چند و چون مرگ دسته‌جمعی ماهی‌ها در رودخانه مهاباد

تصاویری از تلف شدن ماهی‌ها در بالادست رودخانه مهاباد در شاخه روستای «کوتر» را در فضای مجازی دیدم و همین امر بهانه‌ای برای بازدید میدانی از این رودخانه و تهیه گزارشی از وضعیت ماهی های تلف شده در این رودخانه شد.

رودخانه مهاباد شامل ۲ سرشاخه روستاهای حمزه‌آباد و کوتر است و از مناطق کوهستانی بین مهاباد و پیرانشهر و سردشت سرچشمه می گیرد و پس از طی چندین کیلومتر مسافت به سد مهاباد می ریزد.

هر چند در این فصل (تابستان) هر ۲ سرشاخه این رودخانه خشک شده است اما در سرشاخه «کوتر» با توجه به کوهستانی بودن منطقه و ایجاد سیل‌بندها در بستر رودخانه در برخی مناطق هنوز مقداری آب باقی مانده است.

با توجه به کوچ ماهی ها در فصل بهار به مناطق بالادست رودخانه، به منظور تخم گذاری و زادآوری ، در این فصل هزاران قطعه ماهی کوچک و بزرگ در این آب‌راه‌های کوچک باقی می ماند که برخی پرندگان کنارآبزی مانند لک‌لک‌ها و اردک‌ها از این ماهی های کوچک تغذیه می کنند.

اما وقتی که تلفات ماهی‌ها زیاد شود و پرندگانی که از این ماهی ها هم تغذیه می کنند، نتوانند آن ها از سطح آب پاک کنند، منظر نازیبایی در کنار رودخانه ایجاد می شود و از طرفی دیگر تلف شدن ماهی ها در داخل رودخانه باعث بوی بد و آلوده شدن مسیر روخانه نیز می شود.

از جاده باریک و پرفراز و نشیب روستای کوتر که در امتداد رودخانه ادامه داشت، راهم را ادامه دادم و هر از گاهی علاوه بر رانندگی مسیر را پایش می کردم تا مکان مورد نظر را پیدا کنم اما تلاش من بعد از حدود یک ساعت رانندگی بی نتیجه ماند تا اینکه تصاویری را که در اختیار داشتم به یکی از روستاییان نشان دادم.

ظاهرا باید کمی بیشتر به سمت روستای دیگری به نام «سلیم‌ساغول» رانندگی می کردم و سرانجام در مسیر خاکی با شیب تند به سمت دره‌ای حرکت کردم اما به دلیل سنگلاخی بودن مسیر، خودرو را در کنار جاده خاکی پارک کردم و با برداشتن دوربین با پای پیاده به سمت رودخانه راه افتادم.

پس از حدود ۲۰ دقیقه پیاده روی و عبور از یک باغ سیب به کنار رودخانه و سیل‌بند رسیدم.

در نقاط مختلف رودخانه چندین دستگاه موتور پمپ آب مشغول برداشت آب بودند و صدای آنها از دور نیز شنیده می شد و چند نفر هم با استفاده از دست و تور ماهیگیری مشغول صید ماهی بودند که با دیدن من از منطقه دور شدند.

صدها قطعه ماهی که بیشتر ماهی های بزرگ ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متری بر روی سطح آب شناور بودند و برخی ماهی ها نیز به کنار رودخانه آمده بودند و برخی نیز در عمق آب فرو رفته بودند، با این وجود هنوز هم شمار زیادی ماهی زنده داخل آب وجود داشت و صیادان هم مشغول جمع آوری ماهی های زنده بودند.

تلف شدن صدها قطعه ماهی رودخانه‌ای آن هم در مسیری از رودخانه که آب آن به سرعت توسط دستگاه های موتور آب در حال تخلیه بود و دیدن ماهی هایی که برای زنده ماندن تلاش می کردند، منظره ناخوشایندی بود.

