تیلاپیا خطری برای محیط زیست یزد ندارد /گ

در حال حاضر در حالی سالانه میلیاردها دلار صرف واردات ماهی تیلاپیا می‌شود که امکان تولید و پرورش این ماهی در کشور به ویژه در مناطق کویری نظیر بافق فراهم است، اما محیط زیست با تکیه بر یک استدلال که امکان وقوع آن در یزد وجود ندارد و آن هم راهیابی تیلاپیا به آب‌های آزاد بود، تولید و پرورش این ماهی را ممنوع کرد و پس از رفع ممنوعیت نیز جلب نظر سرمایه‌گذاران دشوار است.

در حالی که محققان و پژوهشگران مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور بافق تهاجمی بودن این ماهی را رد کرده و این اطمینان را داده‌اند که پرورش تیلاپیا در استان‌های مرکزی کشور خطری برای محیط زیست ندارد، اما سازمان محیط زیست هنوز گشایشی قابل توجه در این زمینه ایجاد نکرده است.

رئیس نخستین مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور بافق در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در بافق با رد تهاجمی بودن ماهی تیلاپیا گفت: دو سال قبل پرورش تیلاپیا و تولید فیله این ماهی در بافق متوقف شد و بهره‌برداران و سرمایه‌گذاران متضرر شدند.

نسرین مشایی بیان کرد: طرح اینکه این گونه ماهی ارزشمند مهاجم است و باعث بر هم خوردن زنجیره محیط زیست می‌شود، مانع ادامه فعالیت تولیدی سرمایه‌گذاران در این حوزه شد

وی با تاکید بر تأمل در لیست گونه‌های مهاجم فهرست (IUCN) که به عنوان یکی از اسناد معتبر در محافل محیط زیستی از آن یاد می‌شود، یادآور شد: محیط زیست در گزارش‌ها و مصاحبه‌ها تیلاپیا را بسیار مهاجم خوانده و سندی بر اجتناب از تولید این گونه در کشور مطرح می‌شود که در همان لیست می‌توان اسامی گونه‌های بسیار آشنا در زمینه‌های مختلف را مشاهده کرد.

این پژوهشگر افزود: در فهرستی که با عنوان «بدترین 100 گونه مهاجم جهان» منتشر شده، نام تیلاپیای گونه موزامبیک آمده، اما نامی از تیلاپیا نیل وجود ندارد، جالب است که گونه تیلاپیا موزامبیک در فروشگاه‌های آکواریومی سراسر کشور به راحتی یافت می‌شود و تاکنون هیچ اظهارنظر یا نگرانی از مجموعه دلواپسان در این زمینه دیده نشده است.

مشایی اضافه کرد: در حالی که گونه‌های مفید و پرتولید و دارای اختصاصات منحصر به فرد در همه جای دنیا مورد کاربرد و پذیرش هستند، گونه‌های مثمرثمر خواه ناخواه توسط افراد مبادله می‌شوند و به طور قطع در این زمینه وجود مقررات و تعاریف بسیار مفیدتر خواهد بود تا فعال شدن مبادلات غیررسمی و زیرزمینی که عواقب نامطلوب آن اجتناب ناپذیر است

این محقق خاطرنشان کرد: در لیست بدترین 100 گونه IUCN به عنوان مثال در حوزه آبزی‌پروری مهمترین گونه‌های پرورشی ایران و جهان شامل گونه‌های گرم‌آبی از قبیل کپور معمولی، فیتوفاگ، کپور علفخوار، سرگنده و... که اتفاقا تمامی این گونه‌ها نیز به ایران وارد شده‌اند، به چشم می‌خورد.

وی ادامه داد: در ماهیان سردآبی نیز قزل‌آلای رنگین و سالمون از گونه‌های وارداتی و غیربومی ایران است که اتفاقا کل تولید سردابی در کشور متعلق به قزل‌آلای رنگین کمان است، در حالی که تمامی این گونه‌ها در لیست مذکور قرار دارند.

