آخرين نفس‌هاي نيلوفران «سراب نيلوفر»

جام جم آنلاين: چند سالي مي‌شود كه نفس سراب نيلوفر كرمانشاه به شماره افتاده است، ولي تابستان امسال با خشك شدن درياچه باور كرديم كه انگار بايد از سراب نيلوفر هم خداحافظي كرد

تابستان گذشته، اين جاذبه طبيعي منحصر به فرد به گل نشست و غم بزرگي دل عاشقان طبيعت را آزرد. اين درياچه‌ كه چاه‌هاي عميق مجاز و غيرمجاز زمين‌هاي كشاورزي، توانش را گرفته و دست انسان چرخه طبيعي محيط زيست پيرامونش را آلوده كرده بود، جرقه‌اي مي‌خواست تا به سراب تبديل شود و خشكسالي، جرقه‌اي بود كه دامن آن را گرفت و آنچنان آن را سوزاند كه جز سرابي خشك چيزي از آن باقي نماند.

سراب نيلوفر، درياچه‌اي 25 هكتاري و مالامال از نيلوفران زرد كمياب است كه از مناطق نمونه گردشگري استان كرمانشاه به شمار مي‌رود. عمق اين درياچه در برخي نقاط به بيش از 32 متر مي‌رسد و داراي غارهاي زيرزميني و چندين چشمه است.

زماني كه درياچه سراب نبود

حدود 20 سال پيش سراب نيلوفر مكاني بكر و طبيعي بود و درختان به، سيب و چناري كه در مسير رودخانه‌هاي منشعب‌شده از آن شاخسار گسترده بودند، زيبايي‌اش را دوچندان مي‌كرد. چرخش چرخ آسياب‌هاي آبي كنار اين رودخانه‌ها، مزارع و كشتزارهاي سرسبز اطراف آن و بوي گل محمدي كه در فضا مي‌پيچيد، خاطره‌انگيز بود.

رفته‌رفته سراب نيلوفر از آن حالت طبيعي خارج و با محوطه‌سازي‌ها و تغييراتي كه در اطراف آن به وجود آمد، به يك پارك مصنوعي ساخته بشر تبديل شد؛ پاركي كه استخر بزرگي را در ميان گرفته بود. قايق‌هاي تفريحي خشني كه هيچ توازني با لطافت گلبرگ‌هاي نيلوفران نداشت، روي اين استخر يا همان درياچه به حركت درآمدند و اين نقطه آغاز تغيير اكوسيستم اين طبيعت بكر بود.

اما همچنان سراب نيلوفر زيبا و شنا در آن براي نوجوانان و جوانان هيجان‌انگيز بود. اين درياچه همچنان ميزبان پرندگان مهاجري بود كه از تمامي نقاط كشور و حتي خارج از ايران ميهمانش مي‌شدند تا اين كه با افزايش حفر چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز براي كشاورزي در سال‌هاي اخير از يك سو و خشكسالي‌هاي پي‌در‌پي كه در سال جاري به اوج خود رسيد از سوي ديگر، رفته‌رفته درياچه ضعيف و ضعيف‌تر شد تا در تابستان امسال كاملا خشك شد. هرچند با بارندگي‌هاي چند ماه اخير درياچه جاني دوباره گرفت اما جاي خالي نيلوفران و آبزيان تلف‌شده بسياري هنوز احساس مي‌شود.

كشاورزي سنتي، جان درياچه را گرفت

مدير مجموعه تفريحي ـ توريستي سراب نيلوفر با بيان اين‌كه درياچه ديگر رمقي براي سپري‌كردن روزهاي گرم آينده ندارد و در معرض خطر نابودي است، به «جام‌جم» مي‌گويد: اگر مسوولان چاره‌اي براي آن نينديشند، با شروع فصل گرما، مطمئنا سراب خشك مي‌شود و بيشتر نيلوفران زرد و ديگر آبزيان آن نابود خواهد شد.

محمدمهدي صباغيان مي‌افزايد: خشكسالي‌هاي پياپي چند سال اخير باعث وخيم‌شدن شرايط سراب نيلوفر شده و به طور حتم سال آينده لطمات جبران‌ناپذيري به اين منطقه گردشگري وارد خواهد آمد.

وي با بيان اين‌كه برداشت بي‌رويه آب‌هاي زيرزميني، دومين عامل موثر در خشك‌شدن سراب نيلوفر است، تصريح مي‌كند: اگرچه عامل اصلي خشكي سراب، خشكسالي‌هاي اخير است، اما چون آب درياچه از چند چشمه تغذيه مي‌شود، برداشت بي‌رويه كشاورزان منطقه از سفره‌هاي آب زيرزميني و كشت ذرت در زمين‌هاي اطراف سراب نيلوفر كه آب زيادي را براي رشد و نمو نياز دارد، عامل عمده اين خشكي است.

