پرورش تیلاپیا؛ آری یا نه ؟ /گ

پیشتر معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفته است اجازه نخواهیم داد تا تجربه ماهی آمور در تالاب هامون تکرار شود.

«احمد علی کیخا» معتقد است : تا یقین حاصل نشود که تکثیر و توسعه ماهی تیلاپیا در راستای حفظ منافع کشور و حفظ محیط زیست نقش دارد، هرگز با برنامه پرورش و توسعه مراکز تکثیر این گونه آبزی موافقت نخواهد شد.

وی می افزاید : پرورش و درخواست توسعه تکثیر تیلاپیا به عنوان یک ماهی غیربومی توسط سازمان شیلات از سال ۸۵ در سازمان محیط زیست مطرح شده است.

کیخا می گوید: در سال ۸۷ سازمان حفاظت محیط زیست با ورود و پرورش این گونه آبزی به صورت نمونه کشوری در مرکز تحقیقات بافق استان یزد و زیرنظر مؤسسه تحقیقات شیلات موافقت کرد.

مدیرکل تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز گفته است: در صورتیکه این ماهی به عنوان یک گونه مهاجم غیربومی وارد محیط های آبی شود به دلیل مقاومت بالایی که دارد رقیب جدی برای سایر گونه های بومی می شود.

«سید مجید خرازیان مقدم » معتقد است: در مجموع ورود ماهیان و گونه های آبزی غیر بومی به دلیل پیامدهای زیست محیطی، اثرات نامطلوبی بر روی حیات آبی کشور دارند که نمونه آن را می توان در ورود گونه 'آمور' به تالاب های کشورمان مثال زد.

وی گفته است تا کنون هیچ مجوزی برای واردات بچه ماهی تیلاپیا و یا توسعه مراکز پرورش و تکثیر این گونه از آبزیان در کشور صادر نشده است.

از سویی، موسسه تحقیقاتی، علمی علوم شیلاتی ایران نیز معتقد است که پرورش تیلاپیا در مناطق خشک و بیابانی که منابع آبی آن محصور باشد، ضمن ایجاد مزیت های اقتصادی ، پیامدهای تخریب محیط زیست را نیز به دنبال نخواهد داشت.

رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی ایران پیشتر گفته است: این موسسه، موافق ورود و تکثیرگونه تیلاپیا در سواحل شمالی و جنوبی از جمله دریا، رودخانه، تالاب، دریاچه و آبگیرهای بزرگ کشور نیست.

«محمد پورکاظمی » می گوید: معتقدیم پرورش این گونه آبزی در مناطق بیابانی که متصل به اکوسیستم طبیعی نیست، خطری برای حیات زیست محیطی دیگر گونه های موجود ندارد.

وی معتقد است : استان های مرکزی کشور به ویژه اراک و یزد به دلیل ظرفیت های اکوسیستمی و برخورداری از برخی شرایط خاص اقلیمی استعداد بالقوه ای برای پرورش و تکثیر گونه تیلاپیا دارند.

پورکاظمی با تاکید بر مزیت های اقتصادی و توسعه پایدار بخش کشاورزی می گوید: شرایط خشک و نیمه خشک کشور زمینه را برای تولید تیلاپیا فراهم کرده که رعایت اصول زیست محیطی می تواند توسعه و پرورش این گونه از ماهیان را بهبود بخشد.

معاون پژوهشی موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی ایران نیز معتقد است: اساس توسعه پایدار در بخش شیلات، پرورش و تحقیق در گونه های سازگار با اقلیم آب و هوایی کشور است.

دکتر «همایون حسین زاده صحافی » افزود: گونه آبزی «نیل » که مورد اتفاق نظر بسیاری از کارشناسان شیلاتی دنیا و ایران است، گزینه مناسبی برای توسعه اقتصادی کشور در حوزه شیلات است.

وی ادامه داد: موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور معتقد است که پرورش تیلاپیا مزایای اقتصادی و بهره وری قابل قبولی در عرصه شیلات به همراه دارد که این مهم به طور قطع با تکیه بر ملاحظات زیست محیطی خواهد بود.

صحافی اضافه کرد: موسسه تحقیقات علوم شیلات ایران، با انجام برخی پژوهش های ژنتیکی و بررسی های لازم برای تک جنس کردن گونه تیلاپیا در کشور، به موفقیت های چشمگیری دست یافته است که ثمره این تلاش ها در پرورش و تکثیر هدفمند این گونه پدیدار می شود.

حسین زاده اظهار کرد: امیدواریم سازمان حفاظت محیط زیست با بررسی و واکاوی لازم در تحقیقات و پژوهش های موسسه تحقیقات علوم شیلاتی ایران با نگاه کارشناسانه با هدف توسعه پایدار بخش شیلات در خصوص پرونده پرورش تیلاپیا تصمیم گیری کند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز می گوید: با توجه به درخواست جهاد کشاورزی استان مبنی بر ایجاد مراکز پرورش ماهی تیلاپیا، مراتب برای گرفتن موافقت نامه به سازمان مرکزی ارسال شده است.

«امیر انصاری » افزود: سیاست محیط زیست در خصوص پرورش گونه تیلاپیا در استان مرکزی نیز همسو با سیاست های کلی کشور است و به دلیل وجود برخی ابهام ها در حیات این گونه غیر بومی، موافقتی برای آغاز به کار مراکز مورد نظر شیلات صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: چهار نقطه در استان مرکزی از سوی شیلات به منظور فرآیند پرورش تیلاپیا مشخص شده که هنوز حفاظت محیط زیست کشور پاسخی برای این درخواست ها ارایه نکرده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: بر اساس قوانین کنوانسیون بین المللی محیط زیست ورود گونه های غیر بومی به هر کشور منوط به دریافت موافقت نامه زیست محیطی است که تیلاپیا نیز از این قاعده مستثنی نیست.

