ایجاد بانک ژنی تنها موجود زنده دریاچه ارومیه

خشکسالی و تبخیر بسیار بالا، کاهش آب ورودی در دهه های اخیر موجب شد اندک آب موجود دریاچه ارومیه به علت غلظت نمک به حالت فوق اشباع رسیده و شرایط مطلوب برای ادامه حیات آرتمیا ارومیانا از بین برود. امروز دیگر خبری از تنها موجود زنده دریاچه ارومیه نیست، آرتمیا نفس های آخر را هم کشید.

به گزارش مهر،در حال حاضر ترکیب جمعیتی آرتمیا ارومیانا تنها موجود ارزشمند دریاچه ارومیه از بین رفته و تنها می توان تخم این موجود را در این زیست بوم بحرانی پیدا کرد تخم های ارزشمندی که اگر چاره اندیشی نشود باید منتظر انقراض نسل آرتمیا ارومیانا در داخل دریاچه ارومیه بود.

به اعتقاد کارشناسان مسایل اقتصادی آذربایجان غربی آرتمیا ارومیانا به دلیل اقتصادی بودن و ارز آوری، کمک به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه یکی از منابع مهم اقتصادی استان به شمار می رود و این موجود تنها در دریاچه ارومیه یافت می شود. آرتمیا از بین کل جانوران پرسلولی در کره خاکی مقاوم ترین در خصوص زیست در آب با میزان شوری بالاست ولی متاسفانه شرایط موجود دریاچه ارومیه و رسیدن آب آن به حالت فوق اشباع موجب به خطر افتادن حیات آتمیا نیز شده است.

ویژگی‌های آرتمیا ارومیانا
آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه از خانواده سخت‌ پوستان است که می‌تواند در آب غلیظ و شور زندگی و از جلبک‌های موجود دریاچه تغذیه کند. این جاندار شاخص ‌ترین موجود زنده دریاچه است که غذای اصلی پرندگان را تشکیل می‌دهد و بیشترین منبع غذایی برای ماهیان خاویاری است. این جاندار تک ‌سلولی با شرایط آب شور دریاچه ارومیه سازگاری پیدا کرده و هم می‌تواند زنده ‌زایی و هم تخم‌گذاری کند. البته در شرایطی که استرس محیطی نباشد این جاندار زنده ‌زایی می ‌کند.

آرتمیا تخم با ارزشی دارد، پرورش ‌دهندگان میگو طی روشی این تخم‌ها را باز می‌کنند ‌و وقتی نوزاد بیرون می‌آید، برای مزارع پرورش میگو استفاده می‌کنند، زیرا میگو باید غذای جنبنده مصرف کند. از این‌رو تخم یا سیست آرتمیا در سطح دنیا دارای ارزش جهانی است و هر کیلو 80 تا 90 دلار ارزش دارد.

آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه شناخته شده آرتمیای دو جنسی در جهان است، ارزش غذایی آن در حد مطلوب است و دارای بیش از 52 درصد پروتئین و چهار درصد چربی است و ترکیب و میزان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آن در حدی است که نیازهای آبزیان آبهای شیرین را به طور کامل برآورده می سازد.

از این رو از این موجود می توان مستقیما یا پس از منجمد کردن یا خشک کردن به عنوان یک خوراک پروتئینی مغذی برای پرورش انواع ماهیان، میگوها و خرچنگ های آب شیرین استفاده کرد یا می توان پس ازغنی سازی برای پرورش ماهیان و میگو های آب شور به کار برد.

آرتمیا در چرخه زیست بحرانی قرار دارد
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با ابراز نگرانی از وضعیت تنها موجود زنده دریاچه ارومیه می گوید: در حال حاضر با توجه به اشباعیت آب دریاچه ارومیه از نمک آرتمیا همچنان در چرخه زیست بحرانی به سر می برد به گونه ای که دیگر خبری از خود آرتمیا ارومیانا در دریاچه نیست و تنها می توان تخم این موجود را مشاهده کرد.

دکتر علی نکویی فرد خشکسالی حاکم بر دریاچه ارومیه، تبخیر بالای آب، تغییر وضعیت زیستی دریاچه را از اهم دلایل به خطر افتادن حیات دریاچه ارومیه و تنها موجود زنده آن آرتمیا دانسته و می افزاید: تمام این عوامل موجب شده است غلظت نمک در دریاچه ارومیه به بالای 400 گرم برلیتر و افزون بر این میزان رسیده و آب آن به حالت فوق اشباع در آید که در این شرایط آرتمیا نمی تواند زاد و ولد کرده و حیات خود را ادامه دهد.

