تدوین سند توسعه دریایی

وی با اشاره به منویات مقام معظم رهبری در توجه به دریا و توسعه دریامحور، گفت: مسئله دریامحور بودن کشور چندین سال است که مطرح شده و قرار است اگر توسعه‌ای در کشور صورت بگیرد، ۷۰ درصد آن توسعه دریایی باشد و ۳۲ صنعت به سواحل برود.

وی با اشاره به اینکه ۷۰ درصد کره زمین آب است اما توجه ما بیشتر به خشکی بوده، ادامه داد: ۹۰ درصد تجارت دنیا از طریق حمل و نقل دریایی و ۷۰ درصد ارزش تجارت دنیا از طریق این حمل و نقل انجام می‌گیرد. سهم تولید دریایی ما از کل تولید کشور یک درصد و سهم اشتغال فعالیت‌های دریایی کمتر از یک درصد بوده است؛ به همین دلیل یکی از کارهای معاونت محیط‌زیست دریایی سازمان محیط‌زیست، معرفی شغل‌های دریایی است.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه ۳۰ درصد مرزهای کشور دریایی است، گفت: ۹۰ درصد از صادرات و واردات کشور از طریق مرزهای دریایی انجام می‌شود و از حدود ۷۰ درصد مرزهای خشکی، تنها هفت درصد صادرات و واردات کشور انجام می‌گیرد.

فرشچی تصریح کرد: تنها مشکل سازمان محیط‌زیست با مناطق آزاد آن است که مسئولیت نظارتی و حاکمیتی به مناطق آزاد داده شده اما چون نگاه این سازمان بهره‌برداری اقتصادی صرف است، ماهیت منطقه آزاد در راستای حفظ محیط‌زیست نیست.

وی ادامه داد: یک دلیل اهمیت خلیج‌فارس و دریای عمان، نیمه بسته بودن آن است. میانگین عمق ۳۵ متر، شوری‌ بالا و اختلاف دمای زیاد تابستان و زمستان از دیگر دلایلی است که این دریا را مهم کرده است. ملاحظات محیط‌زیستی باید به ویژه در حمل و نقل دریایی به طور جدی لحاظ شود.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه زیستگاه‌های مهمی در خلیج‌فارس و دریای عمان داریم که همه دریاهای دنیا همه این زیستگاه‌ها را در کنار هم ندارند، اعلام کرد: گونه‌هایی از مرجان در خلیج‌فارس و دریای عمان وجود دارد که ارزش دارویی به ویژه برای ایدز و سرطان دارند. کشور کانادا پیشنهاد داده بود که در این زمینه با ما همکاری کند. وضعیت مالی و اقتصادی کشور ما اجازه نمی‌دهد در حال حاضر خود ما روی مرجان‌ها فعالیت دارویی و تحقیقاتی انجام دهیم.

فرشچی با اعلام اینکه هفت گونه لاک‌پشت دریایی در جهان داریم که پنج گونه آنها در خلیج‌فارس و دریای عمان هستند، گفت: شوری آب خلیج‌فارس نسبت به ۲۰ سال گذشته ۱.۵ برابر افزایش پیدا کرده است که خیلی می‌تواند برای آبزیان محدودیت ایجاد کند و این افزایش شوری به دلیل آب‌ شیرین‌کن‌ها و فعالیت‌های انسانی رخ می‌دهد.

به گفته وی، دمای آب در ۱۷ سال گذشته دو درجه افزایش یافته که کاهش اکسیژن آب را به همراه دارد. وضعیت هیدروکربن‌ها خیلی تغییر نکرده اما وضعیت انتشار آلاینده‌ها تغییر زیادی داشته است.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست تصریح کرد: اینکه می‌گویند خلیج‌فارس ۴۷ برابر میانگین نقاط دیگر آلوده است، حرفی غیرعلمی است زیرا آلودگی‌های ما کانونی است و مثلاً در ماهشهر میزان آلودگی‌ها زیاد است.

فرشچی ادامه داد: با وجود فعالیت‌های هسته‌ای ایران از لحاظ رادیواکتیو همچنان کمتر از حد مجاز هستیم اما در مورد آب‌سنگ‌های مرجانی، خیلی از آنها را از دست داده‌ایم. درباره دلفین‌ها نیز تنها در سال ۱۳۸۶ یکباره ۱۵۰ دلفین از میان رفتند و هر ساله یکی، دو جنازه دلفین مشاهده می‌کنیم که برخورد با کشتی و گیر کردن در تورها علت اصلی مرگ و میر آنها بوده است.

