تخم دهی مولدین ماهی قزل آلای رنگین کمان

بارورشدن مولدین در شرایط های متفاوت زیستی از جمله فاکتورهای فیزیک و شیمیایی و کمیت و کیفیت آب در مزارع مختلف متغیر میباشد و معمولا نرها زودتراز ماده ها بالغ می شوند و بطور متوسط زمان بارور شدن مولدین بین 10000-12000 درجه روز طول می کشد و تجربه نشان داده که این حدود تعریف شده ثابت نبوده و تحت تاثیر سایر فاکتورهای آب بغیر از دما می باشد.

درواقع درجه ضرب در روزها پرورش در دمای متوسط آبی است که ماهی در آن نگهداری می شود بعنوان مثال : اگر متوسط دمای آب مزرعه ای 14 درجه سانتیگراد در نظر گرفته شود تعداد روزهایی که طول مکشد تا بطور متوسط ماهیان مولد آن مزرعه بالغ شوند حدود 786 روز طول می کشد تا بارور شوند.
از علایم باروری مولدین در مراکز تکثیر که در ابتدا نر وماده در یک محل نگهداری می شوند، اما در نزدیکی فصل تکثیر بایستی ماهیان نر و ماده را جداسازی کرد. زیرا در این صورت با حضور ماده ها،نر هر رفتارهای جنسی وتهاجمی از خود نشان خواهند داد و سبب فشار به شکم ماده و خروج تخم ها خواهند شد. از اختصاصات رسیدگی جنسی در ماهیان نر تیره شدن رنگ بدن و فک پایین آنها بشکل قلاب به جلو آمده و بروی فک بالایی می رسد. ورنگ قوس قزحی بدن ماهیان نمایانتر شده و در مولدین ماده نیز قسمت مخرج آنها بر جسته و سرخ رنگ می باشد.
در سالهای اولیه اسپرم ها وتخمک ها ریز تر می باشند. در مراکز تکثیر معمولا یک ماه قبل از تخم کشی ماهیان، مولدهای نر و ماده را از هم جدا ودر حوضچه های مجزا نگهداری می کنند.در زمانی که ممکن است 15-20درصد از ماهیان آماده شده باشند یعنی با فشار کم استحصال تخم و اسپرم از ماهیان شروع می گردد. برای اینکه هیچ گونه صدمه یا ضربه ای به ماهیان مولد وارد نشود،از مواد بیهوش کننده استفاده می شود که یکی از آنها پودر گل میخک می باشد و منسبترین دز پودرگل میخک برای بیهوشی کردن ما هیان مولد قزل آلا ppm 150 میباشد. این ماده از خاصیت هوشبری بالایی برخوردار است .
آگاهی مختصری از ساختمان دستگاه تولید مثل ماهی در راهنمای کارکنان مزارع موثربوده وبه آنها تا حدی بینش علمی می دهد، ماهیهای بالغ نروماده غده هایی در هرطرف بدن و بالای دستگاه گوارشی دارند که غدد تناسلی نامیده می شوند،ماهی نردارای دو بیضه است،که تولید اسپرماتوزیید می کند وماهی ماده درای دو تخمدان است،که مولد تخم می باشند،تکثیر مصنوعی ماهی قزل آلا آسانتر از هر ماهی دیگری است،زیرا تخمهای آن بطور آزادانه در کیسه ای بسیار نازک قرار دارند، که به آسانی می توان با فشار کم آنها را از راه سوراخ تناسلی خارج کرد.
به هرحال اگر تخم گیری ناشی گرانه انجام گیرد، ممکن است،تخمها که تخلیه آنها بهیچوجه عملی نیست ومعمولا جذب بافتها می گردند. تخمها هنگام تخمگیری کمی چسبیده اند، ولی پس از خروج ازبدن و جذب آب ،سخت و صاف شده و حالت چسبندگی خود را از دست می دهند،اگر یک ماهی کاملأ رسیده قزل آلا یا آزاد را با دم بگیریم ، بطوریکه سر آن بطرف پایین قرار گیرد، تخمها در قسمت جلویی شکم جمع شده واز کیسه تخم خارج می گردند،خطر این عمل بخصوص در زمانی که تخمگیری شروع شده است، بیشتر است زیرا در این حالت عضلات دیواره شکم درهنگام تخمگیری سبب پاره کردن صدف یا پوسته تخم و صدمه زدن به تخمدان و مرگ و میر قسمتی از تخمها می گردد، در حالت طبیعی ماهی قزل آلا همه تخمهایش را در یک زمان نمی ریزد، بنابرین در تکثیر مصنوعی هم بایستی تنها را که با فشار کم خارج می شوند، گرفت و هیچگونه کوششی برای گرفتن مقدار بیشتری تخم نباید انجام گیرد زیرا ممکن است لازم باشد که تخمها در چند مرحله گرفته شوند.
