گونه هاي مناسب تمساح براي پرورش در ايران

پرورش تمساح به طور عام به هرگونه فعاليت پرورش يا نگهداري تمساح در اسارت به منظور توليد تجاري پوست، گوشت يا تمساح هاي زنده جهت فروش اطلاق مي شود. علاوه بر اين امروزه در معرض نمايش گذاشتن تمساح هاي پرورشي به اشكال و طرق مختلف نيز بخش مهمي از فعاليت هاي مزارع و كارگاه هاي پرورش تمساح به شمار مي رود كه حتي گاه بيشترين درآمد را نيز عايد آنها مي كند.

پرورش تمساح يك صنعت جديد به شمار مي آيد كه توليدات حاصل از اين صنعت بيشتر مورد توجه بازار مد و فروشگاه هاي لوكس مي باشد. پرورش تمساح نياز به سرمايه گذاري كافي در زمينه ي امكانات، وسايل و موجودي گله هاي پرورشي دارد. علاوه برآن كيفيت پوست گونه هاي هدف به طور روشن و مشخص خيلي مهم است. در شرايط يكسان، گونه هاي با پوست كلاسيك نسبت به گونه هاي غيركلاسيك داراي ارزش اقتصادي بيشتر مي باشند، زيرا قيمت پوست آنها به طور محسوسي بيشتر است.
گونه هاي كلاسيك به گونه هايي اطلاق مي شود كه در پوست ناحيه شكمي داراي فلس ها يا به بيان صحيح تر سپرهاي كوچك و صفحات استخواني بسيار كم در زير آنها مي باشند كه از جمله آنها مي توان به تمساح آب شور (Crocodylus porosus)تمساح نيل (C.niloticus) و تمساح سيامي(C. siamenis) و حتي تمساح مردابي (C.palustris) اشاره نمود. گونه هاي غير كلاسيك گونه هايي هستند كه در زير بافت پوست ناحيه شكمي داراي صفحات استخواني نيز مي باشند و به همين لحاظ با توجه به اينكه كار پرداخت و تهيه چرم از آن سخت است داراي ارزش كمتري هستند و تنها پوست ناحيه پهلوي اين گونه ها مورد استفاده قرار مي گيرند و كيمن ها (گونه هايي از خانواده آليگاتوريده) از اين گروه محسوب مي شوند. قسمتي از پوست تمساح كه داراي بيشترين ارزش مي باشد و در توليد انواع محصولات مورد استفاده قرار مي گيرد پوست ناحيه شكمي تمساح هاي كلاسيك ( بدون دكمه هاي استخواني زير پوست) و ناحيه پهلوها در گونه هاي غير كلاسيك نظير كيمن ها (دارهاي دگمه هاي استخواني زير پوست ناحيه شكم) مي باشد و در كل به ناحيه زمينه يا بافت مشهور است. اين ناحيه بخشي از پوست بين گلو، تمامي شكم و نيم يا بخشي از دم را دربر مي گيرد. معمولا پوست ها به سه دسته تقسيم مي شوند كه به پوست هاي درجه 2 و درجه 3 به ترتيب 75 درصد و 50 درصد كل قيمت تعلق مي گيرد. پوست هاي زير درجه 3 اغلب مشتري خاصي ندارند.
درحال حاضر 23 گونه از تمساح ها وجود دارند كه در تمام نقاط جهان پراكنده هستند و شامل: آليگاتورها و كيمن ها (8 گونه)، تمساح هاي حقيقي (13 گونه)، گاريال شبه گاريال (2 گونه) هستند كه زيستگاه هاي آبي مناطق حاره اي را اشغال نموده اند.
پرورش تمساح به دو روش يا سياق عمده انجام مي گيرد كه تفاوت آنها در نحوه استفاده از گله پرورشي براي برداشت محصول است:

پرورش يا گله داري (Ranching)

گله داري نوعي برنامه برداشت تغيير شكل يافته است كه در آن تمساح هاي جوان يا تخم هايي كه از طبيعت برداشت شده اند در اسارت مورد پرورش قرار مي گيرند. حيوانات در حالت اسارت تا اندازه تجارتي 2-1 متر) بسته به نوع گونه و وضعيت بازار) پرورش داده شده و پس از كشتار، پوست و محصولات آن به صورت اقتصادي فروخته مي شود. به خاطر مرگ و مير بالاي نوزادان و تخم ها در شرايط طبيعي، جابه جا كردن و يا انتقال آنها از حيات وحش داراي تاثيرات كمتري بر روي جمعيت گونه مي باشد ضمن اينكه اين تاثيرات را مي توان با برگرداندن تعدادي معين از تمساح هاي در اندازه كشتار به طبيعت جبران نمود (برنامه هاي پرورش آليگاتور آمريكايي در لوئيزيانا).

