انتقال آب زاب دریاچه ارومیه را نجات می‌دهد؟ /گ

در این زمینه ناصر آق، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه و مدیر پژوهشکده دریاچه ارومیه با تأکید بر این موضوع که دریاچه ارومیه وضعیت بسیار بدی دارد و تقریبا در مرز خشک شدن است و متاسفانه این واقعیت اعلام نمی‌شود، می‌گوید: طرح انتقال آب زاب در صورت اجرای به‌ موقع یکی از بهترین طرح‌هاست، زیرا زاب رودخانه‌ای است که از داخل ایران به عراق می‌رود و حدود یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب آب دارد و برنامه ایران این است که بتواند 50 درصد آن را به عنوان حق‌آبه ایران به کشور انتقال دهد.

وی با بیان اینکه به منظور منحرف کردن رودخانه‌های مرزی احتیاج به توافقات بین المللی است و برای انجام این طرح نیز باید توافق بین ایران و عراق صورت گیرد، ادامه می‌دهد: نمی‌دانم آیا تعاملات بین‌المللی انجام شده است یا نه؟ اما می‌دانم که سال‌ها روی این طرح کار شده و فکر می‌کنم آنچه حق ایران است باید به دریاچه انتقال یابد.

مدیر پژوهشکده دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه طبق برنامه‌های ستاد احیاء، تا سال 1398 که آب زاب به دریاچه ارومیه برسد، دریاچه خشک شده، اظهار می‌کند: زاب آب شیرین دارد و می‌تواند به عنوان منبع کمکی اثر مثبتی در وضعیت دریاچه داشته باشد البته اگر با سرعت بیش‌تری آن را به دریاچه انتقال دهند.

انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه، در صورت اجرا بسیار موفق خواهد بود

همچنین جواد فانی، فعال در ستاد احیای دریاچه ارومیه و کارشناس بازنشسته وزارت جهاد کشاورزی ضمن تایید اجرای انتقال رودخانه زاب به دریاچه ارومیه می‌گوید: در مقایسه با سایر رودخانه‌های درون حوزه طرح انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه در صورت اجرا بسیار موفق خواهد بود، ولی با اینکه حدود شش سال از شروع اجرای آن می‌گذرد، پیشرفت آن چندان مناسب نبوده است.

وی بیان می‌کند: این آبی است که از کشور خارج می‌شود و باید از حوزه‌ای به حوزه دیگر تزریق شود که در صورت اجرا مطمئنا طرح موفقی خواهد بود به شرط اینکه هرچه زودتر اعتبارات لازم آن تامین و با همکاری پیمانکارهای مختلف عملیاتی شود و به مرحله بهره‌برداری برسد، من موافق انجام این طرح هستم و این طرح، طرحی اقتصادی است و هزینه‌ای برای خرید آب نخواهیم داشت. بنابراین می‌تواند موفق باشد، چون در صورت عدم استفاده نیز این آب از دسترس ما خارج می‌شود و به کشور عراق می‌رود.

عراق می‌تواند از ایران شکایت کند

اما در سوی دیگر اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه طرح انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه بدون ارزیابی زیست محیطی است، می‌گوید: یک جنبه از طرح مربوط به مقررات بین‌المللی است که در سال 2012 تصویب شده که طبق آن رودخانه‌هایی که از یک کشور منشاء می‌گیرند و به کشور دیگر می‌ریزند، مجوز برداشت توسط کشور مبداء را ندارند. بنابراین چون از نظر مقررات بین‌المللی امکان اجرای این طرح وجود ندارد، عراق می‌تواند به مجامع بین‌المللی شکایت ببرد، ولی چون در حال حاضر این کشور گرفتاری‌های بسیاری دارد، فرصتی برای شکایت از ایران ندارد.

این فعال حوزه محیط زیست با اشاره به اینکه میزان آبی که در سال از رودخانه زاب عبور می‌کند در دوره ترسالی 600 میلیون متر مکعب است و در حال حاضر که دوره خشکسالی است این عدد به 400 میلیون مترمکعب رسیده، تاکید می‌کند: گنجایش دریاچه ارومیه 37 میلیارد متر مکعب است. بنابراین این مقدار کفاف احیای دریاچه ارومیه را نمی‌دهد و 600 میلیون متر مکعب در مقابل 37 میلیارد متر مکعب معادل یک پنجم است و این مقدار آب نمی‌تواند هیچ مشکلی را حل و دردی را دوا کند.

کهرم با اشاره به اینکه انتقال آب از جایی به جای دیگر اثرات و تبعات زیست محیطی دارد و نمی‌شود بدون مطالعه آب را منتقل کرد، می‌گوید: در تمام دنیا در طرح‌های انتقال آب، در مبداء ناراضی و در مقصد راضی می‌شوند. در هر نقطه رودخانه زاب کشاورز، باغدار و دامدارانی وجود دارد که آب را برداشت کرده و استفاده می‌کنند، بنابراین اگر از کمرکش رودخانه زاب به یکباره آب را منحرف کرده و به دریاچه ارومیه بریزیم، کشاورزان، باغداران و دامداران چه تکلیفی خواهند داشت؟

انتقال آب به منظور جبران ندانم‌کاری‌ها کار خطایی است

همچنین ناصر کرباسی، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران ضمن اعلام مخالفت خود با طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه، می‌گوید: تصمیم‌گیری در مورد میزان توسعه کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه باید با توجه به میزان منابع آب منطقه می‌بود؛ زمانی که باغ سیب و انگور مازاد بر مصرف منطقه و کشور ایجاد می‌شد و از سوی دیگر اجازه کشت نیشکر به عنوان یک محصول آب‌بر را می‌دادند، باید به میزان آب موجود منطقه فکر می‌کردند.