به گفته وی، شکوفایی جلبک‌ها نسبت به سال ۵۷، ۹ برابر افزایش پیدا کرده است با وجود این پیشتر شکوفایی جلبک‌ را به صورت خیلی گسترده داشتیم اما حالا عکس‌های راپمی هر ماه شکوفایی جلبکی پراکنده را نشان می‌دهد.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه تخمین‌های راپمی ورود سالانه چیزی حدود ۲.۱ میلیون بشکه نفت از منابع و کشورهای مختلف به خلیج‌فارس و دریای عمان را نشان می‌دهد، افزود: به دلیل از بین رفتن تالاب‌ها، مسئله ریزگردها نیز شدت بیشتری پیدا کرده است.

فرشچی در ادامه صید بی‌رویه و عدم نظارت بر فعالیت‌های صیادی را از علل مهم چالش‌های محیط‌زیست خلیج‌فارس و دریای عمان برشمرد و افزود: اسکله‌های صیادی مدیریت درستی ندارند، مزارع پرورش و واحدهای فرآوری شیلاتی، مدیریت صحیح پساب ندارند و ورود گونه‌های مهاجم غیربومی به علت تکثیر پرورش آبزیان غیربومی و تخلیه آب توازن کشتی‌ها نیز از چالش‌های دیگر است.

وی تاکید کرد: این همه تقاضا برای پرورش ماهی در قفس فشار زیادی وارد می‌کند و بهره‌برداری بیش از توان زیستی مناطق ساحلی ـ دریایی را به دنبال دارد. افزون بر این شیلات هم اعلام کرده که می‌خواهد تا آخر برنامه ششم ۲۰۰ میلیون تن پرورش ماهی داشته باشد.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد: ورود انواع پسماند به خصوص پسماندهای پلاستیکی یکی از مشکلات بزرگ همه محدوده‌های آبی است. خیلی از کشورها برای زباله‌های دریایی که عمدتاً پلاستیکی است، برنامه‌های جدی دارند.

فرشچی، عدم تعیین حدود مرز منطقه ساحلی و حریم سواحل را از مهمترین چالش‌های محیط‌زیست دریایی خلیج‌فارس و دریای عمان دانست و عدم آزادسازی ۶۰ متر حریم دریا در شهرهای ساحلی و استقرار مناطق آزاد تجاری و صنعتی در جزایر و نواحی ساحلی بدون مطالعات جامع را از مشکلات دیگر برشمرد.

وی گلایه کرد: هفته گذشته مناطق آزاد ادعا کرده که همه جزایر باید به مناطق آزاد داده شوند و بنابراین سازمان محیط‌زیست نمی‌تواند روی زیستگاه‌ها از جمله زیستگاه‌های لاک‌پشت، مرجانی یا محل خیلی از گونه‌های پرنده نظارت داشته باشند. تدوین شناسنامه زیست محیطی را آغاز کرده بودیم اما به دلیل پیوستن جزایر به سازمان منطقه آزاد خیلی ناامید شدیم. هر چند که این کار باید انجام شود.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست نوسانات آب دریای خزر را که یکی از علل خشک شدن خلیج گرگان به شمار می‌رود، از دیگر مشکلات محیط‌زیست دریایی دانست و افزود: به دلیل شدت فشاری که بر مکران وجود داشت، پهنه‌بندی فضا را برای آن انجام دادیم. پهنه‌بندی فضا، نقشه راه توسعه را با همه اجزایش ارائه می‌کند. مثلاً اگر قرار است آب شیرین‌کنی احداث شود، تعیین می‌کند که این آب‌شیرین‌کن کجا باید احداث شده یا چه وسعتی می‌تواند داشته باشد. اگر پهنه‌بندی فضایی را اجرا کرده بودیم شاید مشکلاتی که الان با آن روبرو هستیم را نداشتیم اما در مورد مکران این موضوع خیلی به موقع اتفاق افتاد.

فرشچی با اشاره به مسئله عدم نظارت بر تخلیه آب توازن کشتی‌ها و انتقال عوامل بیماری‌زا، اعلام کرد: مثلاً باخبر شدیم در یک مورد تخلیه آب توازن کشتی از عراق حامل وبا خواهد بود که به آن اجازه ندادیم.

وی ساخت و سازهای غیرقانونی و تملک اراضی را از دیگر مشکلات برشمرد و اضافه کرد: تاکنون مانورهای نظامی در دریا بدون هماهنگی با محیط‌زیست انجام می‌شد در حالی که اگر مکان و زمان این مانورها با محیط‌زیست هماهنگ می‌شد و مثلاً اگر کمی مانورها جابجا می‌شدند یا زمانشان چند روزی تغییر می‌کرد، جلوی اتفاقی مثل مرگ وسیع دلفین‌ها گرفته می‌شد. از این پس قرار شد مانورهای نظامی با حضور محیط‌زیست انجام شود و ما از قبل اطلاع پیدا کنیم تا جزئیات آن را هماهنگ کنیم.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، دفع زباله، عدم تفکیک و عدم ساماندهی مدیریت پسماند را از مشکلات دیگر عنوان کرد و گفت: در مناطق ساحلی ۱۴ هزار تن زباله در روز تولید می‌شود که ۲۵ درصد از زباله کشور است و بخش بزرگی از آن به طور غیربهداشتی دفع می‌شود.

