خزر چند سال دیگر فک دارد ؟

جامعه > محیط زیست - تهران امروز نوشت:

آلودگی‌های صنعتی، نفتی و شکار بی‌رویه، نسل فک دریایی دریای خزر را به انقراض کشانده و تا کنون هیچ یک از برنامه‌های ملی و منطقه‌ای هم نتوانسته تنها پستاندار کاسپین را به ساحل آرامش برساند. همچنین حامیان محیط زیست اعتقاد دارند سموم و کودهای شیمیایی که در زمین‌های کشاورزی به‌ویژه در شالیزارهای شمالی به کار می‌رود پس از سرازیر شدن به دریای خزر مرگ را برای فک‌های خاکستری خزر رقم می‌زند تا صدای آژیر قرمز مرگ دریای خزر بلند شود.

چون یکی از وظایف فک اعلام میزان آلودگی‌ دریای خزر است ومرگ آن بی‌شک پایان ماجرای بزرگ‌ترین دریاچه جهان خواهد بود. به گفته «حر منصوری»‌مسئول انجمن دیده‌بان میانکاله سموم کشاورزی و فاضلاب‌های خانگی و صنعتی تنها کمر به قتل فک خزری نبسته‌اند و سلامت تمام جانداران این دریا را تهدید می‌کنند. اومی گوید: «تمام خروجی‌های زمین‌های کشاورزی که زیر کشت برنج رفته‌اند پس از مصرف سموم وارد کانال‌های زهکشی می‌شوند و از بالادست به سمت پایین دست می‌روند و در نهایت هم به دریا و تالاب میانکاله می‌روند.» فک‌ها در ایران در سه منطقه تالاب میانکاله، لیسار و بوجاق زندگی می‌کنند. بنابراین پیدا شدن لاشه این گونه در معرض انقراض به یکی از زخم‌های کهنه تالاب میانکاله تبدیل شده است.

رقیب دیرینه!

اما فک‌های خزری تنها از سوی آلودگی‌های شیمیایی و فاضلاب‌های منطقه زخم نمی‌خورند. فک مبارزه دیرینه با ماهیگیران دارد. این گونه خود ماهیگیر قهاری است. حر منصوری وجود تورهای بسیار بزرگی که از 15 مهرماه هرسال تا فروردین ماه سال بعد در میان موج‌های دریای خزر به کمین ماهی می‌نشینند را یکی دیگر از دلایل انقراض فک‌های خزری می‌داند. به گفته او تورهای بزرگ ماهیگیری از پاییز تا فروردین سال بعد تمام طول 68 کیلومتری ساحل بهشهر را پوشش می‌دهند. در برخی روزها ماهیگیران دو بار صید ماهی می‌کنند. فک‌ها در این زمان برای صید ماهی به بخش‌های کم عمق دریا می‌آیند و در تور ماهیگیری اسیر می‌شوند. کشاورزان هم با سر نیزه از آنان پذیرایی کنند به همین دلیل، لاشه‌های این پستاندار که نیزه خورده‌اند، همواره در سواحل جنوبی دریای خزر در گیلان و مازندران قابل مشاهده است.

قهر کیلکا با دریا

کم شدن کیلکا هم یکی از دلایل انقراض فک خزری است. حر منصوری اعتقاد دارد احداث خط راه‌آهن امیر آباد باعث شد تا آب شیرین تالاب پلنگان که یکی از تامین کننده‌های آب شیرین میانکاله است به تالاب نرسد. ماهی کیلکا هم در آب شیرین زندگی می‌کند. از سوی دیگر کیلکا مهم‌ترین غذای فک است. کم شدن کیلکا به کم شدن فک منجر شده است. «امید صدیقی» مدیرکل دفتر اکوبیولوژی دریایی سازمان حفاظت محیط زیست هم اعتقاد دارد که ماهی کیلکا به عنوان منبع اصلی تغذیه فک‌ها به دلیل حضور شانه‌دار مهاجم کاهش یافته و این امر موجب وخیم‌تر شدن وضعیت این گونه شده است. هرچند ایران با 20 میلیون تن آلودگی فاضلابی سهم زیادی در آلودگی خزر و مرگ فک‌ها دارد اما سایر کشورهای ساحل خزر هم نقش کمی در این مرگ ومیرها ندارند.

از سوی دیگر امید صدیقی ، مدیرکل دفتر اکوبیولوژی سازمان محیط زیست از احداث کلینیک درمان فک خزری در میانکاله خبر ‌می دهد.

امید صدیقی در حالی از‌کنوانسیون تهران به امید یک ستون فرج برای نجات فک‌های خزری سخن به میان می‌آورد که تاکنون هیچ برنامه منطقه‌ای برای نجات آنها صورت نگرفته است.

اما با گذشت 4 سال از تاسیس نخستین مرکز مطالعات فک‌خزری جهان در انزلی، کوچک‌ترین حاشیه امنی برای تنها پستاندار دریای خزر به‌وجود نیامده است.

همچنین «مسعود لشت نشایی» عضو انجمن محیط زیست گیلان هم اعتقاد دارد که این مرکز تاکنون موفق به انجام اقدام عملی برای نجات فک دریایی نشده است. «حر منصوری»‌مسئول انجمن دیده‌بان میانکاله هم می‌گوید: «شیلات مازندران هم یک کمیته برای نجات فک خزری تشکیل داد که من هم عضو آن بودم. چند بار در جلسات آنها شرکت کردم اما به بحثی که منجر به بهبود وضعیت فک شود منجر نشد. بعد از آن هم دیگر شرکت نکردم.» از سوی دیگر دیپلماسی بین دول تا به امروز به قدمی که دردی از دردهای فک خزری کم کند منجر نشده است.

کارشناسان زیست‌محیطی، به برخورد انفعالی دستگاه دیپلماسی دولت در مقابله با آلاینده‌های خزر هشدار می‌دهند. این روزها آنچه برای سازمان حفاظت محیط زیست در رابطه با روسیه مهم است تبادل پلنگ ایرانی و ببر روسی است.

مهم‌ترین برنامه این سازمان هم به افتتاح یک کلینیک محدود شد که به نظر نمی‌رسد بتواند این همه درد را از پیکره زخمی فک‌ها بردارد.همین مسائل باعث شده تا انجمن‌های حامی محیط‌زیست با توجه به ممنوع بودن شنا در خزر به دلیل آلودگی زیاد از وزارت بهداشت بخواهند تا مردم را از آلودگی‌هایی که خود مسبب آن هستند و سلامتی آنها را هم تهدید می‌کند آگاه سازند شاید از این رهگذر زخم‌های چند صدساله فک‌ها هم بهبود بیابد