برداشت‌های غیرمجاز آب، تالاب‌های همدان را کویر کرد /گ

کاهش بارندگی و خشکسالی‎های فصلی در اثر تغییرات ناگهانی اقلیم در کم شدن آب تالاب‎ها و زیستگاه‎های آبی استان همدان تأثیر به‌سزایی داشته است و با احیا کردن موقت تنها از به شماره افتادن نفس تالاب‌ها جلوگیری می‌شود.

چالش محدودیت منابع آبی به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی و کشت‌ محصولات پر‌آب‌بر و آبیاری مزارع به صورت غرقابی به وجود آمده است و علاوه بر آن کاهش بارندگی‎ و تغییر اقلیم نیز بر گسترش روند خشکسالی‌ها دامن زده است.

کاهش بارندگی‌ها‌ سبب خشک شدن تالاب‌های طبیعی استان همدان شده است چرا که این تالاب‌ها از ریزش‌های جوی تغذیه می‌شود و متأسفانه با وجود کاهش بارش‌ها میزان برداشت‌های مازاد همچنان ادامه دارد و ماندگاری آب این تالاب‌های فصلی، عمر کوتاهی دارد.

نماینده شبکه تشکل‎های محیط زیست همدان با اشاره به دلایل قرار گرفتن موضوع آب در صدر بحران‌های زیست محیطی و حیاتی استان همدان اظهار داشت: عدم توجه به حق آبه‌های سطحی و زیرسطحی، بی‌کفایتی مدیران تا به امروز در بررسی و مطالعه چالش‌های مدیریت آب، حفر چاه‌های عمیق به نیت کسب آب بلااستفاده در سفره‌های زیرزمینی، از بین بردن حق‌آبه همه رودخانه‌های استان همدان با ایجاد بندها و سدهای خاکی و حتی تغییر مسیر آنها، نبود برنامه مدون و مشخص حفاظت از آب و توجه به نظرات نمایندگان به جای توجه به قوانین مدون برای مدیریت آب در استان از عوامل چالش آفرین در حوزه منابع آبی است.

محمد سوزنچی بیان کرد: در استان همدان سه تالاب طبیعی به نام‌های «چم‌شور»، «آق‌گل» و «پیرسلمان» وجود دارد که هر سه تالاب با بحران کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کنند در فصل پاییز و زمستان با بارش باران و برف اغلب این تالاب‎ها جان می‌گیرند ولی به تابستان نرسیده از تالاب چند «نی» بیشتر باقی نمی‌ماند.

وی افزود: با توجه به بررسی‎های انجام شده توسط تشکل‌های محیط زیستی استان همدان و همچنین با توجه به نظرات کارشناسان حوزه تالاب در همدان، بزرگترین چالش تالاب‌های همدان موضوع رعایت نکردن حق‌آبه این تالاب‎ها است که خوشبختانه با توجه به تغییر مدیریت در اداره کل محیط زیست استان همدان پیگیری برای بازگرداندن حق‌آبه این تالاب‎ها در دستور کار قرار گرفته است.

ضرورت عدم فروش حق‌آبه تالاب‎ها برای حفظ محیط زیست

نماینده شبکه تشکل‎های محیط زیست همدان با اشاره به وضعیت تالاب‌های طبیعی استان گفت: تالاب پیرسلمان شهرستان اسدآباد به نظر می‎رسد از ابتدا نیز این منطقه پتانسیل‎های تالابی شدن را نداشت ولی به خاطر نبود تالاب اساسی در استان آن را علم کردند که هم اکنون در مدیریت آن مانده‎اند.

وی عنوان کرد: اهمیت تالاب آق‎گل شهرستان ملایر به دلیل کمبود آبگیر بزرگ بسیار پر ارزش بود که چالش استان مرکزی برای از بین بردن حق‌آبه این تالاب وارد جریان‎های قدرت شد که تا به امروز در این حوزه نتوانسته‌اند جلوی این دست‎اندازی‎های لابی‎گری شده را بگیرند، البته تمهیداتی برای تبادل نظر با استان مرکزی در همدان چیده شده است.

سوزنچی افزود: از 4 تالاب مصنوعی اکباتان، شیرین‎سو، آبشینه و سد کلان ملایر که در مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان همدان قرار دارد به جز سد آبشینه بقیه تالاب‎ها آب دارند.