فرشچی تصریح کرد: برخلاف وعده‌ها، وزارت نیرو نتوانسته تصفیه‌خانه‌ها را راه‌اندازی کند و آب‌شیرین‌کن‌های عظیمی که قرار است برای انتقال آب بین حوزه‌ای بدون مطالعات امکان‌سنجی، مکان‌یابی و ارزیابی، احداث شود؛ پیش‌بینی شده که قرار است در سال اول ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب تأمین کند و تا گنجایش ۴۰۰ کیلومتر مکعب هم برای آن در نظر گرفته شده است. جانمایی آنها را خودشان انجام داده‌اند که مورد توافق ما نیست. مثلاً نزدیکی نیروگاه نکا را مطرح کردند که جای مناسب برای این کار نیست و از سوی دیگر از بین رفتن جنگل‌ها و شوری خاک‌ها در آن مطرح است.

وی با اعلام اینکه هزینه‌های زیست محیطی در طرح‌های توسعه‌ای دیده نمی‌شوند، گفت: ارزش‌گذاری اقتصادی زیستگاه‌های خودمان را باید انجام بدهیم؛ این اقدام در برخی نقاط انجام شده اما در محیط‌زیست دریایی یکی از برنامه‌های در دستور کار ماست.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام اینکه ایران آب‌شیرین‌کن‌های زیادی در مقایسه با دیگر کشورهای حوزه ندارد، گفت: اگر این اتفاق از سمت ما هم رخ بدهد تا انتقال آب به فلات مرکزی را نیز انجام بدهیم، این معضل اینجا هم خودش را نشان خواهد داد اما آنها زیستگاه‌های ما را ندارند، تنوع زیستگاهی خیلی کمی دارند و بیشتر کویری و خشک هستند.

سونامی و طوفان‌های دریایی می‌تواند در ایران رخ بدهد

فرشچی با اشاره به حوادث طبیعی هشدار داد: بلایای طبیعی مثل طوفان گنو به ما یاد نداده در چنین مواقعی چه کنیم. نه تنها ایران بلکه برنامه راپمی هم باید در این زمینه برنامه‌ای جدی داشته باشد. مطالعات نشان می‌دهد سونامی و طوفان‌های دریایی می‌تواند در این منطقه رخ بدهد کما اینکه قبلاً هم رخ داده است.

وی ادامه داد: کشورهای منطقه درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعتراض و ابراز نگرانی می‌کردند. فعالیت‌های ایران بسیار تحت نظارت است. چطور کشورهای منطقه نسبت به حمل و نقل سوخت هسته‌ای در خلیج‌فارس و زیردریایی‌های با سوخت هسته‌ای نگرانی ندارند؟ عربستان و امارات هم فعالیت‌های هسته‌ای دارند اما به اندازه ما شفاف نیست.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به نشت ۸ تا ۱۰ میلیون بشکه نفت و ایجاد دود و دوده ناشی از سوخت ۷۸۸ چاه نفت به مدت ۸ تا ۱۰ ماه در جنگ عراق و کویت، گفت: ما چون هزینه نکردیم و تیم قوی‌تر و تخصصی‌تری نداشتیم، در گرفتن غرامت زیست محیطی در زمان جنگ عراق و کویت موفق نبودیم؛ علاوه بر این رکوردی هم برای مقایسه نداشتیم.

فرشچی با بیان اینکه ابزارهای قانونی منطقه‌ای و بین‌المللی زیادی داریم، گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست مرجع سه کنوانسیون بین‌المللی است؛ یکی کنوانسیون کویت و پروتکل‌های آن، یکی کنوانسیون تهران و دیگری کنوانسیون لندن که حالا به پروتکل لندن بدل شده است. با وجود این جای خالی کنوانسیون ریزگردها، کنوانسیون رودخانه‌های مرزی و کنوانسیون گردشگری و دریایی محسوس است.

وی تاکید کرد: تناسبی بین جرایم زیست محیطی و ارزش‌های اقتصادی زیست محیطی وجود ندارد.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به وابستگی اقتصاد کشور به منابع سوخت فسیلی به عنوان یک معضل، اعلام کرد: برای اولین بار در کشور سند توسعه دریایی تدوین شده که ۱۸ دستگاه مرتبط از دو سال گذشته جلسه داشته‌اند و در تدوین آن نقش ایفا کرده‌اند

منبع : مهر