وی با بیان اینکه هم اکنون تنها تخم این موجود را می توان در دریاچه ارومیه یافت ادامه می دهد: تخم آرتمیا ارومیانا گونه ای منحصر به فرد بوده و مثل سایر گونه های آرتمیا نیست تخم این گونه با چسبیدن به کریستالهای نمک در لایه میانی یا کف دریاچه ارومیه یافت می شود برای زیست این گونه باید غلظت نمک دریاچه ارومیه از 400 تا 420 گرم در لیتر فوق اشباع به دو سوم یعنی 150 گرم در لیتر کاهش یابد.

دکترنکویی فرد تاکید کرد: در این شرایط هم می توان غذای مناسب برای آرتمیا ارومیانا تامین کرد تا تخم های این موجود ارزشمند امکان حیات و زادآوری پیدا می کنند اما هم اکنون با توجه به شرایط موجود که دریاچه ارومیه نفش های آخر را می کشد آرتمیا ارومیانا نفس های آخر را کشیده است.

بانک ژنی آرتمیا ارومیانا در کشور ایجاد می شود
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور همچنین از اجرای طرح تحقیقاتی در خصوص راه اندازی بانک ژنی آرتمیا ارومیانا خبر داده و می گوید: یکی از طرح های مهم تحقیقاتی این مرکز ایجاد بانک ژنی آرتمیا در کنار دریاچه ارومیه با هدف حفظ ذخایر این موجود است تا زمانی که اگر دریاچه ارومیه به حالت نرمال رسید برای بازسازی آرتمیا ذخایری موجود باشد.

دکترنکویی فرد با تاکید مجدد بر اینکه آرتمیا ارومیانا گونه ای منحصر به فردی است که تنها در دریاچه ارومیه می توان یافت می افزاید اگر کل کشور را بگردید نمی توانید تخم آرتمیا ارومیانا را پیدا کنید در این راستا با ایجاد و راه اندازی بانک ژنی در کنار دریاچه ارومیه در تلاش هستیم ذخایر این موجود را حفظ کنیم چون نمی دانیم در آینده چه اتفاقی برای آرتمیا خواهد افتاد.

ایجاد استخر های خاکی برای توسعه کشت مصنوعی آرتمیا ارومیانا
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور همچنین از ایجاد استخرهای خاکی برای توسعه کشت مصنوعی آرتمیاارومیانا خبر داده و می افزاید: در راستا حفظ ذخایر تنها موجود زنده دریاچه ارومیه در 10 هکتار از دشت فسندوز که دارای آبهای زیرزمینی شور است اقدام به پرورش آرتمیاارومیانا از سال گذشته به صورت پایلوت کردیم که نتایج مثبتی به همراه داشت.

وی جلوگیری از واردات، ارزآوری بالا، رونق صنعت آبزی پروری به همراه حفظ آرتمیا ارومیانا را از اهداف این طرح برشمرد و گفت: اگر دریاچه ارومیه در سالهای آتی به حالت نرمال برگشت باید سیست آرتمیایی برای بازسازی و ادامه حیات آن موجود باشد تا در داخل دریاچه رهاسازی شود.

پارک ملی دریاچه ارومیه یکی از ۵۹ ذخیره گاه طبیعی محیط زیست جهان است که به دلیل طبیعت مناسب برای زیست دائمی و موقت انواع پرندگان کمیاب و نادر جهان و زیبایی های طبیعی سواحل و جزایر آن از سوی یونسکو به عنوان یک ذخیره گاه بیوسفری در جهان شناخته شده است.

از سال آبی 75 – 74 تاکنون رقوم ارتفاعی سطح تراز آب دریاچه ارومیه سیر نزولی پیدا کرده و در طول سالهای اخیر آب به بحرانی ترین وضعیت خود رسیده که این امر حیات تنها موجود آن را نیز با خطر جدی مواجه کرده در این راستا که نیاز به یک عزم ملی و منطقه‌ای برای نجات این اکوسیستم با ارزش و بحران زده است