احداث مجموعه پرورش کروکودیل در مُلک‌آباد

– سرانه مصرف ماهی در خراسان رضوی ۶٫۲ کیلوگرم است.

– از ۹۳۵۵ تن تولید ماهی در سال۹۵ حدود ۴۸۱۹ تن آن در بخش استخرهای ذخیره کشاورزی آن هم تنها برای ماهی‌های سردآبی بوده است.

– استعداد اصلی خراسان رضوی در تولید ماهی استخرهای ذخیره آب است.

– 227 استخر ذخیره پرورش ماهی سردآبی هم اکنون در خراسان رضوی وجود دارد که این تعداد در گرم آبی به ۱۴۴۵ استخر می‌رسد.

– در سال ۹۵ از ۶۳ مرکز پرورش ماهی‌های زینتی در خراسان رضوی ۵ میلیون و ۱۲۶ هزار و ۶۵۰ قطعه ماهی تولید شده است.

– یک مجموعه پرورش کروکودیل در "مُلک‌آباد" خراسان رضوی در دست ساخت است.

– هم اکنون در خراسان رضوی تنها یک واحد پرورش زالو پروانه بهره‌برداری داشته و ۲ واحد پروانه تأسیس دارند علاوه بر اینها ۱۰ واحد به علت مقررات سختگیرانه‌ای که برای آنها وجود دارد در مرحله موافقت اصولی باقی مانده‌اند.

-راه‌اندازی شهرک تکثیر و پرورش زالو در خراسان رضوی با تأسیس ۹۰ واحد تولید را به ۶۳ میلیون قطعه در سال رسانده و حدود ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند.

– برخی از بخش‌های آبزی پروری نیز در خراسان رضوی وجود ندارد که شامل قورباغه، جلبک‌های مایکروسکوپی، حلزون دریایی، خیار دریایی و سایر مواردی از این دست هستند.

تسنیم: وضعیت تولید آبزیان هم اکنون در خراسان رضوی چگونه است و مهمترین برنامه‌هایی که برای توسعه این مهم در نظر گرفته‌اید چیست؟

مهدیزاده: بحث تولید هم اکنون وابسته به بازار شده و تولیدکنندگان به اقتصاد نگاه کرده و می‌بینند که اگر سود خوبی برای آنها داشته باشند تولید را افزایش می‌دهد؛ از اسفندماه سال گذشته قیمت ماهی کاهش پیدا کرده و در فصل گرما نیز مصرف بسیار پایین می‌آید و به همین علت قیمت نیز کاهش داشته که ممکن است تولید را تحت تأثیر قرار دهد.

البته باید در نظر داشت که فاصله بین قیمتی که تولیدکننده به فروش می‌رساند تا قیمتی که دلال آن را به مصرف‌کننده می‌دهد بسیار زیاد بوده و البته این موضوع در تمام محصولات کشاورزی وجود دارد.اگر وضعیت بازار مناسب باشد برای تولید بیشتر ماهی در خراسان رضوی برنامه‌ریزی شده همچنین باید در نظر داشت همزمان با موضوع افزایش تولید باید سایر موضوعات مهم پیگیری شود که یکی از آنها افزایش مصرف ماهی در میان مردم است.

هم اکنون سرانه مصرف ماهی در سال به ازای هر کدام از ساکنان خراسان رضوی، ۶٫۲ کیلوگرم بوده که این میزان در مقایسه با میانگین کشوری که ۱۰٫۶ برآورد شده بسیار پایین است؛ در همین راستا جشنواره "طبخ آبزی" در مشهد برگزار شده و برگزاری آن سایر شهرهای بزرگ استان مانند سبزوار در دست بررسی است.

تسنیم: مشکلی که از طرف مصرف‌کنندگان به آن اشاره می‌شود این است که تولیدات استان کیفیت لازم را ندارد تحلیل شما در این زمینه چیست؟

مهدیزاده: هم اکنون اغلب تولیدکنندگان ما از موادی مانند "پروبیوتیک‌ها" و رنگدانه‌های طبیعی و گیاهی برای تولیدات خود استفاده می‌کنند همچنین باید در نظر داشت که شیوه طبخ در مصرف آبزی بسیار اهمیت دارد و مردم ما با شیوه‌های مختلف طبخ ماهی آشنا نیستند و در صورت آشنا شدن مردم با شیوه‌های طبخ درست رغبت آنها برای افزایش مصرف افزایش یافته و به تولیدکنندگان کمک بسیاری می‌شود.