وی این گونه ادامه می‌دهد: از سوی دیگر با سدسازی، آب را برای ندانم‌کاری‌های خود، یعنی توسعه بی‌رویه کشاورزی کنترل کرده و جلوی آب وارد شدن به دریاچه را گرفتند و همه را به زمین‌های کشاورزی اختصاص دادند و حالا آب کم شده و دریاچه به سمت خشک شدن رفته و این خشک شدگی تولید ریزگردهای شور کرده است؛ این ریزگردها روی خاک‌های کشاورزی نشسته و آن را آلوده می‌کند و به محصول صدمه می‌زند، همچنین به هنگام بارندگی، این شوری به آب‌های زیرزمینی انتقال می‌یابد و آب زیرزمینی هم کیفیت خود را از دست می‌دهد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این وضعیت نتیجه ندانم‌کاری‌های گذشته است و این ندانم‌کاری‌ها با اجرای طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه نیز ادامه دارد، اظهار می‌کند: اینکه می‌خواهند رودخانه‌ای را که به صورت طبیعی جریان دارد، خشک کرده و آب آنجا را به سمت دریاچه آورند، کار اشتباهی است چون با این اقدام بعد از مدتی در یک نقطه دیگر کانون تولید ریزگرد ایجاد می‌شود و آن موقع لابد تصمیم به انتقال آب یک حوضه دیگر به رودخانه زاب را خواهند گرفت، بنابراین انتقال آب به منظور جبران ندانم‌کاری‌ها کار خطایی است و از لحاظ اکولوژیکی نیز آسیب‌زا است.

یک لابی پرقدرت پشت طرح انتقال زاب است

محمد درویش، مدیر کل آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز که اخیرا نسبت به ایجاد تخاصمات قومی در نتیجه انتقال آب بین‌حوزه‌ای هشدار داده، می‌گوید: لابی پر قدرتی پشت این طرح است که اعتقاد دارند چون این آب از کشور خارج می شود، مجاز به تغییر مسیر و انتقال آن به دریاچه هستیم.

وی با تاکید بر اینکه این اقدام یک بی‌اخلاقی بزرگ است، اظهار می‌کند: افغان‌ها نیز با همین استدلال نفس هیرمند را تنگ کردند، درحالی که باید به قوانین طبیعت احترام بگذاریم، زیرا آب رودخانه زاب وارد روستای میانرودان در خلخال می‌شود که انحراف مسیر آب از این منطقه باعث رشد چشمه‌های تولید گرد و خاک خواهد شد.

درویش با اشاره به اینکه حجم کل آب کره زمین یک رقم ثابتی است و استفاده دستکاری‌شده از آب یک منطقه باعث ایجاد تنش می‌شود، ادامه می‌دهد: این طرح تنها یک مسکن است و اساسا نمی‌تواند مشکل دریاچه را حل کند، چون مشکل دریاچه ارومیه باید در دل منطقه حل شود.

ایجاد تنش‌های قومی در نتیجه انتقال آب زاب

حسین آخانی، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران نیز با انتقاد از انتقال آب به دریاچه ارومیه می‌گوید: این طرح از نظر اجتماعی و اکولوژی پذیرفتنی نیست و باعث تنش‌های قومی و نارضایتی اجتماعی می‌شود؛ با اجرای آن مشکلات بسیاری در این مسیر ایجاد می‌شود و تخریب در یک نقطه آثارش را در جای دیگر نیز می‌گذارد همچنین به حق‌آبه جوامع محلی آسیب می‌زند. انتقال آب زاب باعث آسیب به کشور همسایه‌ نیز خواهد شد، حتی اگر اجرای این طرح منجر به احیای دریاچه ارومیه شود، در نقطه دیگری باعث ایجاد ریزگرد خواهد شد.

حسین عبیری گلپایگانی، فعال حوزه محیط زیست نیز با بیان اینکه باید آثار انتقال آب کرخه به قم و اصفهان را مطالعه کرد و دید که این اقدام چه بر سر کرخه آورده است، می‌گوید: جابه‌جایی حوضه آبریز و بردن حوضه آبریز یک منطقه به منطقه دیگر کار اشتباهی است. همه کارشناسان محیط زیست دنیا اعتقاد دارند که حوضه‌های آبریز باید آبشان در همان منطقه مصرف شود و آبی که در حال حاضر در رودخانه زاب وجود دارد یا پای درخت می‌رود یا برای حیات وحش مصرف می‌شود با گرفتن آب این رودخانه همه اینها در معرض تهدید قرار می‌گیرند
منبع: ایسنا