مشایی افزود: در سایر حوزه‌ها نیز اگر جستجویی مختصر انجام دهیم، مشاهده می‌شود که در لیست گونه‌های مهاجم ارائه شده توسط (IUCN) گاو، گوسفند، مرغ، اسب، حتی الاغ نیز دیده می‌شود و از آنها نیز به عنوان گونه مهاجم نام برده شده پس به نظر می‌رسد که استفاده از این لیست در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با معرفی گونه‌ها و توسعه تولید، منطبق با واقعیت‌های زندگی بشر و نیازهای طبیعی از جمله تأمین غذا نیست.

وی بیان کرد: در این زمینه با توجه به تأکید صورت گرفته بر وجود تیلاپیا در فهرست گونه‌های مهاجم فهرست (IUCN)، چگونه است که در مورد دیگر گونه‌های موجودات این لیست که نقش اساسی آنها در تولید، اشتغال و تغذیه در کشور ما و جهان بر کسی پوشیده نیست، این تأکید صورت نمی‌گیرد.

مشایی خاطرنشان کرد: با نگاهی به تولید جهانی بر اساس گونه‌ها می‌بینیم که اساس تولید جهانی غذا بر پایه گونه‌های غیربومی که از نظر محیط زیست جزو فهرست گونه‌های مهاجم هستند، صورت می‌گیرد.

وی عنوان کرد: در شادگان، تیلاپیا از کشور عراق از طریق مرزهای مشترک آبی وارد شده است و این گونه به شادگان معرفی نشده بلکه مهمان ناخوانده است.

مشایی ادامه داد: ضمن اینکه در کشور عراق بیش از 17 گونه تیلاپیا در حال پرورش است و احتمال ورود ناخواسته سایر گونه‌ها به غییر از زیلی هم وجود دارد و تیلاپیا زیلی (Tilapia zilli) از منابع آب مشترک با کشورهای مجاور وارد خوزستان شده و گونه دیگری از تیلاپیاست و ارزش پرورشی ندارد و در محیط پرورش مزاحم و آفت محسوب می‌شود.

مشایی همچنین اظهار داشت: در همایش ملی تیلاپیا (آذر 93، بافق) سوابق مکاتبات و هشدار پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور به محیط زیست به دنبال مشاهده یک نمونه از ماهی تیلاپیا زیلی در سال 90 و پیگیری‌های پس از آن و عدم هرگونه واکنش محیط زیست ارائه شد

وی گفت: موسسه تحقیقات ماهیان آبشور از طریق این تریبون (همایش ملی تیلاپیا) راجع به مشاهده این گونه اطلاع رسانی کرد و هشدار داد اما دریغ از کوچکترین فعالیت موثر و حتی کوچکترین عکس‌العملی از طرف دلواپسان و در زمینه تیلاپیای زیلی نیز موسسه هم در صف شاکیان قرار دارد و سازمان متولی محیط زیست باید پاسخگو باشد.

استادیار پژوهش موسسه تحقیقات علوم شیلات کشور اظهار داشت: در این موارد چه ارگانی مسؤول مبارزه یا کنترل موجودات ناخواسته در زیستگاه‌های طبیعی است، آن هم در شرایطی که هشدار ورود آن به طور رسمی از سال‌ها قبل به محیط زیست داده شده بود.

مشایی با بیان اینکه در این مورد دلواپسان با جوسازی و متهم کردن از زیر بار مسئولیت خطیر حفظ محیط زیست شانه خالی می‌کنند، اظهار داشت: چه ارگانی باید پاسخگوی اغماض در برابر توسعه ورود تیلاپیا زیلی به کشور و فراگیر شدن آن در منابع آب خوزستان باشد چون خوزستان بخش اعظم آب‌های داخلی کشور را داراست و ضرورت پایش بر این منابع آبی بدیهی است.

این محقق در مورد نگرانی از اثرات منفی ماهی تیلاپیا بر محیط زیست گفت: در عصر علم و تکنولوژی برنامه‌ریزی‌ها مبنای علمی دارد و در برنامه‌ریزی‌های کلان تحلیل سوات (چالش و فرصت در کنار یکدیگر) صورت می‌گیرد و تاکید صرف بر نقاط مثبت یا منفی مبنای علمی ندارد و نتیجه بخش نخواهد بود.