از آنجا که تخمهای قسمت خلفی (نزدیک مخرج ) تخمدان زودتر می رسند لازم نیست که فشار به تمام شکم وارد آید، ماهی ماده رسیده را باید طوری گرفت که سر آن بطرف پایین قرار گیرد و تخمهای رسیده طبیعتأ بطرف مخرج جریان یافته ودست دیگر با فشار ملایمی که با انگشت شست و انگشت اشاره از طرفیأ بدن ناحیه سرما به طرف مخرج وارد می کندوتخمها را تا موقعی که بصورت طبیعی جریان می یابند، خارج می نمایند، به هیچ وجه نبایست ناحیه بالاتر از باله های شکمیرا فشار داد زیرا کوچکترین فشارممکن است سبب صدمه زدن به قلب وکبد گردد ،وهرگز نباید سعی شود، که تمام تخمهای ماده را خارج نمود، زیرا هنگام گرفتن آخرین تخمها ممکن است، جدار آنها بعلت نازک بودنشان پاره گردد.
برای تکثیر یا پرورش هر موجود زنده بصورت مصنوعی لازم است که ابتدا شرایط زیست طبیعی موجود را مورد مطالعه قرداده و سپس با تامین این شرایط بشکل مصنوعی اقدام به تکثیر و پرورش آن نمایید.
ماهیان قزل آلا نیز ذر شرایط طبیعی معمولا در آبهای سرد و زلال و غنی از اکسیژن زیست می کنند و پس از تخمریزی در بالا دست رودخانه ها لاروها از تخم ها خارج شده و هنگامی که قادر به شنا کردن می شوند مسیر رودخانه را طی کرده و به طرف دریا ها و دریاچه ها مهاجرت می کنند از آنجایی معمولا اکثر دریاها دریاچه ها آبهای لب شور وشور دارند بنابراین در بدو ورود بچه ماهیان به این مناطق به این مناطق کمکم خود به آبهای شوروارد می شوند باشرایط جدید ساز گاری پیدا کنند (آدابتاسیون) وسپسوارد دریا می شوند و معمولا دوتا سه سالمی کشد تا بالغ و بارور شوند و پس از آن مجددأ به مصب ورودی رودخانه ای که قبلا به آن مهاجرت کرده بر می گردند وبشکل طبیعی تغذیه آنها متوقف می شود وبصورت گله های نر وماده ضمن سازش با شرایط جدید وارد آب رودخانه میشوند ومسیر رودخانه را تا ارتفاع حداقل دو هزارمتری از سطح دریا بالا می روند ودر طی مسیر قادرند از آبشارهایی با ارتفاع 4تا 5متری درجهت خلاف جریان آب صعود نمایند. هنگامی که به ارتفاع مذکور رسید ند در واقع شرایط مناسب تکثیر آنها در این ارتفاع فراهم می باشد.
آبهای زلال و غنی از اکسیژن، عدم وموجودات مزاحم، پایین بودن دمای آب و همچنین سرعت کم جریان آب و بستر مناسب همراه با ماسه شرایط لازم را برای تکثیر مهیا می سازد. درهمین مناطق ماهیان نر وماده با باله های سینه ای خود در روی ماسه های بادی شیارهایی ایجاد می نماییند و بعد ماهی ماده تخم های خود را طی چند مرحله داخل این شیارها رها می سازد و بدنبال آن ماهی نر نیز اسپرم خود به روی تخم ها می پاشد پس از تکرار چند نوبت این عمل و پایان لقاح تخم ها را بشکلی که کاملا روی تخم ها پوشیده شود و جریان آب قطع نشود جابجا می کنند.
رضا فراهانی کارشناس مسئول تکثیر وپرورش ماهیان سردآبی معاونت آبزی پروری سازمان شیلات http://www.farmna.ir/Pages/Printable-News-838.html