در ۲۰ سال گذشته جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است /گ

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به نتایج آخرین سرشماری گونه تمساح مردابی گفت: مرور وضعیت جمعیتی تمساح مردابی (گاندو یا تمساح پوزه کوتاه) در ۲۰ سال گذشته نشان می دهد که جمعیت این گونه با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است و شاید بتوان گفت ظرفیت زیستگاه بیش از این نیست.

سید مجید خرازیان مقدم با اشاره به طرح سرشماری و تخمین جمعیت تمساح مردابی که همزمان با دهه فجر (بهمن ماه) امسال برای چندمین سال متوالی با همکاری بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان و کارشناسان، محیط بانان و همیاران اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان انجام شد، گفت: با توجه به اینکه تمساح مردابی، گونه شاخص خزندگان کشور است، اجرای این طرح سرشماری از اهمیت بسیاری برخوردار است.

وی دستیابی به آمار حداقل جمعیت موجود گونه در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، آگاهی از نحوه پراکنش گونه، آگاهی از وضعیت زیستگاه‌ها و کمبودها و نارسایی‌ها، شناسایی عوامل تهدید گونه در منطقه و تاثیر تغییرات ایجاد شده بر جمعیت‌ها و سرانجام تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارائه راهکارهای بهبود مدیریت با توجه به نتایج به دست آمده را از جمله اهداف این طرح دانست.

خرازیان مقدم با بیان اینکه در این عملیات چهار تیم سرشماری با استفاده از ابزارهای دقیق مانند تلسکوپ، جی پی اس و دوربین عکاسی مدرن به مناطق از پیش تعیین شده عزیمت کردند و سرشماری صورت گرفت، اظهار کرد: مناطق شمالی و شمال غرب منطقه حفاظت شده گاندو در اولویت و ابتدا مورد پایش قرار گرفتند.

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: سپس تیم‌ها عازم مناطق جنوب و جنوب شرقی منطقه شدند و تمام برکه‌ها و مسیر رودخانه‌ها مورد بررسی و آماربرداری به روش مشاهده مستقیم قرار گرفت.

وی ادامه داد: در این ماموریت دریاچه‌های سدهای زیردان و پیشین با قایق موتوری مورد پایش قرار گرفتند. همچنین در دریاچه سد پیشین هنگام شب نیز سرشماری انجام شد. برای اطمینان از صحت آماربرداری تمساح ها در دریاچه سد پیشین از ضلع شمالی و جنوبی بطور همزمان با دو تیم، بازشماری صورت پذیرفت تا خطای مشاهدات به حداقل برسد.

خرازیان مقدم با اشاره به اینکه در سال جاری در مجموع تعداد ۵۶ برکه و هوتک (استخرهای دست ساخت که از آب باران تغذیه می شود) مورد بررسی قرار گرفت این در حالیست که طی سال‌های گذشته تعداد ۷۵ برکه و هوتک شناسایی شدند،مختصاتشان ثبت شد و شناسنامه‌دارشدند، گفت: موقعیت این برکه‌ها با توجه به پراکنش تمساح‌ها بیشتر در شمال و شمال غربی منطقه حفاظت شده گاندو قرار دارد و وابستگی شدید تمساح به آب را نشان می‌دهد. از آنجا که گاهی تعدادی از این برکه‌ها با فاصله چند متری نسبت به یکدیگر قرار دارند، در عملیات سرشماری این برکه ها با یک نام و یکجا سرشماری شدند چرا که در نقشه ها به دلیل فاصله کم، نقاط همپوشانی دارند.

خشکسالی عامل کوچ اجباری تمساح پوزه کوتاه مردابی

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: تعداد زیادی از هوتک‌ها و برکه‌های پائین دست رودخانه‌های کاجو، باهوکلات و سرباز خشک شدند و یا بسیار کم آب بودند که این عامل باعث کوچ اجباری تمساح پوزه کوتاه مردابی شده است لذا برخی از هوتک‌هایی که در سرشماری سال های قبل دارای تمساح بودند در زمان سرشماری سال جاری هیچ آثاری از وجود تمساح در آن‌ها مشاهده نشد.

