تلاش گسترده برای احیای تالاب‌های چهارمحال و بختیاری /گ

از آنجایی که خشکسالی‌های اخیر اثرات سویی بر تالاب‌های چهارمحال و بختیاری داشته و منجر به خودسوزی آنها شده، اداره کل حفاظت محیط زیست این استان بعد از وقوع آتش‌سوزی گسترده در تالاب «گندمان» که در سال 88 رخ داد وحدود یک ماه به طول انجامید به فکر احیای این تالاب افتاد و با اجرای الگویی خاص توانست برای نخستین بار در کشور یکی از مهم‌ترین تالاب‌های این استان را احیا کند، اکنون نیز این اداره درراستای حفظ تالاب «چغاخور» در حال اجرای طرح جامع مدیریت زیست بوم این تالاب است. چهارمحال و بختیاری با دارا بودن 10 تالاب طبیعی و کوهستانی جزو زیستگاه‌های دائمی و موقت هزاران پرنده بومی و غیر‌بومی، آبزیان، حیوانات و خزندگان است و هر سال گردشگران زیادی برای دیدن این جاذبه‌های طبیعی به این استان سفر می‌کنند.

تالاب‌ها، بوم‌سازان بی‌نظیر طبیعت هستند که از لحاظ ویژگی‌های بوم‌شناختی منحصر به فرد بوده و بخوبی از سایر بوم‌سازان دیگر قابل تفکیک است. در میان بوم‌سازان طبیعی، ارزش و اهمیت تالاب‌ها دیرتر از بوم‌سازان دیگر درک شده و کمتر مورد بررسی قرار گرفته است، متأسفانه هنوز آثاری از این تصور که تالاب‌ها نقاط بد و کثیفی هستند و باید خشکانده شوند تا علاوه بر مصارف کشاورزی و زراعی از شر آنها نیز خلاص شویم، وجود دارد. با توجه به ارزش و خدمات تالاب‌ها از جمله حذف تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی، تأمین محیط‌های بکر و جذاب برای طبیعت‌گردی، تأمین علوفه برای دام‌ها، کنترل سیلاب‌ها و رسوبات رودخانه‌ای، تلطیف هوا و تنظیم اقلیم محلی، تأمین گیاهان دارویی و نقش آنها در چرخه کربن می‌توان گفت که حدود یک ششم ارزش خدماتی طبیعت‌گردی در دنیا را تالاب‌ها به وجود می‌آورند، بنابراین حفظ تالاب‌ها و جلوگیری از نابودی آنها از وظایف همگان است