همچنین بخشی از تولید در خراسان رضوی باید برای صادرات آماده شود که برای آن این امر باید استانداردهایی را در نظر گرفت و تولید خوب را در مزارع نهادینه کرد به عنوان مثال برخی از کشورها مانند روسیه و یا کشورهای اروپایی تمایل دارند که وزن ماهی صادر شده به آنها بالا باشد و باید تولید را مطابق میل آنان انجام داد.

تنوع تولیدات آبزی در خراسان رضوی یکی از موضوعات بسیار مهمی است که در دستور کار قرار گرفته؛ هم اکنون چند مزرعه ماهی خاویار را در استان راه‌اندازی کرده‌ایم و در سال گذشته نیز گونه شیزوتراکس را در پشت سدها رها سازی کرده و گزارش شده که مردم ماهی‌هایی به وزن یک کیلوگرم را نیز صید کرده بودند هدف ما نیز در رهاسازی بچه ماهی در پشت سدها این است که مردم محلی آنها را صید کرده و به سبد غذایی خود اضافه کنند.

تسنیم: چرا با وجود اینکه آبگیری سدها در طول امسال مناسب بوده در خراسان رضوی پرورش ماهی در قفس انجام نمی‌شود؟

مهدیزاده: از سال ۸۷ به بعد ما در ۵ سد آزمایش پرورش ماهی در قفس را انجام داده‌ایم اما ۲ مشکل اساسی برای این امر وجود دارد نخست اینکه سدهای ما در ۲ فصل از سال لایه‌بندی می‌شوند و همین موضوع پرورش ماهی در قفس را با اختلال همراه می‌کند علاوه بر این قفس‌های مورد استفاده تولیدکنندگان از نوع سنتی مربعی با ارتفاع ۲ متر بوده و پاسخ مناسبی از آنان دریافت نشد و به همین علت تولید به این روش دیگر ادامه پیدا نکرد.

استعداد اصلی تولید ماهی در خراسان رضوی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی است؛ در واقع از ۹۳۵۵ تُن تولید ماهی در سال۹۵، حدود ۴۸۱۹ تُن آن در بخش استخرهای ذخیره کشاورزی آن هم تنها برای ماهی‌های سردآبی بوده زیرا بهره‌وری استخر ذخیره آب پرورش ماهی افزایش می‌یابد. همچنین باید در نظر داشت ما در خراسان رضوی تعداد انگشت شماری رودخانه دائمی داریم و به همین علت مزرعه‌های تولید ماهی در استان بسیار محدود بوده و به غیر از ۲ مجموعه بالای ۲۰۰ تنی که هنوز افتتاح نشده‌اند مابقی زیر ۶۰ تن تولید ماهی در سال دارند.

۲۲۷ استخر ذخیره پرورش ماهی سردآبی هم اکنون در خراسان رضوی وجود دارد که این تعداد در گرم آبی به ۱۴۴۵ استخر می‌رسد.

شهرستان سبزوار سال گذشته ۳۰۳۳ تن تولید ماهی داشته که حدود ۳۰ درصد از تولید تمام استان را شامل شده و تمام آنها در استخرهای ذخیره کشاورزی بوده است و این موضوع نشان از این دارد که می‌توان از ظرفیت‌های استخرهای ذخیره برای پرورش ماهی استفاده کرد ضمن اینکه ما استخرهای ذخیره آماده زیادی در استان داریم که برای پرورش ماهی می‌توان از آنها استفاده کرد. در سال، ۷۴۲۸ تُن ماهی قزل‌آلا در خراسان رضوی تولید شده که بخش زیادی از این میزان در استخرهای ذخیره سردآبی بوده‌اند.

تسنیم: در مورد شیوع ویروس خونریزی دهنده آبزیان در خراسان رضوی توضیح دهید؛ وضعیت هم اکنون به چه صورت است؟

مهدیزاده: این ویروس ۲ سال پیش بیش‌ترین میزان خسارت به آبزیان را در کشور ایجاد کرد که در همان زمان نیز این بیماری در خراسان رضوی کنترل شد و مشکلی برای بهره‌برداران به وجود نیامد؛ هم اکنون نیز در استان خراسان رضوی مشکلی وجود ندارد و فعلاٌ موردی از بروز آن گزارش داده نشده است.