وی با ابراز خرسندی از عدم تعرض به حق‌آبه تالاب شیرین‌سو گفت: سال گذشته با هماهنگی اعضای تشکل‎های محیط زیست استان همدان، زنجیره انسانی به منظور عدم فروش حق‌آبه تالاب شیرین‌سو به کشاورزان توسط آب منطقه‎ای زده شد که با حمایت مردم محلی و مدیران امسال کسی تعرضی نکرد ولی زخم بر تالاب زده شده است.

نماینده شبکه تشکل‎های محیط زیست همدان بیان کرد: با توجه به تلاش‌های تشکل‌های مردم نهاد استان توافقاتی با آب منطقه‎ای به عنوان ایجادکننده این تالاب و شورای شهر شیرین‌سو و محیط‌زیست در حال انجام است که واگذاری تالاب را به اهالی منطقه برای استفاده به عنوان سایت گردشگری همراه با حفاظت انجام شود، البته اداره کل محیط زیست استان نیز در حال ارتقا سطح این منطقه از منطقه شکار ممنوع به منطقه حفاظت‌‌شده است.

وی با بیان اینکه در مورد تالاب اکباتان که همان سد اکباتان است، چالش خاصی وجود ندارد، اظهار داشت: شرکت آب و فاضلاب استان همدان باید با مدیریت صحیح مصرف بتواند آب باقی مانده در این سد که در حد ناچیزی است را برای شرب مردم شهر همدان ذخیره کند.

سوزنچی تأکید کرد: بر این اساس حفاظت و تأمین حق‌آبه تالاب شیرین‌سو و تالاب آق‎گل در استان همدان باید در فهرست مدیریت و برنامه‎ریزی دقیق مسئولان قرار گیرد.

تالاب شیرین‌سو ظرفیت تبدیل به سایت پرنده‌نگری را دارد

وی بیان کرد: اهمیت تالاب شیرین‌سو در حوزه گردشگری نیز بسیار مهم است و با توجه به قرار گرفتن در بین غار علیصدر و گنبد سلطانیه ظرفیت تبدیل شدن این تالاب به عنوان سایت پرنده‌نگری را دارد در این میان حفاظت از آن بسیار مهم است به طوری که می‌تواند وضعیت معیشت زندگی افراد محلی را رشد فراوانی دهد.

بر این اساس حفاظت از تالاب‌های طبیعی استان همدان علاوه بر کمک به حفظ محیط زیست زمینه مهاجرت پرندگان و رشد و نمو آبزیان و دیگر گونه‌های گیاهی و جانوری را در حواشی تالاب فراهم می‎کند و همچنین به عنوان یک ظرفیت طبیعی گردشگری می‌تواند سبب رونق اقتصادی منطقه پیرامونی شود.

اما در این میان عدم رعایت در تأمین حق‌آبه تالاب‌ها به ویژه تالاب آق‌گل ملایر سبب شده است که این تالاب به کویر تبدیل شود و در این میان مشخص نیست که عامل اصلی خشک شدن تالاب آق‌گل مسئولان استان مرکزی هستند یا همدان؟ چرا که اهمال‌کاری در تأمین حق‌آبه این تالاب دیده می‌شود و سالیان سال است که این مشکل وجود دارد و گاهی به فراموشی سپرده شده است.

برنامه جامع برای احیای و حفظ تالاب‌های استان نداریم

مدیرکل حفاظت محیط زیست همدان نیز در این زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم از تشکیل واحد مدیریت تالاب‌ها در اداره کل محیط زیست استان خبر داد و اظهار داشت: در حال حاضر برنامه جامع برای مراقبت و حفظ تالاب‌ها در استان همدان نداریم و با راه‌اندازی این واحد مدیریتی به دنبال احیا و حفظ تالاب‌ها استان به عنوان زیستگاه‌های آبی هستیم.

محمدرضا محمدی با تأکید بر اینکه همه تالاب‌های استان آسیب‌دیده هستند، افزود: بهره‎برداری غیرمجاز از منابع آب، آب‌های زیرزمینی و وقوع خشکسالی‌ها تبدیل به درد مزمن تالاب‌ها شده است و به این زیستگاه‌های آبی آسیب جدی وارد کرده است.