10 تالاب طبیعی و کوهستانی «محسن حبیبی» معاون فنی حفاظت محیط زیست چهارمحال‌و‌بختیاری با اشاره به اینکه هشت تالاب طبیعی و سه تالاب کوهستانی در استان وجود دارد، افزود: چغاخور، گندمان، علی‌آباد و سولگان از مهم‌ترین تالاب‌های طبیعی و قزل‌گل، چاله خشک و چاله‌ تر از تالاب‌های کوچک کوهستانی این استان به شمار می‌رود. تالاب بین‌المللی چغاخور، دوهزار و 500 هکتار مساحت دارد که یک‌هزار و 500 هکتار آن را دریاچه تشکیل می‌دهد. حبیبی ادامه داد: تالاب گندمان دومین تالاب مهم چهارمحال و‌بختیاری است که در سال 88 به‌دلیل تداوم خشکسالی‌ و رعایت نشدن حقابه دچار آتش‌سوزی سطحی و زیرسطحی بزرگی شد و حدود یک ماه توان مدیریتی و اجرایی ادارات مرتبط و نهادهای مردمی را برای مهار خود مشغول کرد. پس از این حادثه اداره کل حفاظت محیط زیست استان به فکر احیای تالاب گندمان افتاد و در چهار سال گذشته با انجام عملیات احیا و ایجاد بندخاکی بسیار کوچک به طول یک هزار‌و 700 متر در خروجی تالاب توانست این تالاب را احیا کند و امسال شاهد جاری شدن آب در تالاب گندمان هستیم. علت آتش‌سوزی تالاب گندمان معاون فنی حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری در خصوص علت آتش‌سوزی اخیر در تالاب گندمان و میزان خسارت وارده به این تالاب، گفت: دلیل آتش‌سوزی مشخص نیست وعلت آن از سوی مأموران یگان حفاظت محیط زیست استان در دست بررسی است. با توجه به اینکه آتش‌سوزی روی نیزارهای سطحی بوده می‌توان گفت که خسارت عمده و مهمی به اکوسیستم تالاب وارد نشده است. این تالاب قبل از احیا به صورت مکرر آتش می‌گرفت، ولی از زمان احیای آن، نخستین بار است که دچار آتش‌سوزی شده است. حبیبی افزود: خشکی هوا و نرسیدن رطوبت به زمین و تالاب‌ها از جمله عواملی است که باعث می‌شود رسوبات و بقای گیاهی کف تالاب‌ها با کوچک‌ترین درجه حرارت دمای هوا واکنش نشان داده و دچار حریق شود. راهکارهایی برای حفظ تالاب‌ها وی در خصوص الگویی که برای احیای تالاب گندمان استفاده شده، گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست استان در گام اول اقدام به فرهنگ‌سازی و برگزاری کلاس‌های آموزشی در خصوص اهمیت تالاب‌ها برای ساکنان شهرستان گندمان کرد، پس از آن کشاورزان این منطقه با پی بردن به نقش و اهمیت تالاب‌ها باقیمانده حقابه زمین‌های کشاورزی خود را برای تأمین بخشی از آب تالاب سرازیر کردند، استفاده از الگوی کشت مناسب در اطراف تالاب، استفاده بهینه از آب در حوضه آبریز تالاب با استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و جلوگیری از هر گونه شکار صید توسط جامعه محلی از دیگر اقداماتی بود که برای احیای تالاب گندمان انجام شد. احیای تالاب گندمان نخستین تجربه موفق سازمان محیط زیست کشور در احیای تالاب‌هاست که در این مسیر با فرهنگ سازی‌های انجام شده، کمک جوامع محلی و مردم بسیار راهگشا بوده و این الگو می‌تواند برای سایر تالاب‌های بحرانی مورد استفاده قرار گیرد.حبیبی افزود: طرح جامع مدیریت زیست بوم تالاب چغاخور نیز با هدف سهیم بودن مردم در حفظ تالاب‌ها و جلوگیری از نابودی آنها با همکاری مردم، اعضای شورای شهر و دهیاران تدوین شده و در مرحله اجراست. با احیای تالاب گندمان پرندگان مهاجر نظیر غاز «پیشانی سفید کوچک» و سایر گونه‌های با اهمیت به این تالاب بازگشتند. شناسایی 141 گونه گیاهی در تالاب‌های چهارمحال و بختیاری حبیبی در پاسخ به این سؤال که چند گونه گیاهی در تالاب‌های استان وجود دارد، گفت: براساس مطالعه‌ای که در سال‌های 95 و 96 توسط اداره کل حفاظت محیط زیست با همکاری مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی استان انجام شده، 141 گونه گیاهی از 37 تیره و 100 جنس در تالاب‌های چهارمحال و بختیاری شناسایی و مستند‌سازی شده که 74 گونه گیاهی آن از مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. وی در خصوص تعداد گونه‌های پرندگان، آبزیان، خزندگان و حیوانات نیز افزود: 72 گونه پرنده از 41 تیره در تالاب‌های استان شناسایی شده که براساس سرشماری‌های انجام شده و با توجه به مهاجرت پرندگان از اوایل آبان تا اواسط اردیبهشت ماه بیش از 100هزار قطعه پرنده از خانواده لک‌لک‌ها، کشیم‌ها، باکلان، مرغابی‌سانان، فلامینگو، شکاری‌ها، حواصیل، کاکایی‌ها، اردک مرمری و... در آبزی و کنار آبزی تالاب‌های چهارمحال و بختیاری زیست می‌کنند. نیم نگاه اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری با فرهنگ‌سازی و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و جلوگیری از هر گونه شکار صید توسط جامعه محلی توانست برای نخستین بار در کشور تالاب گندمان را احیا کند. با تبدیل شدن تالاب‌ها به زمین‌های کشاورزی و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی کم کم سطح ایستایی آب پایین می‌رود و این مسأله باعث تبدیل شدن این محیط‌ها به کانون محلی تولید ریزگردها می‌شود

منبع : شعار سال