آبزیان و تضمین امنیت غذایی ملت ایران

توسعه صنعت شیلات و آبزی‌پروری و صنایع تبدیلی و تکمیلی مرتبط، از آن جهت اولویت نخست توسعه و سرمایه‌گذاری ملی و برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی شد که براساس ارزیابی‌های انجام شده در سطوح مختلف زیربخش کشاورزی، حد و مرز محدودیت‌زایی در عرصه شیلات وجود ندارد تا حدی که توسعه آبزی‌پروری تنها در یک استان خوزستان، هم‌اکنون می‌تواند همه نیازهای پروتئین دریایی مردم سراسر کشور را تأمین کند.

این نقشه راه، نگاه بسیار ارزشمندی است تا مجموعه دستگاه‌های سیاستگذاری و اجرایی بتوانند بخش مهمی از غذای مردم را با غذای سالم دریایی و آبزیان تأمین کنند؛ اما شرایط موجود نشان می‌دهد تا رسیدن به این هدف ارزشمند، راهی طولانی در پیش داریم.

درست است اگر تولید افزایش یابد، مصرف نیز افزایش خواهد یافت، اما این برنامه و نگاه توسعه‌ای فرهنگ لازم دارد. فرهنگی توأم با «تضمین امنیت غذایی و امنیت سلامت» که علاوه بر بدنه سازمانی وزارت جهاد کشاورزی، ‌باید به بدنه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مراکز رسانه‌ای، کتاب‌های درسی دانشگاهی و مدرسه‌ای و همه بخش‌های اثرگذار فرهنگی هم نفوذ کند و به عنوان یک مطالبه ملی از سوی مردم برای افزایش تولید و حتی کاهش قیمت تداوم یابد.

یکی از کارشناسان اخیراً در سفری به کشور چین تجربه‌ای از آنها را بازگو کرد که می‌تواند برای تجربه مدیران ما هم بسیار مفید باشد. به این مضمون که در چین کانال‌های وسیع انتقال آب، بخش بخش می‌شود و هر بخش آن در اختیار یک خانواده قرار می‌گیرد تا در آن ماهی پرورش دهند، کانال‌هایی که در حد هزاران کیلومتر در این کشور گسترده است.

ظرفیت‌های فراوانی در این زمینه در ایران هم وجود دارد که متأسفانه مغفول مانده است. کانال‌ها و ذخیره‌گاه‌های سدهای مختلف، آب‌های تصفیه شده صنعت فولاد که یکی از پرآب‌برترین صنعت در کشور هم محسوب می‌شود؛ آب‌بندهای اراضی باغی و زراعی و استخرهای دومنظوره اطراف چاه‌های کشاورزی و... می‌توانند با فراهم‌سازی امکان چرخش آب، به صحنه مناسبی از پرورش ماهی غیرساحلی تبدیل شوند. کارهای کم‌هزینه‌ای که نه‌تنها می‌تواند با پرورش ماهی مخارج یک، یا چند خانواده را تأمین کند، بلکه آب استخرهای پروش ماهی حتی برای بهبود کیفیت محصولات کشاورزی هم مناسب‌تر می‌شود.

به این موارد باید تعداد فراوان رودخانه‌های ساحلی را اضافه کرد؛ البته اگر همت سازمان‌های نظارتی را با خود داشته باشد و حتی با تقویت فرهنگی و تبلیغات مناسب، از ورود فاضلاب خانگی شهری و روستایی به این رودخانه‌ها جلوگیری کند تا مانند گذشته به منبعی برای تولید و تکثیر ماهی و سایر آبزیان تبدیل شوند.

مسأله‌ای که می‌توان به طور یقین مطرح کرد این است که غذای سالم، یکی از ارکان اصلی سلامت جسم و حتی روح است؛ به همین دلیل وقتی افزایش بیماری‌ها را در جامعه‌ای می‌بینیم، چاره‌ای نداریم تا در سلامت غذای مصرفی مردم آن جامعه شک کنیم. متأسفانه امروزه به دلایل مختلف اقتصادی غذاهای ناسالم در جامعه ما فراوان شده است که چربی‌های مضر موجود در آن در بدترین شکلی در عروق مصرف کننده و حتی نوجوانان رسوب و آنها را در سنین جوانی و میانسالی دچار مرگ زودرس می‌کند. در حالی که اگر مردم محصولات سالم آبزی را به عنوان یک وعده غذایی ثابت در برنامه‌های غذایی خود بگنجانند، بیماری‌های قلبی و عروقی به طور چشمگیری کمتر می‌شد، اما هنگامی که پزشکان برای فردی از افراد خانواده انواع بیماری‌ها را تشخیص می‌دهند؛ به یاد منبع غنی و مفید دریایی یعنی ماهی می‌افتند که دیگر دیر شده است.