وی اظهار نگرانی از امکان زندگی تیلاپیا در تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور را یادآور شد و با رد دلیل این نگرانی افزود: در رودخانه‌های شمال معمولا ماهیان در فصل سرد و در دمای پایین مهاجرت انجام می‌دهند و تخم‌ریزی آنها در سرمنشاء رودخانه‌های آب سرد شکل می‌گیرد و در این شرایط تیلاپیا اصلا امکان حیات ندارد.

مشایی ادامه داد: تیلاپیای پرورشی منطقه بافق در زیر دمای 20 درجه سانتیگراد دچار استرس، عدم تغذیه و رشد شده و در دمای 11 درجه تلف می‌شود.

مشایی با رد نگرانی از تولید تیلاپیا در مخازن سد‌ها گفت: نگرانی مطرح شده از ورود این ماهی به مخازن آب آشامیدنی، تهدید ملی خواندن تیلاپیا، احتمال راه‌یابی به مخازن سدها، سپس تکثیر زیاد و کاهش حجم آب سدها و تلفات انبوه منجر به آلودگی آب آشامیدنی شگفت انگیز است چون تولید این آبزی در استخرهای پرورشی مورد نظر است نه سدهای آب شرب، از سوی دیگر در بافق و کل استان یزد هیچگونه سد آب شربی وجود ندارد.

وی در مورد ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های تیلاپیا بیان کرد: گزارش مدیریت ریسک ماهی تیلاپیا در سال 90 توسط موسسه تحقیقات در سازمان محیط زیست طبق صورت‌جلسه مستند فیمابین ارائه و دفاع شد و منجر به اخذ مجوز فعالیت 10 کارگاه پایلوت در بافق شد.

رئیس نخستین مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب‌های شور بافق با بیان اینکه این موارد صورت‌جلسه شده و به امضا سازمان محیط زیست و شیلات و تحقیقات رسیده و مستند است، افزود: گزارش‌های تکمیل‌تر و مدیریت ریسک محیطی در سال 92 برای سومین بار به صورت مکتوب با مکاتبه اداری توسط تحقیقات به محیط زیست ارائه شد و هیچگونه اعلام نظری از آن سارمان واصل نشده است.

مشایی تصریح کرد: اما در عین حال سال گذشته با حضور استاندار یزد و مدیران شیلات استان‌ها و معاون رئیس سازمان محیط زیست، مجوز فعالیت تیلاپیا در بافق صادر شد و این گونه مفید بار دیگر به این شهرستان بازگشت.

وی خاطرنشان کرد: هم اینک شهرستان بافق آمادگی دارد این گونه را تولید و پس از اخذ مجوز و تائیدیه از سازمان محیط زیست در سایت‌های بافق پرورش دهد و یا به سایر نقاط کشور ارسال کند.

این فعال حوزه تحقیقات شیلات با بیان اینکه خصوصیات تیلاپیا سبب شده به عنوان دومین ماهی پرورشی دنیا از نظر گستردگی معرفی شود، گفت: بیش از 135 کشور طبق آمار سازمان خواروبار جهانی 2014، این ماهی را پرورش می‌دهند و هم‌اکنون سالانه حدود 5 میلیون تن در جهان تولید می‌شود.

مشایی خاطرنشان کرد: اگر موانع محیط زیستی که در بافق موردی ندارد، برداشته شود و استان‌های مرکزی به پرورش تیلاپیا بپردازند، به طور قطع سالانه بیش از مصرف داخلی گوشت فیله تولید می‌شود و تا حد زیادی از خروج ارز جلوگیری می‌شود.

اکنون به نظر می‌رسد شرایط و آمادگی کامل برای سرمایه‌گذاری در زمینه پرورش ماهی تیلاپیا در بافق و دیگر شهرستان‌های استان یزد وجود دارد اما لازم است با توجه اقداماتی که محیط زیست در مقطعی انجام داد، مسؤولان استان باید بتوانند سرمایه‌گذاران را متقاعد به این سرمایه‌گذاری کنند

منبع : فارس