با جوانی که او هم ظاهرا برای صید ماهی آمده بود، هم صحبت شدم؛ او نیز از این شرایط ماهی ها ناراحت بود و گفت: همچنان که می بینید صدها قطعه ماهی تلف شده و هزاران قطعه ماهی دیگر هم در داخل آب زنده هستند.

وی اضافه کرد: تداوم این وضعیت و برداشت آب هم باعث می شود طی روزهای آینده این بخش آب هم خشک شود و ماهی ها زنده هم به سرنوشت بقیه دچار شوند.

وی به مسوولان توصیه کرد یا مانع برداشت بی رویه آب در این مسیر شوند یا برای انتقال ماهی های زنده کاری انجام دهند.

میزان اکسیژن آب ساکن کاهش می یابد

رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: هنگامی که آب ساکن باشد و جریان پیدا نکند، میزان اکسیژن آن کاهش می یابد و به احتمال زیاد علت مرگ ماهی های رودخانه کوتر مهاباد هم همین کاهش اکسیژن است.

فاروق سلیمانی افزود: با توجه به اینکه هنوز هم ماهی زنده در این بخش از رودخانه وجود دارد، احتمال استفاده از سموم منتفی است و ماهی ها تنها به خاطر کمبود اکسیژن تلف می شوند.

وی اظهار کرد: برداشت بی رویه آب در این منطقه باعث کاهش سطح آب رودخانه شده و مناطقی که عمیق هستند هنوز به صورت جزیره‌ای آب دارند و ماهی ها در آن گرفتار شدند.

سلیمانی گفت: پرندگان کنارآبزی نیز به صورت غریزی دوست دارند که ماهی را به صورت زنده در داخل آب صید کنند و از ماهی تلف شده به عنوان غذا استفاده نمی‌کنند و همین امر باعث می‌شود که لاشه ماهی‌ها برای مدت زمان زیادی داخل آب شناور باشد و باعث آلودگی بیشتر رودخانه باشد.

وی در خصوص انتقال این ماهی های زنده به بخش دارای جریان آب رودخانه نیز گفت: محیط زیست هیچ گونه امکاناتی برای انتقال این مقدار ماهی ندارد و شیلات مهاباد که حاشیه سد را اجاره داده است، باید در این خصوص اقدامی انجام دهد.

مصرف ماهی‌های زنده رودخانه مهاباد توصیه نمی‌شود

رییس شبکه دامپزشکی مهاباد گفت: هنگامی که سطح آب با لاشه ماهی ها پر شود احتمال دارد آلودگی آب به ماهی ها نیز منتقل می شود و مصرف ماهی‌های زنده رودخانه مهاباد توصیه نمی‌شود.

عباس آغاز افزود: بسیاری از ماهی های آلوده از نظر شکل ظاهری هیچ تفاوتی با ماهی ها سالم ندارند بلکه باکتری های وارد بافت گوشت آنها شده و حتی با شستن هم پاک نخواهد شد و بنابراین این اهالی روستاها این منطقه باید از مصرف این ماهی ها بپرهیزند.

وی یادآور شد: این اتفاق هر سال در مناطق بالادست رودخانه مهاباد وجود دارد اما اگر میزان تلفات بیشتر از اندازه و غیرمعمول باشد، باعث آلودگی آب هم می شود.

مساله ای که در سالهای قبل نیز انجام گرفته این است که باید این ماهی های گرفتار شده در داخل آب رودخانه به پایین دست رودخانه منتقل شوند و در حال حاضر امکانات چنین اقدامی در شهرستان وجود ندارد و این کار باید با همکاری انجمن های دوستدار محیط زیست انجام شود.

با توجه به اینکه مهاباد از جمله شهرهای است که در آن انجمن های دوستدار محیط زیست در آن بسیار فعال هستند، امید است اعضای این انجمن ها با فراخوان عمومی با همیاری شهروندان و دستگاه های اجرایی برای نجات جان هزاران قطعه ماهی رودخانه‌ای گام بردارند.

مهاباد در جنوب آذربایجان‌غربی واقع شده است.

منبع: ایرنا