در این شیوه حتما لازم است با برگزاری جشنواره‌های متعدد و خاص محصولات دریایی و آبزی، ذائقه خانواده‌ها و به ویژه کودکان را نیز از همان طفولیت عادت داد و همانند کشورهای موفق در حوزه سلامت، با غنی‌ترین ثروت دریایی دوستی بیشتری برقرار کرد.

ممکن است فعلاً ماهی نسبت به بقیه مواد پروتیئنی گرانتر باشد، اما می‌توان از حجم غذای کم‌ارزش زد و به جای آن در حجم کمتر، از غذای سالم استفاده کرد. این تغییر رفتار غذایی به طور یقین تضمین کننده سلامتی هم هست تا سرانه مصرف ماهی و سایر آبزیان از حدود 14 کیلوگرم فعلی به 20 کیلوگرم سرانه مصرف جهانی نزدیک‌تر شود.

مانع اساسی دیگر ضعف آمایش سرزمینی در ایران است، تا حدی که مدیران برخی از استان‌ها به گونه‌ای اولویت خود را صنعت و حتی پتروشیمی و فولاد قرار داده‌اند که گویی تأمین غذا و پروتئین مورد نیاز مردم اصلاً لازم نیست! اما اگر هر استانی در کنار مزیت اصلی، مزیت مهم تأمین امنیت غذایی خود را هم داشته باشند، باید در نظام ارزیابی ملی، ملاک موفقیت یک مدیر هم باشد.

ممکن است برخی افراد حتی در بدنه کارشناسی جهاد کشاورزی به این مسأله فکر کنند که وظیفه وزارتخانه فقط تولید است، کاری به مصرف و یا به فرهنگ‌سازی مصرف نداریم. همان کاری که یک کشاورز سنتی انجام می‌دهد. او هم تنها تولید کننده محصول است و نمی‌تواند بازاریابی کند، یک صیاد هم تنها وظیفه ماهیگیری دارد و کاری به بازار ماهی‌فروشان ندارد! اما «وزارت جهاد کشاورزی» یک هویت کارشناسی فرابخشی در همه زمینه‌های مرتبط است، همچنانکه در ساختار خود سازمانی گسترده به نام سازمان شیلات، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج و در بخش تخصصی‌تر هم، موسسه‌ای به نام «تحقیقات علوم شیلاتی کشور» دارد.

پس وظیفه ذاتی وزارت جهادکشاورزی، تحقیقات و فرهنگ‌سازی چگونگی بهتر مصرف کردن آبزیان هم هست، اگرچه هنوز عمده تحقیقات کارشناسان بدنه وزارتخانه به حکم وظیفه اداری در بخش تکثیر و شناخت بیماری‌های موجود در زمینه ماهی و آبزیان انجام می‌شود؛ اما راه درست را همواره باید از خود شروع کرد.

در سمت درست کار لازم است به ظرفیت منابع موجود در کشور برای توسعه شیلات و آبزی‌پروری و افزایش تولیدات شیلاتی به هدف دست‌یافتنی سهم ۱۰ درصدی کل تولیدات کشاورزی بیشتر اندیشید؛ زیرا هم‌اکنون شیلات نه تنها در بخش کشاورزی که در اقتصاد ملی هم بیشترین فرصت و ظرفیت سرمایه‌گذاری در تولید، اشتغال، درآمدزایی، ارزآوری و توسعه صنایع را به همراه دارد.

براساس ارزیابی‌های انجام شده بیشترین طرح زود‌بازده کشاورزی هم متعلق به حوزه شیلات است که سرمایه‌گذار می‌تواند در کوتاهترین زمان به درآمد و سود سرمایه‌گذاری خود برسد، اما این حرکت ملی را می‌توان با کمک موسسات علمی، پژوهشی، سازمان تات، شورای راهبردی علوم شیلاتی، جوانان و نخبگان، صاحبان سرمایه و مشارکت مردم، به فرصتی عالی برای توسعه درآمد فردی، ملی و اشتغالزایی تبدیل کرد.

فرهنگ‌سازی یک کار ملی است، باید با ترویج فرهنگ آبزی‌پروری و مصرف آن، اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه را هم به مصرف این پروتئین ارزشمند ترغیب کرد.

دوباره تاکید می‌کنم برنامه وزارت جهاد کشاورزی، برنامه‌ای کارشناسی و طرحی درست و دست یافتنی است؛ می‌توان کاری را که سال‌ها مغفول مانده بود، به اولویت مهم ملی تبدیل کرد.

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی

همکاران و علاقه مندان محترم شیلاتی میتوانند اخبار و گزارشات ویرایش و تنظیم شده و همچنین تصاویر یا ویدئوهای مرتبط با صنعت شیلات همراه با توضیحات آنها را ارسال فرمایند تا بنام خودشان در صفحه اخبار شیلاتی همکاران درج گردد.

ارسال اخبار و گزارشات شیلاتی -------------- ارسال تصویر یا ویدئو شیلاتی