زیست تابی فیتوپلانکتون ها در سواحل جنوبی ، زنگ خطر شکوفایی گونه های سمی

دکتر صمد حمزه‌ئی روز سه‌شنبه ضمن اشاره به زیست‌تابی فیتوپلانکتون ها در سواحل جنوبی کشور خاطرنشان کرد: پدیده طبیعی که بیولومینسانس (Bioluminescence) یا «زیست تابی» نام دارد به دلیل وجود فیتوپلانکتون‌های میکروسکوپی موجود در آب دریا اتفاق می‌افتد.

درخشش فیتوپلانکتون‌ها عمری کوتاه به مدت چند ثانیه دارد. فیتوپلانکتون‌ها اجزای مهم شبکه غذایی دریایی هستند و ۴۰ درصد از کل تولید اولیه ثابت جهانی را تشکیل می دهند. در ۲ دهه گذشته شمال غربی اقیانوس هند و دریای عرب شاهد تغییر چشمگیری در ترکیب گونه‌های فیتوپلانکتونی در فصل زمستان بوده است.

وی به تک سلولی‌های سیلیسی (دیاتوم‌ها) اشاره کرد و افزود: تک سلولی‌های سیلیسی (دیاتوم‌ها) گونه‌های غالب در منطقه شمال غربی اقیانوس هند در فصل زمستان در گذشته را تشکیل می‌دادند. این دیاتوم‌ها ابتدای زنجیره غذایی در بسیاری از آب‌های دریایی هستند. در ۲ دهه گذشته شکوفایی زمستانی دیاتوم‌ها با شکوفایی گونه دو تاژک‌دار به نام Noctiluca scintillans جایگزین شده است.

حمزه‌ئی با بیان اینکه ناکتیلوکا یک دو تاژک‌دار بدون پوسته است، اضافه کرد: ناکتیلوکا یک دو تاژک‌دار بدون پوسته از یک سلول بزرگ با اندازه‌ای بین ۲۰۰ تا ۲ هزار میکرومتر تشکیل شده است. این گونه در شمال اقیانوس ‌هند سبز رنگ و میکسوتروف است زیرا می‌تواند از طریق تثبیت کربن توسط همزیست درونی خود (Protoeuglena noctilucae) (عامل رنگ سبز آن) یا از طریق مصرف طعمه‌های موجود در محیط اطراف (هتروتروفی) به حیات خود ادامه دهد.

وی ادامه داد: حضور ناکتیلوکا در چند دهه اخیر در شمال اقیانوس هند، آب‌های ساحلی پاکستان و دریای عمان در تابستان و زمستان گزارش شده است. شکوفایی جلبکی زمستانی ناکتیلوکا از سال ۲۰۰۳ تاکنون رخ داده است و تعداد پژوهش‌ها بر روی پدیده شکوفایی جلبکی این گونه در شمال اقیانوس هند در یک دهه اخیر افزایش یافته است.

رئیس مرکز اقیانوس شناسی خلیج فارس ( هرمزگان) با بیان اینکه گونه ناکتیلوکا در آبهای ساحلی بندرعباس و جزایر قشم و هرمز تراکم بالایی دارد افزود: آب‌های ساحلی بندرعباس، قشم و هرمز در حال حاضر (نوروز ۱۴۰۳) شاهد حضور این گونه با تراکم بسیار بالا می‌باشد. گونه ناکتیلوکا در تراکم بالا زیست تابی قابل توجهی دارد و در شب در اثر جنبش زیاد و برهمکنش با محیط از خود نور تابش می کند که هر چه تراکم فیتوپلانکتون ها بیشتر باشد میزان نور بیشتری تابش می شود.

وی تصریح کرد: گونه ناکتیلوکا غیرسمی است و خطر چندانی برای موجودات دریایی و انسان ندارد اما تراکم بالای آن باعث ایجاد خسارت به فیلترهای دستگاههای آبشیرین کن و بوی نامطبوع در محیط اطراف خود می شود. پیش بینی می شود با افزایش دمای آب از تراکم این گونه در آبهای خلیج فارس و تنگه هرمز کاهش یابد.

به گفته حمزه ئی اصلی ترین علل حضور این گونه در شمال تنگه هرمز در سالهای اخیر دمای مناسب آب در فصل زمستان و مواد مغذی فراوانی است که از طریق پسابهای خانگی، صنعتی و کشاورزی وارد این محیط دریایی می شود.

وی وجود پساب فراوانی که از طریق فاضلاب شهرها، مراکز صنعتی و مزارع پرورش میگو و ماهی در قفس وارد محیط دریایی می شود را از دلایل شکوفایی گونه های فیتوپلانکتون ها دانست، عنوان کرد: پیش بینی می شود در سال‌های آتی نیز در بخش‌هایی از خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان همچنان شاهد شکوفایی فیتوپلانکتون ها باشیم، چنانچه از میزان پساب‌های ورودی به محیطهای دریایی کم نشود به صورت جدی باید نگران این موضوع باشیم که ممکن است شکوفایی گونه های دیگری که سمی و خطرناک هستند نیز به وقوع بپیوندد

منبع: ایرنا