وی در ادامه اظهار کرد: از طرفی با برنامه‌های زنده گیری و انتقال تمساح توسط ادارات شهرستان های نیکشهر، سرباز و چابهار این امر بیشتر مشهود بود. جمعیت تمساح در سال جاری را با توجه به مشاهده مستقیم و خطای ۲۰ درصد می توان ۵۰۳ سر تخمین زد که بزرگترین تجمع آن در منطقه حوزه سد پیشین و بند آبی شیرگواز است.

در ۲۰ سال گذشته جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است

خرازیان مقدم خاطرنشان کرد: با مروری بر وضعیت جمعیتی تمساح مردابی در ۲۰ سال گذشته در می یابیم که جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است و شاید بتوان گفت ظرفیت زیستگاه بیش از این نیست هرچند تصرفات و تخریب برکه‌ها و برداشت آب باعث شده تجمع جمعیتی را شاهد باشیم اما از نظر تعداد چندان تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است. از طرفی آمار تخمینی تلفات جاده‌ای یا خشکسالی در حد ۱۰ تا ۱۵ سر در این چند سال نبوده است.

وی با تاکید بر اینکه کنترل جمعیت نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای پایش مداوم هرساله دارد و مطالعه ناشناخته‌ها از قبیل تهاجم، بیماری و نحوه بقاء گونه الزامی است، تصریح کرد: به همین منظور بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های اخیر با تهیه و تدوین و اجرای برنامه عمل (Action Plan) حفاظت و مدیریت تمساح مردابی (که انجام سرشماری سالیانه گونه بخش مهمی از آن محسوب می شود)، علی رغم تمامی مشکلات و کمبودهای موجود بویژه از لحاظ اعتبارات، اقدام به تکمیل اطلاعات سالیانه در راستای حفاظت و مدیریت بهینه در خصوص این گونه ارزشمند ملی کرده است.

فرهنگ اهالی بومی در حفاظت و بقای گاندو نقش بسیار مهمی دارد

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: با توجه به فرهنگ اهالی بومی این مناطق که وجود این زیستمند را مایه برکت می‌دانند، حمایت آن‌ها در حفاظت و بقای این گونه نقش بسیار مهمی دارد چرا که بلوچ‌ها معتقدند هر جا آب هست، تمساح هم هست. این‌دو در نگاه مردم بلوچ لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر یکی برود دیگری هم به قهر، سرزمین را ترک می‌کند.

خرازیان مقدم گفت: لیکن با توجه به وسعت زیاد منطقه حفاظت شده گاندو و پراکنش تمساح در خارج از آن و کمبود پرسنل اجرایی سازمان، حفاظت کامل از این گونه غیر ممکن است. لذا سهیم کردن مردم بومی در امور حفاظتی اجتناب ناپذیر است. ارایه آموزش‌های لازم و مداوم و توانمند سازی جوامع محلی در این زمینه می تواند تهدیدات را به حداقل خود برساند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام) تمساح مردابی یا پوزه کوتاه (Crocodylus palustris) با نام انگلیسی"Mugger" به عنوان یک گونه در شبه قاره هند شناخته شده است و حوزه پراکنش آن در ایران غربی ترین نقطه پراکنش جهانی این گونه به حساب می‌آید.

پراکنش این گونه در ایران محدود به قسمتی از ناحیه مکران در استان سیستان و بلوچستان در حوزه شهرستان‌های چابهار، سرباز، نیک شهر و نیز سراوان است. این جانور به عنوان تنها گونه حاضر از راسته تمساح‌ها در ایران و بزرگترین خزنده درسطح کشور محسوب می‌شود. این گونه در آخرین طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۱۷ جزء گروه آسیب پذیر (VU) طبقه بندی شده و عمده ترین عامل تهدید کننده آن خشکسالی ، تخریب و تصرف زیستگاه ها است.

منبع : ایسنا