صباغيان با انتقاد از عملكرد دستگاه‌هاي مرتبط و مسوولان امر در حل بحران به وجودآمده خاطرنشان مي‌كند: حدود يك ماه پيش جلسه‌اي با حضور مسوولان مربوطه در فرمانداري شهرستان كرمانشاه برگزار و مسائل و مشكلات اين منطقه توريستي بررسي شد، اما تاكنون عملكردي از هيچ نهادي مشاهده نشده است.

وي مي‌گويد: امسال بالغ بر 10 ميليارد ريال براي فضاسازي، احداث آب‌نما، ترميم سنگفرش‌ها، ايجاد سايبان براي بازديدكنندگان و... در اين محل هزينه شده است كه اگر آب درياچه خشك شود، معلوم نيست چه كسي پاسخگوي اين همه ضرر خواهد بود.

كشت جايگزين

معاون محيط طبيعي اداره كل محيط زيست استان نيز وضعيت سراب نيلوفر را رضايت‌بخش نمي‌داند و با تذكر اين كه مديريت اين درياچه به عهده اداره كل محيط‌زيست نيست، مي‌گويد: علاوه بر خشكسالي، برداشت‌هاي بي‌رويه كشاورزان از آب‌هاي زيرزميني، لطمات قابل توجهي به اكوسيستم سراب نيلوفر زده و كاملا آن را به هم ريخته است.

كاظم كسعلي‌زاده مي‌افزايد: در اين منطقه بايد به جاي ذرت، كشت‌هاي ديگري جايگزين شود.

در همين حال، رئيس اداره فني و زيربنايي جهاد كشاورزي كرمانشاه درخصوص جايگزين‌كردن كشت ديگري به جاي ذرت مي‌گويد: قانع‌كردن كشاورزان براي اين كه به جاي ذرت، محصولي را كه نياز آبي كمتري دارد جايگزين كنند، كار سختي است و نياز به برنامه‌ريزي دارد.

عابد احمدي درخصوص راه‌حل‌هاي كنترل مصرف بي‌رويه آب در زمين‌هاي كشاورزي اطراف سراب نيلوفر مي‌افزايد: نصب كنتور هوشمند توسط امور آب و گسترش سيستم آبياري تحت فشار از جمله را‌هكارهاي كنترل مصرف آب است و زمين‌هاي كشاورزي منطقه سراب نيلوفر، بالاترين سطح اجرايي سيستم تحت فشار را دارد.

وي با بيان اين‌كه يكي از هدف‌هاي عمده وزارت جهاد كشاورزي جلوگيري از مصرف بي‌رويه آب است، مي‌گويد: در اين راستا سازمان جهاد كشاورزي استان كرمانشاه به ازاي هر هكتار زمين، 35 ميليون ريال وام بلاعوض براي اجراي سيستم آبياري تحت فشار در اختيار كشاورزان قرار مي‌دهد و در صورت تمايل 35 ميليون ريال نيز تسهيلات بانكي به عنوان وام به اجراي اين طرح اختصاص مي‌يابد.

احمدي تاكيد مي‌كند: كشاورزاني در طرح قرار دارند كه چاه‌هاي مجاز داشته باشند و از نظر مشخصات فني چاه توسط امور آب تاييد شوند.

سرپرست امور آب شهرستان كرمانشاه نيز از دادن اخطار به صاحبان چاه‌هاي غيرمجاز خبر مي‌دهد و مي‌گويد: صاحبان چاه‌هاي مجازي كه تجهيزاتشان مغاير با پروانه بهره‌برداري كه در اختيار دارند باشد، بايد هر چه زودتر براي رفع اين نقيصه اقدام كنند. همچنين به افرادي كه اقدام به حفر چاه غيرمجاز كرده‌اند، اخطار داده شده تا تجهيزات روي چاه را جمع‌آوري كنند.

مرتضي حسن‌آبادي مي‌افزايد: پس از جمع‌آوري اين تجهيزات نسبت به مسدودكردن چاه‌هاي غيرمجاز تا شعاع 2 كيلومتر اطراف درياچه اقدام خواهد شد. وي با بيان اين‌كه ميزان مصرف كشاورزان توسط گروه‌هاي گشت و بازرسي كنترل مي‌شود تا بيش از حد نياز برداشتي صورت نگيرد،‌ تأكيد مي‌كند: مسأله سراب نيلوفر تنها به چاه‌هاي اطراف مربوط نمي‌شود و مسائل مهم ديگري نيز در اين زمينه نقش دارند كه بايد براي رفع آنها مطالعات و بررسي‌هايي صورت بگيرد. ضمن اين‌كه نصب كنتورهاي هوشمند نيز براي كنترل دقيق آب مصرفي كشاورزان در دست اقدام است