش رودخانه کارون است

فاضلی: رودخانه کارون به عنوان مظهر حیات مردم استان خوزستان است که ظرفیت‌های آن می‌توانست بار سنگینی چند بُعدی را از دوش مردم استان خوزستان بردارد.

ولی آنچه امروزه شاهد آن هستیم تعدی و تعرض منفعت طلبانه بهره بردارانی است که به بهانه بهره‌برداری تا حد امکان از رودخانه کارون بهره کشی می‌کنند به طوری که رودخانه کارون را به «نفس انداختن» رساندند.

این دلیل خوبی بود تا ایده نخستین کنفرانس ملی رودخانه کارون شکل بگیرد و کار‌شناسان را دور هم جمع کند تا راهکارهایی برای نجات حیات رودخانه کارون پیشنهاد شود.

مهم‌ترین هدف شما از تشکیل این کنفرانس چه بود؟

فاضلی: پیشنهاد شد که «آگاهی سازی» به عنوان مهم‌ترین اصل حفاظت از رودخانه کارون در نظر گرفته شود. برای آگاهی سازی نیاز به انجام گردهمایی و نشست‌هایی بود که از طریق کنفرانس ملی رودخانه کارون عملی می‌شد.

استقبال مسئولان خوزستانی از این کنفرانس چگونه بود؟

فاضلی: اگرچه کنفرانس ملی رودخانه کارون فرصت مناسب برای به اشتراک گذاشتن تجارب پژوهشگران و مدیران استان خوزستان و چهارمحال بختیاری بود ولی متاسفانه مورد بی‌توجهی مسئولان مرتبط با حوزه این رودخانه در استان خوزستان قرار گرفت.

مهم‌ترین نکته قابل تامل که در فراخوان مقاله علمی در کنفرانس ملی رودخانه کارون حاصل شد نداشتن حتی اطلاع اولیه از طرف کار‌شناسان ادارات و سازمان‌های مرتبط با حوزه رودخانه کارون در انجام تحقیق و پژوهش است که جای تاسف و نگرانی را برای آینده پژوهشی رودخانه کارون می‌آفریند.

مهم‌ترین موضوعات این کنفرانس‌ها چه بود؟

فاضلی: از مهم‌ترین سمینارهای علمی می‌توان به سمینار علمی بررسی مسائل چالش‌های زیست محیطی رودخانه کارون، سمینار علمی بررسی نقش رودخانه کارون در تولید کمی و کیفی خرما و سمینار علمی بررسی ظرفیت‌های گردشگری رودخانه کارون اشاره کرد.

مواردی مانند نبود سند ملی رودخانه کارون، نیاز به تشکیل سازمان متولی غیره بهره بردار رودخانه کارون و نجات حیات رودخانه کارون در خروج متولی این رودخانه از حیطه اختیارات وزارت نیرو جزو مهم‌ترین موضوعات بود.

البته مواردی مانند ترویج و گسترش فرهنگ حفاظت شهروندی از رودخانه کارون، مشارکت جوامع محلی در حفاظت از رودخانه کارون، سرمایه گذاری بر روی انرژی خورشیدی جهت تولید برق با هدف جلوگیری از به مخاطره انداختن حیات رودخانه کارون، نیاز به توجه ویژه به تبعات زیست محیطی و اجتماعی سد گتوند، نیاز به بررسی تبعات کاهش دبی رودخانه کارون، نیاز به توجه ویژه به حفظ حق آبه‌ها، بنا نهادن تصمیم گیری در مسائل رودخانه کارون بر اساس حفاظت از محیط زیست و نه تولید برق، توجه دانشگاهیان به خروج علمی-رسانه‌ای مرتبط با مسائل رودخانه کارون، بررسی و توجه ویژه به مقوله بیماری و به ویژه بیماری‌های صعب العلاج حاصل از آلودگی‌های رودخانه کارون و اهمیت به بررسی تبعات تعرض به حریم رودخانه کارون و جلوگیری از هر نوع تعرض آتی نیز جزو مهم‌ترین موضوعات این کنفرانس بود

خروجی این کنفرانس‌ها چه بود؟

فاضلی: خروجی‌های کنفرانس را می‌توان در طبقات مختلف طبقه بندی و اولویت بندی کرد ولی آنچه به نوعی می‌تواند بیشترین اولویت ارائه را داشته باشد این است که دانشگاهیان فقط توانسته‌اند کمتر از چهار درصد در آگاهی سازی جامعه در ارتباط با مسائل رودخانه کارون از طریق رسانه‌ها قدم بردارند و این مناسب نیست.