مزرعه داري (Farming)

اين روش به سيكل بسته پرورش تمساح ها در اسارت اطلاق مي شود. حيوانات بالغ و زادآور در اسارت نگهداري مي شوند و تخم هاي گذاشته شده توسط تمساح هاي ماده جمع آوري شده و به طور مصنوعي تفريخ مي شوند و سپس نوزادان تا اندازه تجاري پرورش داده مي شوند. اين روش از نظر اقتصادي نيز داراي نكات مثبتي است. مزرعه داري همچنين به شرط اينكه مزارع ملزم به برگرداندن تعدادي از تمساح ها به طبيعت باشند، جهت بهبود وضعيت جمعيت هاي وحشي مفيد باشد. مزرعه داري همچنين نياز به سرمايه گذاري كلان براي ساخت تسهيلات فيزيكي و هزينه نگهداري حيوانات در حال پرورش و نوزادان دارد.

قوانين و مقررات بين المللي

تجارت تمساح ها و محصولات آنها در سطح جهاني و بين المللي از طريق كنوانسيون منع تجارت جهاني گونه هاي جانوري و گياهي در معرض خطر انقراض (سايتيس (CITES كنترل مي شود. روش اعمال مقررات سايتيس در مورد تمساح ها بسيار پيچيده تر از اعمال اين روش ها در مورد ساير گونه ها است. اكثر گونه هاي تمساح ها در ضميمه شماره ي يك كنوانسيون گنجانيده شده اند كه اجازه هيچ گونه تجارتي را به دولت ها نمي دهد مگر اينكه آنها در اسارت پرورش يافته باشند. ساير گونه هايي كه در ضميمه ي شماره 2 قرار دارند منعي براي تجارت آنها وجود ندارد به شرطي كه مجوز لازم را براي صادرات اخذ كرده باشند.
چهارمين گزارش برنامه محيط زيست سازمان ملل و مركز حفاظت و پايش جهاني (UNEP-WCMC) در خصوص مطالعه و بررسي تجارت جهاني تمساح ها و آليگاتورها در خبر نامه شماره 26 گروه تخصصي تمساح )آوريل - جون 2007) ارايه شده است. اين گزارش تجارت جهاني پوست كروكوديل ها را در فاصله بين سال هاي 1980 تا 2005 بررسي و ارايه نموده است. بيشترين ميزان تجارت پوست در سال 2005 به بيش از 1348000 تخته پوست تخمين زده مي شود كه تقريبا بيشترين بخش آن دربرگيرنده پوست كيمن ها 54 درصد مي باشد. صادرات تمساح نيل از سال 2000 در حد تقريبا ثابتي بوده است. صادرات تمساح گينه نو novaeguineae Crocodylus در سال 2004 افزايش يافته و تجارت تمساح آب شور همچنان به ثبات خود ادامه داده و احتمالا در سال 2005 افزايش يافت، صادرات تمساح سيامي از تايلند نيز در بين سال هاي 2003 تا 2005 افزايش يافته است كه بسيار قابل توجه مي باشد. لذا با توجه به موارد بالا و نيز مواردي نظير امكان يا سهولت دسترسي به منابع و قوانين و مقررات حاكم و نيز وضعيت بازار گونه هاي تمساح هاي سيامي (تايلندي)، آب شور، نيل و گينه نو براي انجام فعاليت هاي پرورشي مناسب مي باشند.

تمساح سيامي تايلندي (Crocodylus siamensis : Siamese Crocodil)

مناطق پراكنش جهاني اين گونه كشورهاي تايلند، كامبوج، مالزي، ويتنام و اندونزي مي باشد. زيستگاه اين گونه در شرايط طبيعي بركه هاي آب شيرين و قسمت هاي كم سرعت رودخانه ها است.
حداكثر اندازه هاي جنس نر در اين گونه 4 متر گزارش شده است اما بيشتر تمساح ها بيش از 3 متر طول ندارند. اين گونه داراي لانه خاكريزي (Mound nest) مي باشد و بين 50-20 عدد تخم مي گذارد. اين گونه يكي از مهمترين گونه هاي پرورش تمساح در دنيا است و طي سال هاي اخير ميزان توليد پوست اين گونه رشد چشمگيري داشته است. اين گونه نيز داراي پوست كلاسيك بوده و داراي طرح و رنگ زيبا و جالب توجهي مي باشد. ميزان توليد پوست اين گونه در سال 2005 در حدود 32 هزار تخته پوست بوده است. از نظر مدت زمان رشد و پذيرش شرايط پرورش نيز داراي ويژگي هاي قابل قبولي بوده و برعكس گونه هايي نظير تمساح آب شور و نيل مهاجم نمي باشد.

اصغر مباركي كارشناس خزندگان دفتر حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست و عضو گروه تخصصي كروكوديل http://www.farmna.ir/Pages/Printable-News-1555.html