رفع آلودگی‌های دریای خزر برنامه ملی می‌خواهد

رفع آلودگی‌های دریای خزر برنامه ملی می‌خواهد
سلامت نیوز : دیروز 12‌اوت، 21‌مرداد، «روز خزر» بود. هفت سال پیش، درست در همین روزها بود که «فاطمه واعظ‌جوادی»، رییس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، در کنفرانس کشورهای عضو کنوانسیون محیط‌زیست خزر، در باکو پیشنهاد برقراری روزی به نام خزر را مطرح کرد که البته تصویب شد. اما از آن زمان تاکنون هیچ اقدام قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفت و هر روز، بر میزان آلودگی آب و آبزیان آن، افزوده شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه بهار ؛ علاوه بر آن‌که فاضلاب‌های خانگی شهری و روستایی و همین‌طور کشاورزی از سوی ایران و ترکمنستان به آب خزر می‌ریزد، شاهد زیاد شدن میزان آلودگی‌های نفتی از سوی جمهوری آذربایجان و آلودگی‌های اتمی قزاقستان هستیم. همه این اتفاقات، دست به دست هم داده است که حیات جانوری خزر و گیاهی حاشیه خزر، بیش از پیش مورد تهدید قرار بگیرد. «حمیدرضا غفارزاده»، مدیر پیشین برنامه محیط‌زیست دریای خزر وابسته به سازمان ملل متحد، دیروز در گفت‌وگو با میراث خبر درباره پیامدهای اجتماعی کم شدن ماهیان خزر در ایران گفت: «در سال‌های اخیر ماهی‌‌گیری دیگر چندان به عنوان یک شغل در شمال ایران مورد توجه قرار نمی‌گیرد و در پی آن صنایع وابسته به صیادی نیز خسارت جدی دیده‌اند. از تعداد ماهیان خزری به شدت کاسته شده و در حال حاضر ماهیان خاویاری به‌شدت کم شده‌اند؛ به علاوه چیزی به عنوان صنعت کیلکا در حال حاضر در شمال ایران محلی از اعراب ندارد. جدا از کاسته شدن از تعداد ماهیان خزر، تزریق پول نفت به اقتصاد موجب شده ماهی‌گیران شمالی از این کار دست کشیده و به کار تبدیل زمین‌های کشاورزی به ویلاهای کوچک و فروش به تهرانی‌ها مشغول شوند. زمانی که دیگر پول نفت نباشد و زمینی برای تبدیل به ویلا، از بین رفتن صنعت صیادی در شمال ایران با تبدیل به بیکاری گسترده جوانان بدل به یک بحران اجتماعی خواهد شد. بازگرداندن ماهی به خزر امری شدنی نیست ضمن این‌که صنعت صیادی دچار تحولات زیادی شده‌است.»

«بهزاد سعیدپور» از اعضای هیات علمی دانشگاه محیط‌زیست در گفت‌وگو با «بهار» به راه‌های رفع این آلودگی‌ها از سواحل دریاچه خزر پرداخت و گفت: «خزر، به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان پهنه‌ای مشترک میان پنج کشور ایران، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان است که بزرگ‌ترین منبع تامین آب آن‌که بیش از 70‌درصد است، از رودخانه وُلگاست که از یخ‌های سیبری سرچشمه می‌گیرد و از شمال غرب وارد خزر می‌شود. به این ترتیب از سوی روسیه و جمهوری آذربایجان یعنی از شمال غرب وارد ایران و سواحل استان گیلان شده، به استان مازندران رفته و از استان گلستان خارج می‌شود که جنوب شرق خزر می‌شود. از آنجا هم جهت آب این دریاچه، به طرف جنوب شرق رفته و به سمت ترکمنستان و قزاقستان مجددا می‌پیچید و بالا می‌رود. این جریان اصلی است که بین آن، یک دو جریان کوچک هم وجود دارد.» وی در ادامه به منابع آلودگی خزر هم اشاره کرد. وی گفت: «آلودگی‌های خزر هم منبع خارجی دارد و هم داخلی.

