غروب رنگین کمان ماهیان خزری /گ

ماهی قزل‌آلای خال قرمز از گونه‌های حمایت‌شده کشور محسوب می‌شود و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت IUCN در طبقه در آستانه انقراض (EN) قرار دارد و رودخانه های مازندران یکی از معدود زیستگاه‌ها و درواقع مهم‌ترین زیستگاه این‌گونه ارزشمند در ایران به شمار می‌رود .

رودخانه سردبرود از جمله زیستگاه های ماهی خال قرمز به شمار می رود، این رودخانه در سال ۱۳۴۶ در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان رودخانه حفاظت‌شده به ثبت رسید، درگذشته زیستگاه گونه‌های ارزشمندی نظیر قزل‌آلای خال قرمز، قزل‌آلای رنگین‌کمان، ماهی خیاطه (لپه)، سس ماهی (لب پهن یا بیارزم) و ماهی سر مخروطی سیاه فلس (سگ‌ماهی، عروس ماهی یا مارماهی) بوده است.

یافته های کارشناسان حکایت از روبه انقراض بودن ماهی خال قرمز دارد و یکی از مهم‌ترین موارد نگرانی محیط‌زیست درتهدید نسل این‌گونه ماهیان، ساخت‌وسازهای غیر کارشناسی استخرهای پرورش ماهی و همچنین واحدهای معدنی در حاشیه و بستر رودخانه‌های استان عنوان شده است.

یک استاد دانشگاه علوم کشاورزی می‌گوید: ماهی قزل‌آلای خال قرمز تنها عضو خانواده آزادماهیانی است که در آب‌های شیرین زندگی می‌کند و ازاین‌جهت این‌گونه در کلاس ۱ بلوک تقسیم‌بندی لیمنولوژیک (علم مطالعه آب‌هایی غیر از آب دریاها) است.

محمدرضا محمدی افزود: این ماهی در آب‌های پراکسیان، غیر آلوده و شفاف زندگی می‌کند و از مهم‌ترین شاخص‌های بیولوژیک در مطالعات رودخانه‌ها است و این‌گونه ماهی در صورت بروز هرگونه آلودگی که باعث ایجاد خطر برای مصرف‌کنندگان باشد، می‌میرد و با مرگ آن بلافاصله مسئولان متوجه تغییرات می‌شوند و قبل از اعلام نتایج آزمایشگاهی کارهای مدیریتی خود را آغاز می‌کنند.

آلودگی رودخانه‌های مازندران از یک‌سو، نفوذ شیرابه‌ها و آلاینده‌ها سبب شده تا گونه منحصربه‌فرد وارزشمند خال قرمز از دریای خزر کوچ کند و کمتر می‌توان این‌گونه را در رودخانه‌های منتهی به دریا مشاهده کرد.

پاشا رئیس اداره شیلات نوشهر و چالوس
بابیان اینکه گونه خال قرمز یک‌گونه رو به انقراض است می‌گوید: دلایل متعددی در انقراض این‌گونه آبزی نقش دارد که آلودگی رودخانه‌ها و نفوذ شیرابه‌ها و سموم کشاورزی ازجمله آن به شمار می‌رود.

وی بابیان اینکه درگذشته به‌راحتی ماهی خال قرمز در رودخانه‌های منطقه مانند رودخانه کجور، کدیر، سردآبرود و غیره قابل‌مشاهده بود اظهار داشت: در حال حاضر آلودگی رودخانه‌ها، فعالیت معادن شن و ماسه، دست‌اندازی در بستر رودخانه‌ها و از همه مهم‌تر صید غیرمجاز سبب شده تا برخی گونه‌های ارزشمند آبزی را از دست بدهیم.

وی با اشاره به اینکه اکنون‌ فصل صید ماهیان مولد است اما شاهد حضور صیادان غیرمجاز در رودخانه‌های حفاظت‌شده هستیم گفت: با صید یک ماهی مولد هزار قطعه بچه‌ها ماهی از بین می‌رود .

کار بازسازی ذخایر ماهی خال قرمز که در واقع ماهیان آزاد دریای خزر از نژاد این‌گونه هستند، دهه قبل در برخی مناطق مازندران آغازشد اما پس از گذشت یک تا دو سال، این طرح متوقف‌شده است.

مصطفی رضوانی مدیر مرکز بازسازی ذخایر شیلاتی شهید باهنر کلاردشت در این زمینه می‌گوید: در دهه گذشته طبق نظر رئیس سازمان، به‌صورت موقتی کار بازسازی ذخایر ماهی خال قرمز در این مرکز انجام شد اما بعدها به دلیل مخالفت‌های از سوی محیط‌زیست این طرح متوقف‌شده است.

رضوانی با اشاره به اینکه سال گذشته بیش از یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار بچه ماهی آزاد تولید و در رودخانه‌های استان مازندران رهاسازی شد گفت: امسال هم در نظر است تا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار بچه ماهی آزاد تولید و در رودخانه‌ها و سرشاخه‌های دو هزار و سه هزار تنکابن رهاسازی شوند.

رئیس مرکز بازسازی ذخایر شهید باهنر کلاردشت وضعیت صید را به علت بارش باران مناسب واستقرار به‌موقع کارشناسان را بسیار خوب توصیف کرد و افزود: تاکنون ۴۱ قطعه ماهی آزاد مولد صید شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳ درصد افزایش نشان می‌دهد.

آمارهای انستیتو دریای خزر نشان می‌دهد که ایران با سهم آلودگی ۵ میلیون تن در سال کمترین آلودگی را برای این دریا دارد، اما کشور آذربایجان سالانه ‌ ۲۸ میلیون تن آلودگی، روسیه ‌ ۶۷۸ میلیون تن و قزاقستان ۳۵ میلیون تن آلودگی در سال وارد این دریای بسته می‌کنند.

نکته‌ای که نباید فراموش کرد بیشترین آلودگی نفتی از سوی همسایگان شمالی به دلیل شیب خزر به سمت ایران سرازیر می‌کند.

بر اساس آمار همین موسسه، سالانه پنج میلیون تن مواد آلاینده از استان‌های شمالی ایران وارد دریای خزر می‌شود

منبع : مهر