مهم‌ترین مسئله‌ای که قابل توجه در خروجی کنفرانس است عدم مدیریت رودخانه کارون و دیگر منابع آبی توسط نماینده وزارت نیرو در استان خوزستان است و حتی فرا‌تر از آن عدم مدیریت نماینده وزارت نیرو در خوزستان در حل مشکلات رودخانه کارون مانند سد گتوند است.

دیگر نکته‌ای که توجه هر فردی را به خود جلب می‌کند نابودی ظرفیت‌ها، عدم حل چالش‌ها و به مخاطره انداختن رودخانه کارون و امکان کسب میلیارد‌ها تومان به عنوان ارزش اقتصادی در محدوده شهر اهواز به دلیل اختلاف سلیقه‌ای بین شهرداری اهواز و نماینده وزارت نیرو در خوزستان است.

دیگر مقوله قابل ذکر در خروجی کنفرانس، بی‌توجهی به ره آورد ارزش اقتصادی رودخانه کارون و معضلات زیست محیطی این رودخانه توسط نماینده وزارت نیرو در خوزستان سبب شده که جایگاه رودخانه‌ای و محیط زیستی کارون در معرض خطر باشد و از نعمت‌های حیاتی خدادادی خود به دور شده و به مثابه اموال بی‌صاحب در طبیعت شهری و روستایی رو به احتضار و خشک شدن بیافتد.

پیغام قابل ذکر از کنفرانس این است که چالش‌های مختلفی حیات رودخانه کارون را به مخاطره انداخته و نتیجه‌ای به غیر از به مخاطره انداختن محیط زیست و زندگی مردم خوزستان نداشتند.

چالش‌هایی که همگی نتیجه بی‌توجهی غیرکار‌شناسی و بهره برداری از رودخانه کارون و حتی بهره کشی از رودخانه کارون از طرف برخی از سازمان‌ها و شرکت‌ها به ویژه سازمان آب و برق در خوزستان بوده است.

اگرچه بی‌توجهی اخلاقی به حل معضلات چالش‌های رودخانه کارون معضل دیگری است که گریبان‌گیر مردم خوزستان است که نمونه بارز آن را می‌توان در عدم حل مشکل سد گتوند دید.

از مهم‌ترین موارد چالش‌ها می‌توان به مواردی مانند برداشت آب از سرچشمه‌های کارون، تشکیل جزیره‌های جدید در رودخانه کارون، کاهش دبی آب، رسوب گذاری، خطرات مهلک دوره‌ای طبیعی و مصنوعی آتی، اثرات کاهش آب شیرین ورودی کارون به خلیج فارس بر زیستگاه‌های آبزیان و پساب‌های کشاورزی، صنعتی و شهری اشاره کرد.

کنفرانس به این نقطه ختم می‌شد که تدوین و تصویب سند ملی، ضرورت امروزی رودخانه کارون است تا بتواند حیات رودخانه کارون را حفظ کند

چرا تدوین سند ملی جزو ضرورت‌های حفظ حیات رودخانه کارون است؟

فاضلی: باید سندی وجود داشته باشد که نقشه‌ کلان و چارچوب نظام برنامه‌ریزی جلوگیری از چالش‌ها و استفاده از ظرفیت‌های رودخانه کارون را به منظور تحقق اهداف دولت در راستای حفاظت از محیط زیست تعیین و تبیین می‌کند.

این سند با هدف تحول از طریق ایجاد فرصت‌های متنوع و جامع است که در راستای امکان کسب شایستگی‌های لازم در جهت درک و اصلاح موقعیت مسائل رودخانه کارون براساس نظام آکادمیک جهانی، قوانین کشوری و مسائل جاری استانی تدوین می‌شود به طوری که رودخانه کارون به دور از چالش‌ها و در ‌‌نهایت استفاده از ظرفیت‌ها قرار گیرد.

آگاهی سازی و فرهنگ حفاظت شهروندی و مشارک جوامع محلی در ارتباط با حفاظت و استفاده از ظرفیت‌های رودخانه کارون از مهم‌ترین راهکارهای پایداری رودخانه کارون است که همچنان مورد غفلت مسئولان مرتبط با حوزه رودخانه کارون واقع شده است.
منبع: تسنیم