آلودگی خزر از روسیه و جمهوری آذربایجان می‌آید که به‌ویژه آلودگی‌های جمهوری آذربایجان به‌سبب وجود ذخایر نفتی این منطقه است. حتی حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل هم در آلودگی خزر، بدون تاثیر نبود. البته کنوانسیونی به نام «برنامه محیط‌زیست دریای خزر -سپ-» وجود دارد که با مشارکت اتحادیه اروپا، برنامه عمران سازمان ملل متحد، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد و بانک جهانی، در سال 1998، میان کشورهای حاشیه دریای خزر با هدف اقدام زیست‌محیطی برای خزر شکل گرفته که محلی برای تعامل و تصمیم‌گیری درباره خزر است. در دولت‌های هفتم و هشتم کارهای خوبی در این چارچوب صورت پذیرفت، اما متاسفانه در دولت‌های اخیر نهم و دهم، این کنوانسیون و تعامل با این کشورها، به فراموشی رفت. پس از سوی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، بین 15 تا 20 رودخانه کوچک و بزرگ در منتهی‌الیه شان مانند سفیدرود، گرگان‌رود و تجن، به خزر واریز شده که آب آن را آلوده می‌کند. حتی رودخانه ارس هم در بخش انتهایی خود وارد خزر می‌شود.

نکته مهمی که وجود دارد این است که عموم این رودخانه‌ها از داخل مناطق شهری و روستایی عبور کنند و حتی ممکن است که در مسیر خود، فاضلاب‌های صنعتی و سموم کشاورزی را پذیرا شوند که بر میزان آلودگی آن‌ها می‌افزاید. یکی از نمونه‌های آن، رودخانه «زرجوب» در شهر رشت است که از داخل شهر گذشته، به تالاب انزلی ریخته و از آنجا وارد خزر می‌شود که منبع آلودگی بسیار و بیماری‌هایی برای مردم منطقه شده است.» این استاد دانشگاه محیط‌زیست که خود در این عرصه صاحب نظر و تالیف است، در ادامه راه‌های مقابله با این آلودگی‌ها را هم برشمرد و اظهار داشت: «برای جلوگیری از افزایش این آلودگی‌ها، ابتدا باید مجددا به مواد آمده در کنواسیون سپ،بازگردیم و آن‌ها را پیگیری کنیم. دیگر آن‌که رودخانه‌ها را سامان داده و سیستم آلاینده‌ها را اصلاح کنیم که البته این اتفاق، جز با مشارکت همه نهادهای مرتبط چون وزارت کشور، وزارت نیرو، وزارت جهادکشاورزی و سازمان حفاظت محیط‌زیست میسر نمی‌شود.»

«سعیدپور» به عمیق بودن خزر در سواحل ایران و بیشترین بهره‌برداری‌های شیلاتی، از سوی کشور ما نسبت به دیگران، پرداخت و بیان کرد: «البته 30‌درصد مردم جهان در سواحل و 70‌درصد هم در 100 کیلومتری سواحل زندگی می‌کنند. ما هم 900 کیلومتر با خزر خط ساحلی داریم که به سبب این‌که بیشترین عمق ساحلی را دارد، یکی از منابع درآمد مردم این منطقه صیادی است و به تبع آن، یکی از منابع خوراک مردم هم، آبزیان است که آلودگی خزر، می‌تواند آسیب‌های بعدی را حتی برای مردم آنجا، به دنبال داشته باشد. این را هم در ذهن داشته باشیم که علاوه بر صید بی‌رویه، یکی از دلایل در آستانه انقراض قرار گرفتن فُک خزری، همین آلودگی‌هاست.از آنجا که حوزه آبریز خزر یکی از شش حوزه اصلی آبی ایران است، نیاز به یک برنامه ملی داریم تا هم فعالیت‌های بین‌المللی‌مان در این حوزه، گسترش یابد سامان یابد و هم این‌که تصفیه‌خانه‌ها و منابع آلاینده‌های کشاورزی و صنعتی سامان یابد که به رودخانه‌ها می‌ریزد.»