ماهی تیلاپیا چیست و چه ویژگی هایی دارد؟ /گ

تیلاپیاها در جایگاه دومین ماهی پرورشی جهان قرار داشته و تولید آنها در جهان در دهه های اخیر بشدت افزایش یافته است. تیلاپیا در 140 کشور جهان پرورش داده می شود. عمده ترین کشورهای تولید کننده تیلاپیا کشورهای آسیایی هستند که اقلیم مناسبی برای تولید این ماهی دارند. چین بزرگترین تولید کننده و ایالات متحده امریکا بزرگترین وارد کننده و مصرف کننده تیلاپیا، به موازات تولید در این کشور است (FAO, 2014).

در سال 2015 حدود 5 میلوین تن ماهی تیلاپیا در جهان تولید شده است. از سال 2012 تولید تیلاپیا از مجموع تولید گوشت گاو تولید شده در جهان پیشی گرفته است (Fitzimmons, 2014).

گوشت ماهی تیلاپیا دارای مقدار مناسب پروتئین، کاروتنوئیدها، و نسبت مطلوب اسیدهای چرب غیراشباع است. نقش اسیدهای چرب غیراشباع و مصرف آن در سلامت بدن انسان کاملاً شناخته شده است. این ترکیبات مفید عمدتاً با مصرف محصولات آبزیان تأمین می شوند. درمورد ترکیب اسیدهای چرب و اثر آن بر سلامت، آنچه که اهمیت ویژه دارد نسبت اسیدهای چرب امگا3 به امگا6 است. مقدار مناسب و مجاز اسیدهای چرب امگا 6 به امگا 3 در محدوده 5 تا 1 است. این در حالی است که آنالیز پروفایل اسیدهای چرب فیله ماهی تیلاپیا پرورشی در مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های شور (بافق یزد)، این نسبت را کمتر از 2 (نصف آستانه مجاز سازمان بهداشت جهانی) نشان داده است (مرادی و همکاران، 1391). در 28 گرم گوشت تیلاپیا مقدار اسیدهای چرب امگا 3 برابر با 61.6 میلیگرم و اسیدهای چرب امگا 6 برابر با 58.8 میلیگرم است (Nutrition data).

مقدار اسیدهای چرب غیراشباع ضروری در آبزیان و بویژه آبزیان پرورشی ثابت نیست و وابستگی به تغذیه و شرایط محیط دارد. در تیلاپیا همانند دیگر آبزیان پرورشی، استفاده از جیره غذایی مناسب در تولید ترکیب مطلوب محصول، اهمیت زیادی دارد.

باید توجه داشت که مقدار و نحوه مصرف افراد و جوامع بر میزان و جذب ترکیبات مختلف موجود در گوشت تاثیر مستقم دارد. ضمناً بدیهی است هیچ محصول غذایی به تنهایی از نظر همه ترکیبات غذایی بالانس نیست.

از سوی دیگر اساساً ماهیان قادر به سنتز کارتنوئیدها (carotenoids) نیستند. بنابراین این ترکیبات باید از طریق تغذیه تأمین و در شرایط پرورش بطور مصنوعی به خوراک ماهیان پرورشی اضافه می شوند. مطالعات نشان داده که گونه تیلاپیای نیل علاوه بر نقش مهمی که در تأمین پروتئین حیوانی و چربی مورد نیاز انسان دارد، منبعی غنی از کارتنوئیدها است که ترکیب مهمی برای تأمین سلامت انسان است. مقدار کل این رنگدانه در ماهی تیلاپیای گونه نیل بین 0.216 میکروگرم برگرم وزن مرطوب در بافت ماهیچه تا 0.945 میکروگرم برگرم وزن مرطوب برای کبد این ماهی است.

این ترکیبات در تیلاپیا عمدتاً شامل کارتنوئیدهای مهم بتاکاروتن (β-Carotene)، لوتئین (Lutein)، زیزانتین (Zeaxanthin)، کانتاگزانتین (Canthaxanthin) و آستاگزانتین (Astaxanthin) هستند. در تیلاپیای نیل بخش قابل توجه کارتنوئید در کبد یافت می شود که براثر اکسیداسیون به ویتامین A تبدیل می شود. این ترکیب اثر آنتی اکسیدان داشته و نقش حفاظت در برابر سرطان و افزایش پاسخ ایمنی را دارد. همچنین برای پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی بسیار موثر است Czeczuga et al., 2005)).

تیلاپیا ماهی مقاومی است و محققین دریافته اند که اساساً آنچه به این ماهی صفت مقاومت در برابر عفونت و امراض را می بخشد، درحقیقت وجود کارتنوئید سرشار در پیکره این ماهی است. باتوجه به مقاومت تیلاپیا دربرابر بیماری ها، سلامت فیله تیلاپیای پرورشی از نظر باقیمانده های دارویی و شیمیایی برای مصرف انسانی بسیار قابل توجه است. زیرا در دوره پرورش این ماهی مصرف مواد شیمیایی و آنتی بیوتیک ها بسیار محدود است.

مطلب قابل توجه این که سازمان غذا و داروی امریکا و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، مصرف گوشت تیلاپیا را در کنار پنج آبزی دیگر (تیلاپیا، سالمون، میگو، گربه ماهی، کد) برای زنان باردار، زنان شیرده و اطفال توصیه کرده است.

*استادیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های شور (بافق یزد)

منبع : الف