تسنیم: سال گذشته در مورد پرورش میگو در خراسان رضوی توفیقی به دست نیامد برای امسال چه برنامه‌ای در این حوزه در دستور کار قرار گرفته است؟

مهدیزاده: نمونه میگویی که سال گذشته برای پرورش به استان آورده شد، بسیار ریز بوده و برای امسال تصمیم بر این قرار گرفت که میگوهای درشت‌تری وارد استان شود تا بتوانیم آنها را آزمایش کنیم که در صورت مثبت بودن پاسخ برای تولید انبوه آن اقدام شود. باید در نظر داشت که دوره تولید میگو ۴ ماهه است و به همین علت پرورش میگو در آب‌های شور و مناطق گرم در استان از هر نظر امکان‌پذیر است.

تسنیم: در مورد پرورش "تیلا پیا" در خراسان رضوی چه تصمیماتی گرفته شده است؟

مهدیزاده: هم اکنون تنها در استان یزد مجوز تولید این ماهی داده شده البته در صورتی که منابع آبی بسته در استان وجود داشته باشد باید مجوز تولید داده شود که در خراسان رضوی در بخش‌هایی مانند گناباد، سبزوار و مه و لات این امکان وجود دارد.

در واقع ماهی تیلاپیا ماهی غیربومی است و در اکوسیستم ایران رقیبی ندارد و به علت تکثیر بسیار سریعی که دارد به سرعت تعداد آن در منابع آبی مانند رودخانه‌ها افزایش پیدا کرده و گونه‌های بومی ما را از بین می‌برد و به همین علت اجازه پرورش آن داده نمی‌شود؛ در دنیا برای پیشگیری از تکثیر غیرمتعارف تیلاپیا در ابتدا آنها را به صورت تک جنسی نر درآورده و بعد از آن پرورش دادند که البته این روش نیز در بهترین حالت ۹۳ درصد پاسخگو است.

البته در گونه تیلاپیا خاصیت تغذیه‌ای ماهی که بالا بودن نسبت امگا ۶ به امگا ۳ است وجود ندارد و استقبال از آن تنها به علت راحت بودن طبخ آن است و به همین علت چند شرکت در خراسان رضوی به سمت بسته‌بندی و فیله کردن ماهی‌های تولید داخل مانند قزل آلا حرکت می‌کنند تا رغبت مردم به استفاده از آنها بیشتر شود.

تسنیم: وضعیت تولید ماهیان زینتی در خراسان رضوی به چه صورت است؟

مهدیزاده: در سال ۹۵ از ۶۳ مرکز پرورش ماهی‌های زینتی در خراسان رضوی ۵ میلیون و ۱۲۶ هزار و ۶۵۰ قطعه ماهی تولید شده که این میزان در سال قبل از آن ۴ میلیون و ۲۸۰ هزار قطعه بوده متأسفانه توسعه تولید در ماهی‌های زینتی بسیار کند بوده و علت اصلی آن هم همچنین باید در نظر داشت در خراسان رضوی نیز تولید نسبت به تمام کشور بسیار کمتر است.

هم اکنون ۱۸۰ مغازه در مشهد به فروش ماهی زینتی مبادرت دارند که این میزان سابق بر این ۳۵ عدد بوده همچنین باید در نظر داشت در شهر مشهد استقبال زیادی از خرید ماهی زینتی نمی‌شود و تولیدکنندگان داخل استان ما اغلب تجربی هستند که تحصیلات در حد دیپلم دارند و یا در صورتی که تحصیلات دانشگاهی هم داشته باشند رشته‌های آنها غیر مرتبط بوده و مولدهای آنها اکثرا بدون شناسنامه است.

باید قبول کرد که در کشور ما کار ژنتیکی برای پرورش ماهی‌های زینتی نکرده‌ایم حال اینکه در برخی از کشورها مانند چین، مالزی و سنگاپور در حوزه تولید ماهی‌های زینتی فعالیت‌های علمی زیادی را انجام داده‌اند که رنگ‌ها و شکل‌های مختلفی را به وجود آورده و به همین علت کیفیت تولید ماهی‌های کشورهای دیگر در ایران وجود ندارد و این موضوع توان رقابت را از تولیدکننده داخلی می‌گیرد.