انصاری تاکید کرد: ورود غیر اصولی گونه های غیر بومی به کشور سبب تخریب گونه های آبزی موجود می شود و اکوسیستم منطقه را نیز در معرض آسیب قرار می دهد.

به گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست استان مرکزی، ورود تیلاپیا به آب های آزاد کشور امکان ایجاد پیامدهای مخربی برای محیط زیست و گونه های سازگار با این مناطق دارد.

انصاری ادامه داد: رودخانه قره چای و قمرود به عنوان زیستگاه های مهم آبزیان استان مرکزی با وجود گونه های متعدد آبزی، بستر مناسبی برای استمرار حیات آبزیان است که ورود تیلاپیا به این گونه آب ها می تواند اثرات نامطلوب در چرخه زیستی آبزیان ایجاد کند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: با توجه به درخواست های شیلات، نظرات و ارزیابی های انجام شده علمی و تحقیقاتی این بخش به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شده که تا زمان اعلام نتیجه، به هیچ وجه راه اندازی مراکز پرورش تیلاپیا در استان مرکزی میسر نیست.

مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز معتقد است: بهره وری از منابع آبی بخش کشاورزی از طریق پرورش گونه های آبزی، گام بلندی در بهبود شاخص های اقتصادی کشاورزی و حرکت در حوزه اشتغالزایی و تولید ثروت است.

«حسن اکبری« گفت: نبود موافقت اصولی برای پرورش و توسعه مراکز تکثیر تیلاپیا در آب های محصور و با رعایت شاخص های زیست محیطی، فرآیند توسعه آبزی پروری کشور را با کندی مواجه کرده است.

وی افزود: به استناد موافقت نامه های تنظیمی و مکاتبه هایی که ادارات کل حفاظت محیط زیست با مدیریت های شیلات برخی از استان ها مثل استان مرکزی انجام شده، شرط لازم برای پرورش تیلاپیا انجام ارزیابی زیست محیطی عنوان شده است.

اکبری اظهار کرد: شیلات ایران با هدف آبزی پروری مسوولانه تصمیم دارد تا جنس نر این ماهی را درچهار استان مرکزی، سمنان، قم و یزد پرورش دهد و پرورش این گونه تنها بر روی جنس نر متمرکز شده است.

مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی اضافه کرد: با توجه به حساسیت های زیست محیطی و لزوم توجه بیشتر به منابع آبزی موجود در ایران، گونه آبزی نیل(NILE) ماهی تیلاپیا هدف پرورش در ایران مشخص شده و بنا بر ارزیابی های موجود علمی، این گونه، مهاجم نبوده و با توجه به شرایط خاص حیات، در دمای زیر10 درجه سانتیگراد تلف می شود.

اکبری اضافه کرد: پرورش تیلاپیا در 130 کشور جهان ازجمله امارات، کویت، عربستان، عراق در حال انجام است و سازمان شیلات ایران و موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور ضمن درک حساسیت های زیست محیطی آمادگی دارد تا با همکاری سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی نسبت به تدوین بسته ها و دستور العمل های نظارتی پرورش این ماهی اقدام کند.

وی اظهار کرد: امید می رود با همکاری دو جانبه ای که در حال حاضر نیز بین سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ایران وجود دارد، پرورش تیلاپیا با فرآیندهای نظارتی منطبق با اصول زیست محیطی هر چه سریعتر در استان های نمونه کشور آغاز شود.

اکبری بیان کرد: بر اساس آمار موجود سالانه حدود 30 میلیون دلار فیله ماهی تیلاپیا وارد کشور می شود که توجه به رفع موانع پیش روی پرورش می تواند از خروج ارز جلوگیری کرده و کامی در اشتغالزایی و درآمد باشد.

به هرحال، شرایط خاص اقلیمی و آب هوایی ایران به ویژه در استان مرکزی با بهره مندی از آبهای لب شور و شور می تواند بستر ساز توسعه اقتصادی کشاورزی و شیلات باشد که استقرار مراکز پرورش ماهی تیلاپیا به منظور جلوگیری خروج میلون ها دلار ارز از کشور در همین راستاست.

سازمان حفاظت محیط زیست و شیلات کشور به عنوان دو قطب مهم در تعیین ساختار پرورش تیلاپیا می توانند با ارزیابی مناسب و انجام طرحهای تحقیقاتی مدون، پس از سال ها تاخیر سرنوشت پرونده پرورش این آبزی را نهایی کنند.

تیلاپیا (به انگلیسی: Tilapia) نوعی آبزی است که از اعضای خانواده سیکلید و از راسته سوف ماهیان است.

این ماهی دارای بدنی مستطیل شکل با فلس های ریز است و باله پشتی آن بلند و با ۲۳ تا ۳۱ خار و شعاع است.

زیستگاه اصلی این ماهی شرق آفریقا به ویژه کنیا است و ژاپنی ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از مالزی به کشور خود برده و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند.

امروزه تیلاپیا در ژاپن، روسیه، هند و بخش هایی از آمریکا و اروپا پرورش داده می شود.

بیشتر تیلاپیاها میکروفیت خوار هستند اما تعدادی از آنها گیاهان عالی تر را ترجیح می دهند و در محل هایی که دیگر گونه های پرورشی از پلانکتون ها تغذیه می کنند از گیاهان عالی استفاده می کنند. گونه هایی که خارهای آبششی کوتاه تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می کند
منبع: ایرنا