وی با اشاره به بارندگی مؤثر اخیر بیان کرد: امسال با بارش‌های مناسب در استان همدان بخش محدودی از مشکلات تالاب‌ها مهار شده اما موقتی است و تالاب‌ها اگر نتوانند ارتباط نرمالی با رژیم آب‌های زیرزمینی داشته باشند باز در یک اوج گرمایی محکوم به خشک شدن و از بین رفتن هستند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان گفت: متأسفانه امسال ریزگردهایی را با منشأ داخلی در استان همدان شاهد بودیم که بخشی از آن به به خشک شدن تالاب‌ها باز می‌گردد.

تأمین حق‌آبه آق‎گل منوط به نشست مشترک با استان مرکزی است

وی درباره آخرین اقدامات انجام شده برای مجاب کردن استان مرکزی برای تأمین حق‌آبه تالاب آق‌گل اظهار داشت: برای رفع این مشکل با سازمان محیط زیست کشور مکاتبه شده است و در این راستا معاونت محیط زیست طبیعی این سازمان با معاون وزیر نیرو مذاکره کردند که در نهایت مقرر شده است که با حضور استانداران، مدیران آب‌ منطقه‌ای و محیط زیست استان‌های مرکزی و همدان جلسه ویژه‎ای تشکیل شود.

محمدی با اشاره به اینکه تصمیم توافقی در زمینه تأمین حق‌آبه آق‌گل گرفته شده است، عنوان کرد: تالاب از اراضی بالادستی استان مرکزی سیراب می‌شود و این استان تأمین سالانه 2 میلیون مترمکعب حق‌آبه را متعهد شده است اما تاکنون اتفاق عملیاتی نیافتاده است.

وی با بیان اینکه در این نشست مشترک دنبال تعریف و پیگیری ساز و کار الزام اجرای تعهد توسط استان مرکزی هستیم، افزود: برای تحقق این برنامه باید ضمانت اجرایی ایجاد شود به طوری که پایش مشترک دوره‌ای توسط آب‌منطقه‌ای استان‌های مرکزی و همدان از حجم آبی که وارد تالاب آق‌گل می‌شود، انجام شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان بیان کرد: با توجه به اینکه سال‌های متمادی بحث تأمین حق‌آبه تالاب آق‌گل مطرح بوده است که بعد از این نشست مشترک عملی نشود به عنوان یک چالش فرااستانی باید توسط هیئت‌ دولت پیگیری شود.

جهاد کشاورزی در تنظیم رژیم و الگوی کشت ورود جدی پیدا کند

وی با اشاره به نقش جهاد کشاورزی در حفظ تالاب‌ها گفت: با احیا شدن تالاب‌ها شاهد هستیم که کشاورزان از این فرصت استفاده کرده و شروع به کشت محصول می‌کنند در حالی که مسئولان جهاد کشاوری به منظور حفظ و مراقبت از تالاب‎‎های طبیعی و احیا شده باید محدودیت در کشت را اعمال کنند.

محمدی با ابراز تأسف از اینکه که هنوز در بدنه دولت احساس مشارکت در حفظ محیط ‎زیست ایجاد نشده است، افزود: جهاد کشاورزی نیز تاکنون در تنظیم رژیم و الگوهای کشت نیز اقدام مؤثری انجام نداده است و این در حالی است که باید با موضوع محیط زیست مانند دیگر مسائل خود برخورد کنند و حفاظت از محیط زیست را تنها وظیفه اداره کل محیط زیست ندادند.

وی عنوان کرد: وقتی که منابع آب از دست می‌رود کشاورز، تولید کننده وابسته محصول کشاورزی، صنعت حمل و نقل فعال در این بخش و کارگران و مصرف‌کنندگان همه آسیب‎ می‎بینند در این راستا حفظ محیط زیست یک مسئله فرابخشی و عموی است و باید همه سازمان‌ها و دستگاه‌ها مشارکت داشته باشند.

بر این اساس عوامل انسانی و دستگاه‌های اجرایی به صورت سهوی یا آشکارا و با بی‎برنامگی دست در دست تغییر شرایط اقلیمی و خشکسالی داده‌اند تا تالاب‌ها را به ورطه نابودی بکشانند و اما باید توجه کرد که تخریب زیستگاه‌های آبی به سیستم مهاجرت پرندگان و پرورش گونه‌های گیاهی و جانوری آسیب جدی وارد می‎کند.

بنابراین باید با فرهنگ‌سازی و افزایش مشارکت عمومی زمینه حفظ منابع آبی موجود را فراهم کنیم و از ظرفیت تالاب‌ها نیز برای تقویت سیستم اکوتوریسم طبیعی و گردشگری طبیعی استفاده کنیم

منبع : تسنیم