تسنیم: وضعیت تولید گیاهان آبزی در خراسان رضوی به چه صورت است؟ آیا در زمینه آمار و ارقام پرورش این دسته از گیاهان استان در سال‌های اخیر پیشرفتی داشته است؟

مهدیزاده: یک واحد در خراسان رضوی وجود دارد که به تولید گیاهان زینتی آبزی مبادرت دارد و سال ۹۴ خراسان رضوی توانست رتبه برتر در سطح کشور را در این زمینه به خود اختصاص دهد؛ در سال ۹۵ همین واحد دچار خسارت طوفان شده و تنها ۳۰ هزار شاخه تولید داشت و امید می‌رود که امسال با گرفتن تسهیلات این واحد بتواند تولید خود را بهبود دهد.

در هر ۱۰ سانتیمتر در ۱۰ سانتیمتر مربع مساحت می‌توان یک نشاء گیاهان زینتی آبزی کاشته و علاوه بر این هر ۲ ماه نیز می‌توان یک شاخه را برداشت کرد یعنی سالانه ۶۰۰ شاخه گیاه آبزی تنها در یک متر مربع می‌توان برداشت کرد و به همین علت این فعالیت بسیار اقتصادی است اما باید در نظر داشت که بدون داشتن تخصص نمی‌توان به این کار ورود داشت.

اگر فرهنگ استفاده از گیاهان آبزی در مردم به وجود بیاید زحمات افراد برای نگهداری از آکواریوم بسیار کاهش پیدا کرده و رغبت آنها بیشتر می‌شود همچنین با نگهداری از چند شاخه گیاه آبزی با چند ماهی می‌توان یک اکوسیستم به تعادل رسیده ایجاد کرد که حتی به غذا دادن به ماهی‌ها نیز نیاز نداشته باشد.

تسنیم: برای تولید سایر آبزیان چه اقداماتی در دستور کار جهاد کشاورزی خراسان رضوی قرار گرفته است؟

مهدیزاده: مهم‌ترین مجموعه پرورش جانوران آبزی در حوزه "کروکودیل" در ملک آباد در حال ساخت بوده که برای استفاده از پوست این آبزی برنامه‌ریزی کرده است.

همچنین برای پرورش زالو هم اکنون متقاضی زیادی وجود دارد و بخش زیادی از این تولیدکنندگان بدون مجوز فعالیت دارند هم اکنون در خراسان رضوی تنها یک واحد پرورش زالو پروانه بهره‌برداری داشته و ۲ واحد پروانه تأسیس دارند علاوه بر اینها ۱۰ واحد به علت مقررات سختگیرانه‌ای که برای آنها وجود دارد در مرحله موافقت اصولی باقی مانده‌اند که اگر این مقررات اصلاح شود افرادی که مجوز ندارند نیز برای گرفتن مجوز اقدام کرده و می‌توان به آنها نظارت کرد.

همچنین برای بسته‌بندی زالو نیز اقداماتی در دستور کار قرار گرفته هم اکنون مشاهده می‌شود که یک فرد زالو را با صورتی نابه‌جا در یک گونی و یا کیسه برنج ریخته و به مراکز درمانی می‌برد در صورتیکه در کشورهای خارجی بسته بندی بسیار مناسب و بهداشتی برای آنها در نظر گرفته می‌شود که مشخصات زالو نیز روی آن درج شده است.

اگر موافقت‌های ضمنی گرفته شود راه‌اندازی شهرک تکثیر و پرورش زالو در دستور کار قرار گرفته که حدود ۹۰ واحد در استان تأسیس می‌شوند که حدود ۶۳ میلیون قطعه تولید زالو داشته و حدود ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند علاوه بر این در صورت تأسیس شهرک می‌توان برای فرآوری زالو نیز اقدام داشت.

موضوع تولید ریزجلبک نیز در دستور کار قرار گرفته و به علت اینکه پروتئین بالایی دارد می‌تواند برای بخشی زیادی از جامعه مفید باشد همچنین عطر آن بسیار مفید بوده و در فرآورده‌های لبنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی از بخش‌های آبزی پروری نیز در خراسان رضوی وجود ندارد که شامل قورباغه، جلبک‌های مایکروسکوپی، حلزون دریایی، خیار دریایی و سایر مواردی از این دست هستند.

تسنیم: تأسیس مجموعه "آکواپونیک" در خراسان رضوی به کجا رسید؟

مهدیزاده: فرد بهره‌بردار این مجموعه در خراسان رضوی با مشکل مالی مواجه و ساخت این مجموعه هم اکنون متوقف شده اما "آکواپونیک" از آن دسته مباحثی است که باید بر روی آن برنامه‌ریزی داشت زیرا اشتغال زیادی داشته و فوایدی نیز به همراه دارد.